“Pandora bu evrenin en önemli gezegeni oldu”

*Bu haber Atölye BİA İletişim Platformu atolyebia.org'da yayınlandı.

1991’den beri Beyoğlu’nda okurların uğrak yeri olan Pandora Kitabevi, 31 Temmuz 2022’de Beyoğlu şubesini kapatıyor. Şube Sorumlusu Ozan Kocatürk, kitabevinin kapanma nedenlerini “İstiklal Caddesi'nin değişen popülasyonu, son bir yıldır düşen kitap satışları ve mal sahibinin kira artışı talebi” diye sıralıyor. Pandora Kitabevi yoluna, Nişantaşı ve Koç Üniversitesi şubeleriyle devam edecek. Beyoğlu şubesindeki çalışanlar ise Nişantaşı şubesinde görevlendirilecek.

* Pandora'nın okuyucularına son alışverişlerinde hediye ettiği kartpostal

Yazar Orhan Pamuk, oyuncu ve yazar Orhan