Yeni tip hapishaneler ve toplumsal muhalefete gözdağı

Türkiye’de son birkaç yıldır sessiz sedasız bir şekilde, kamuoyu bilgilendirilmeden yeni “tip”te hapishaneler açılıyor. Gerek siyasi mahpuslar tarafından “tabutluk” olarak nitelendirilen Eskişehir Hapishanesi’nin 1991 ve 1996 yıllarında açıldığı dönemler gerekse de 2000 yılında hayata geçirilen ve hücre esasına dayalı F Tipi hapishaneler süreci hatırlandığında bu sessizlik alışıldık bir durum değil. O dönemlerde mahpuslar açlık grevleri ve ölüm oruçlarıyla tepkilerini ortaya koyarken kamuoyunda da meslek odalarının, aydın, sanatçı ve siyasetçilerin katılımıyla yeni hapishanelerin niteliği tartışmaya açılırdı. Şimdi ise yeni hapishanelerin varlığından, ancak açıldığında, mahpuslar buralara sevk/sürgün edilip kötü muameleyle karşılaştığında ve bunu duyurmaya çalıştığında haberdar olunabiliyor. İktidar, artık kamuoyunu bilgilendirmeye tenezzül dahi etmiyor. S, Y ve “Yüksek Güvenlikli”[1] adlarını taşıyan üç yeni “tip” yüksek güvenlikli hapishane açılmış olmasına rağmen bu hapishanelerin mimari özelliklerine ve buralara özgü infaz rejimine dair bilgiler yetkili ağızlardan açıklanmıyor. İlgililer ve merak edenler ancak ya Bilgi Edinme Başvurusu yapıyor ya da internete yansımış bölük pörçük, kaynağı belirsiz bazı rivayetlere başvurmak zorunda kalıyor.

İktidarın bu pervasızlığının ardında yatan nedenler tartışılabilir elbet (Demokratik muhalefetin zayıflığı, “ulusal medya”nın büyük oranda kontrol altına alınmış olması, siyasi mahpus kitlesinin değişen nitelik ve niceliği vb.) ancak bu yazının asıl işaret etmek istediği yer burası değil. Bu yazı, cevabını merak ettiği bir soru üzerine okurla beraber düşünmek, tartışmak istiyor: Son birkaç yıldır neden üç yeni tipte “yüksek güvenlikli” onlarca hapishane açılma gereği duyuldu?

2000’li yılların başında yüksek güvenlikli 14 F Tipi ile 2 D Tipi hapishane açılmış ve aradan geçen 20 yıl içinde yüksek güvenlikli yeni hapishane inşa edilmemişti. Hatta 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında on binlerce insan “FETÖ üyesi olmak” iddiasıyla tutuklandığında dahi buna gerek duyulmamış, bu konu gündeme gelmemişti. Şimdi neden ve hangi amaçlarla binlerce kapasiteli, yüksek güvenlikli yeni hapishaneler açılmaya başlandı?

Yeni açılan hapishaneler ve kapasiteleri

Son birkaç yıldır ve asıl olarak da 2021 yılından itibaren, F ve D Tipi Yüksek Güvenlikli Ceza İnfaz Kurumları’na ek olarak “S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu”, “Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu” ve “Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu” adları altında üç yeni tipte yüksek güvenlikli hapishane açılıyor.

Bu üç hapishanenin mimari özelliklerine, kapasitelerine, buralarda uygulanan hapishane rejimine ilişkin Adalet Bakanlığı yetkililerinin basına yansıyan doğrudan açıklamaları olmadı. Ancak, basında, bu konuda yanlışlar da içerdiği anlaşılan bölük pörçük bilgi kırıntılarına ulaşmak mümkün. Bu bilgi kırıntıları içerisinde net olan bu üç yeni tipte hapishanenin de “yüksek güvenlikli” olduğu ve siyasi mahpuslar başta olmak üzere ağırlaştırılmış müebbet hükümlüleri ile “tehlikeli mahkum”ların burada tutulmalarının amaçlandığıdır.

2021 yılı içinde 32, 2022 yılının ilk 8 ayında ise 18 yeni hapishane açıldı. 2022 yılı içinde açılan hapishanelerin niteliği henüz bilinemese de 2021 yılında açılan 32 hapishaneden 11’i yeni tipte yüksek güvenlikli hapishanelerden oluşuyordu (Adalet Bakanlığı 2021 Yılı Faaliyet Raporu, 2022: 104-106).

2022 yılında 1 Eylül tarihine kadar açılan 18 yeni hapishane ile birlikte hapishanelerin toplam sayısı 399’a yükseldi. Bu hapishanelerden 14’ü F Tipi, 2’si D Tipi, 1’i H Tipi,[2] 7’si Y Tipi, 6’sı S Tipi, 17’si ise “Yüksek Güvenlikli” olmak üzere 47’si yüksek güvenlikli hapishanedir. Standart bir F Tipi hapishanenin 368, Diyarbakır D Tipi’nin 694, Denizli D Tipi’nin 1044, Erzurum H Tipi’nin 316 kapasiteye sahip olduğu düşünülürse yeni yüksek güvenlikli hapishanelerin açılmaya başlandığı 2020’li yıllara kadar bu hapishanelerin toplam kapasitesi 7206’dır. 2022 yılı Ağustos ayı sonu itibariyle var olan diğer 3 yeni tip yüksek güvenlikli hapishanenin açılmasıyla bu kapasite yaklaşık 4 katına çıkmıştır.

Yeniler de dahil olmak üzere yüksek güvenlikli hapishanelerin sayı ve olası kapasite bilgileri ise aşağıdaki gibi:

F Tipi Hapishaneler

1 ve 3 kişilik hücrelerden oluşan, “oda sistemi”ne göre inşa edilmiş hapishanelerdir. Standart bir F Tipi hapishanede 103 adet 3 kişilik ve 59 adet 1 kişilik hücre bulunur. 1 kişilik hücreler tek katlı ve 10 m2 iken 3 kişilik hücreler iki katlıdır.[3]

Tekirdağ 1 ve 2 Nolu F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

F Tipi hapishaneler, 2000’li yıllarından başında bir dalga halinde açılmış ve sonra bu tipte hapishane inşa edilmemişti. 1 Eylül 2022 tarihi itibariyle 14 F Tipi hapishane vardır:

1. ADANA: Adana F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
2. ANKARA: Sincan 1 Nolu F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
3. ANKARA: Sincan 2 Nolu F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
4. BOLU: Bolu F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
5. BURSA: İmralı F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
6. EDİRNE: Edirne F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
7. İZMİR: İzmir 1 Nolu F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
8. İZMİR: İzmir 2 Nolu F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
9. KIRIKKALE: Kırıkkale F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
10. KOCAELİ: Kocaeli 1 Nolu F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
11. KOCAELİ: Kocaeli 2 Nolu F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
12. TEKİRDAĞ: Tekirdağ 1 Nolu F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
13. TEKİRDAĞ: Tekirdağ 2 Nolu F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
14. VAN: Van F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

D Tipi Hapishaneler

F Tipi hapishanelerin hemen ardından, 2003 yılı sonunda açılışları gerçekleştirilmiştir. Adlarını bulundukları Denizli ve Diyarbakır illerinden ve D harfine benzer kapalı mimarileri yapılarından aldıkları söyleniyor. 1, 3 ve 4 kişilik hücrelerden oluşmaktadır. Diyarbakır D Tipi 694, Denizli D Tipi 1044 kişi kapasitelidir (Diyarbakır D Tipi web sayfası, 2022; TİHEK Raporu, 2019).

Diyarbakır D Tipi hapishanesinin web sayfasında yer alan, yapımına 1995 yılında başlandığı bilgisi doğruysa bu hapishanelerin planlarına ve inşasına F Tipi hapishanelerden önce başlandığı söylenebilir.[4] Buna rağmen bu hapishanelerden sadece iki tane açılmış ve tıpkı F Tipi hapishaneler gibi sonrasında bir daha bu tipte hapishaneler inşa edilmemiştir.

30 Eylül 2022 tarihi itibariyle var olan iki D Tipi hapishane şunlardır:

DENİZLİ: Denizli D Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

DİYARBAKIR: Diyarbakır D Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

Aşağıdaki resimde görülebileceği gibi D Tipi hapishaneler Türkiye hapishaneleri içerisinde en ayrıksı mimari tarza sahiptirler.

Denizli D Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

Erzurum H Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

“Özel Tip” olarak da adlandırılan H Tipi hapishaneler 1970 ve 1980’li yıllarla beraber inşa edilmeye başlanmıştır. Bir kısmı “oda sistemi”ne sahiptir ancak buralar F Tipi ile başlayan hücre sisteminden farklı bir infaz rejimine sahiptir.[5] CTE’nin verilerine göre Eylül 2022 tarihinde 5 adet H Tipi hapishane bulunmaktadır ve bunlardan sadece Erzurum H Tipi, sonradan mimari düzenleme yapılarak yüksek güvenlikli hapishaneye çevrilmiştir (İHD, 2009).

2 kısım ve 12 bloktan oluşan hapishanede “4’er kişilik 79 adet dublex ve 26 adet tek kişilik disiplin odaları (hücre)” bulunmaktadır (Erzurum H Tipi web sayfası, 2022).  Hapishanenin toplam kapasitesi 316’dır. [6]

Erzurum H Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

Y Tipi Hapishaneler

Basına yansıyan bilgilere göre diğer yüksek güvenlikli hapishanelerden farkı 3 katlı olması ve diğer yüksek güvenlikli hapishanelere göre “bir kademe daha sıkı tedbirlerin uygulandığı cezaevleri” olarak tasarlanmasıdır (Adalet TV web sayfası, 2022). Üç katlı bu hapishanelerin her katında birbirlerini göremeyecek şekilde birer mahpusun tutulacağı belirtilmektedir.

1 Eylül 2022 tarihi itibariyle 7 Y Tipi hapishane bulunmaktadır:

1. ADANA: Adana/Suluca Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
2. ANTALYA: Antalya Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
3. EREĞLİ(KONYA): Ereğli 1 Nolu Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
4. EREĞLİ(KONYA): Ereğli 2 Nolu Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
5. ÇORLU: Çorlu 1 Nolu Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
6. ÇORLU: Çorlu 2 Nolu Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
7. KIRŞEHİR: Kırşehir 1 Nolu Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

Bu hapishanelerin kapasitelerine ilişkin basında farklı bilgiler yer alsa da Ereğli Ceza İnfaz Kurumları Kampüsü’nün internet sitesinde ve Adalet Bakanlığı’nın 2021 yılı Faaliyet Raporu’nda kapasitenin 1135 olduğu belirtilmektedir.

Ereğli 1 ve 2 No’lu Y Tipi Ceza İnfaz Kurumları

Yüksek Güvenlikli Hapishaneler

1 ve 3 kişilik hücrelerden oluşan, 2 katlı hapishanelerdir. 487 kişilik kapasiteye sahipler (NNC Haber web sayfası, 2022; Ereğli Kampüs Açık web sayfası, 2022). 1 Eylül 2022 tarihi itibariyle 17 Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu bulunmaktadır:

1. ADANA: Adana/Suluca 1 No’lu Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
2. ADANA: Adana/Suluca 2 No’lu Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
3. ANKARA: Sincan 1 No’lu Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
4. ANKARA: Sincan 2 No’lu Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
5. ANTALYA: Antalya Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
6. ÇORLU:  Çorlu Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
7. DİYARBAKIR: Diyarbakır 1 No’lu Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
8. DİYARBAKIR: Diyarbakır 2 No’lu Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
9. ELAZIĞ: Elazığ 1 No’lu Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
10. ELAZIĞ: Elazığ 2 No’lu Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
11. EREĞLİ (KONYA): Ereğli Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
12. ERZİNCAN: Erzincan Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
13. ERZURUM: Dumlu 1 No’lu Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
14. ERZURUM: Dumlu 2 No’lu Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
15. İZMİR: İzmir Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
16. KIRŞEHİR: Kırşehir Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
17. VAN: Van Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

Bu hapishanelerin mimarisi, dışarıdan bakıldığında Y Tipi hapishanelerin mimarisiyle aynı gözükmektedir. Aşağıdaki iki fotoğraf bunu açıkça göstermektedir.

Çorlu Ceza İnfaz Kurumları Kampüsü

Ereğli Ceza İnfaz Kurumları Kampüsü

Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü’nün sitesinde yer alan bilgilere göre Çorlu ve Ereğli’deki Ceza İnfaz Kurumları Kampüsü’nde iki Y Tipi ve bir de Yüksek Güvenlikli hapishane bulunmaktadır. Ancak görsellerde bu hapishanelerin üçü de aynı gözükmektedir. Aynı gözükmesinin önemi şurada yatmaktadır ki, aynı mimaride Y Tipi hapishanelerin kapasitesi 1135’ken Yüksek Güvenlikli hapishanelerin kapasitesi ise sadece 487’dir. Bu farklılığın nereden kaynaklandığı, her iki tipte mahpus başına düşen metrekarenin ne kadar farklılık içerdiği şimdilik bir muammadır.[7]

S Tipi Hapishaneler

Bir ve üç kişilik hücrelerden oluşmaktadır (Bişkin, 2021). Kapasiteleri 552’dir. Basında çıkan az sayıda haber, bu hapishanelerin özellikle ağırlaştırılmış müebbet hükümlüsü mahpuslar için inşa edildiğine vurgu yapmaktadır:

“Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alan hükümlüler için dizayn edilmişlerdir. Yani S tipi ceza infaz kurumları F tipi yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlarının bir kademe daha sıkı tedbirlerin uygulandığı cezaevleri olarak belirtmemiz yanlış olmayacaktır.” (Adalet TV web sayfası, 2021)

Yasaya göre ağırlaştırılmış müebbet hükümlüsü mahpuslar hapishanede tek tutulurlar ve yasada belirtilen özel haller dışında diğer mahpuslarla bir araya gelmelerine izin verilmez. Bu hapishanelerin fotoğrafları ayrıntılı incelendiğinde havalandırmalarının önemli bir bölümünün küçük birimlere bölündüğü görülmektedir. Bu durum, bu hapishanelerin ağırlaştırılmış müebbet hükümlüsü mahpuslar için inşa edildiği yönündeki bilgileri doğrulamaktadır.

Bodrum S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

1 Eylül 2022 tarihi itibariyle 6 adet S Tipi hapishane bulunmaktadır:

1. ANTALYA: Antalya S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
2. BODRUM: Bodrum S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
3. IĞDIR: Iğdır S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
4. KIRŞEHİR: Kırşehir S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
5. MANAVGAT: Manavgat S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
6. SAMSUN: Kavak S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

“İktidarın sopası” olarak hapishaneler

Yüksek güvenlikli hapishanelerin toplam sayısı 47 ve olası toplam kapasitesi ise 26.742’dir. Üç yeni tip yüksek güvenlikli hapishanenin açılmaya başlandığı 2020 yılına kadar bu kapasitenin 7206 (14 F Tipi, 2 D Tipi ve Erzurum H Tipi'nin toplam kapasitesi) olduğu düşünülürse yaklaşık 2 sene içinde 3 katına varan bir artış yaşandığı görülmektedir.

Avrupa Konseyi’nin her yıl açıkladığı Ceza İstatistikleri’ne göre Türkiye’deki 31 Ocak 2021 tarihi itibariyle “terör” nedeniyle hüküm giymiş olan 30.555 kişi vardı (Space 1/2021: 51).[8] Bu sayı gözetildiğinde son iki yıl içerisinde 3 katı arttırılarak varılan yaklaşık 27.000 kişilik yüksek güvenlikli hapishane kapasitesinin dahi yeterli olmadığı düşünülebilir ancak 20 yıl boyunca 14 F Tipi hapishane ve 2 D Tipi hapishane ile yetinilirken son 2 yıl içinde hangi yakıcı ihtiyacın iktidarı birden bire onlarca yeni ve F Tipi hapishanelere oranla daha sıkı bir infaz rejiminin uygulanmasının amaçlandığı yüksek güvenlikli hapishane inşa etmeye yönlendirdiği orta yerde duran yakıcı bir sorudur.

Bu yeni yüksek güvenlikli hapishane dalgasının, toplumsal muhalefete ya da daha doğru bir ifadeyle toplumsal muhalefetin bir parçası olarak görülemeyecek olsa dahi siyasi iktidarın kendisine muhalif veya tehdit olarak gördüğü tüm kesimlere yönelik bir baskı ve tutuklama dalgasına dönüşüp dönüşmeyeceği, seçim sath-ı mailine girdiğimiz şu süreçte, yakında görülecektir.

Ayrıca unutmamak gerekir ki 19 Aralık 2000 tarihinde “Hayata Dönüş Operasyonu” adı altında 20 hapishaneye eş zamanlı düzenlenen askeri operasyon sonucu 30 mahpusun katledilmesiyle yaşama geçirilen tecrit, şimdi daha da boyutlandırılıyor ve bir baskı, sindirme, rehin alma aracı olarak toplumsal muhalefete dayatılıyor. Bu dayatma, tecritin bir kez daha hatırlanmasına ve (F Tipi hapishaneleri de kapsayacak şekilde) tecrite karşı topyekun bir karşı çıkışa dönüştürülmesine vesile olabilirse ne mutlu...

Ek: 2021 yılında açılan hapishaneler:

1. 1.      Adana 1 Nolu T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
2. 2.      Adana 2 Nolu T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
3. 3.      Adana Açık Ceza İnfaz Kurumu
4. 4.      Antalya Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
5. 5.      Antalya Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
6. 6.      Antalya S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
7. 7.      Antalya Açık Ceza İnfaz Kurumu
8. 8.      Muğla Bodrum S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
9. 9.      Muğla Bodrum Açık Ceza İnfaz Kurumu          
10. 10.  Siverek 2 No’lu T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu (1200 kişi kapasiteli)
11. 11.  Buca Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu (487 kişi kapasiteli)
12. 12.  Buca Açık Ceza İnfaz Kurumu (400 kişi kapasiteli)
13. 13.  Ardanuç Açık Ceza İnfaz Kurumu (140 kişi kapasiteli)
14. 14.  Gerede L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu (1322 kişi kapasiteli)
15. 15.  Gerede Açık Ceza İnfaz Kurumu (400 kişi kapasiteli)
16. 16.  Manavgat S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu (552 kişi kapasiteli)
17. 17.  Manavgat Açık Ceza İnfaz Kurumu (400 kişi kapasiteli)
18. 18.  Sakarya 2 Nolu L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu (1322 kişi kapasiteli)
19. 19.  Sakarya 3 Nolu L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu (1322 kişi kapasiteli)
20. 20.  Sakarya Açık Ceza İnfaz Kurumu (800 kişi kapasiteli)
21. 21.  Kavak S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu (552 kişi kapasiteli)
22. 22.  Kavak Çocuk Kapalı Ceza İnfaz Kurumu (288 kişi kapasiteli)
23. 23.  Kavak Açık Ceza İnfaz Kurumu (482 kişi kapasiteli)
24. 24.  Kütahya T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu (1200 kişi kapasiteli)
25. 25.  Kütahya Açık Ceza İnfaz Kurumu (400 kişi kapasiteli)
26. 26.  Erzincan L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu (1322 kişi kapasiteli)
27. 27.  Erzincan Açık Ceza İnfaz Kurumu (400 kişi kapasiteli)
28. 28.  Erzincan Kadın Kapalı Ceza İnfaz Kurumu (487 kişi kapasiteli)
29. 29.  Erzincan Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu(487 kişi kapasiteli)
30. 30.  Ereğli 1 Nolu Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu (1135 kişi kapasiteli)
31. 31.  Ereğli 2 Nolu Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu (1135 kişi kapasiteli)
32. 32.  Ereğli Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu (487 kişi kapasiteli)

Kaynakça

Adalet Bakanlığı (2022) 2021 Yılı Bakanlık Faaliyet Raporu, Şubat 2022, https://sgb.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/9052022144505Adalet%20Bakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%202021%20Faaliyet%20Raporu.pdf

Adalet TV web sayfası (2021) S Tipi Cezaevlerinin Genel Özellikleri Neler, 5 Temmuz 2021, Erişim Tarihi 30 Eylül 2022, https://www.adalet.tv/s-tipi-cezaevlerinin-genel-ozellikleri-neler/2652/

Adalet TV web sayfası (2022) Y Tipi Cezaevlerinin Genel Özellikleri Neler, 1 Mart 2022, Erişim Tarihi 30 Eylül 2022, https://www.adalet.tv/y-tipi-cezaevlerinin-genel-ozellikleri-neler/3961/

Bişkin, H. (2021) Yeni F Tipi Cezaevleri: S Tipi, Gazete Duvar, 7 Mayıs 2021, Erişim Tarihi 30 Eylül 2022, https://www.gazeteduvar.com.tr/yeni-f-tipi-cezaevleri-s-tipi-haber-1521377

Council of Europe (2021) Space 1-2021 / Prison Population, 15 December 2021, https://wp.unil.ch/space/files/2022/05/Aebi-Cocco-Molnar-Tiago_2022__SPACE-I_2021_FinalReport_220404.pdf

CTE web sayfası (2022) Ceza İnfaz Kurumları Tipleri, Erişim Tarihi 30 Eylül 2022, https://cte.adalet.gov.tr/home/haritaliste

Denizli D Tipi web sayfası (2022) Kurumumuz Hakkında Bilgiler, Erişim Tarihi 30 Eylül 2022, https://denizlidcik.adalet.gov.tr/kurumumuz

Diyarbakır D Tipi web sayfası (2022) Hakkımızda, Erişim Tarihi 30 Eylül 2022, https://diyarbakirdcik.adalet.gov.tr/hakkimizda

Ereğli Kampüs Açık web sayfası (2022) Hakkımızda, Erişim Tarihi 30 Eylül 2022, https://ereglikampusacik.adalet.gov.tr/hakkimizda

Eren, M. (2014) Kapatılmanın Patolojisi, Kalkedon Yayıncılık, İstanbul 2014

Erzurum H Tipi web sayfası (2022) Hakkımızda, Erişim Tarihi 30 Eylül 2022, https://erzurumhcik.adalet.gov.tr/hakkimizda

İHD (2009) Erzurum H Tipi Cezaevinde Yaşanan Hak İhlalleri Raporu, 6 Ocak 2009, https://www.ihd.org.tr/erzurum-h-tipi-cezaevinde-yasanan-hak-ihlalleri-raporu/

NNC Haber web sayfası (2022) Burdur’da Yüksek Güvenlikli Cezaevi, 2 Ocak 2020, Erişim Tarihi 30 Eylül 2022, https://www.nnchaber.com/burdurda-yuksek-guvenlikli-ceza-evi-5019432-haberi

TİHEK (2019) Denizli D Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Ziyareti, Rapor No: 2019/15, Ağustos 2019, https://www.tihek.gov.tr/upload/file_editor/2019/11/1574238461.pdf

TİHEK (2022) Diyarbakır D Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Ziyareti, Rapor No: 2022/17, 17 Mayıs 2022, https://www.tihek.gov.tr/upload/file_editor/2022/07/1658230366.pdf

TTB (2000) F Tipi Cezaevlerine İlişkin Türk Tabipleri Birliği Raporu, https://www.ttb.org.tr/eweb/rapor/f_tipi.html

(ME/AS)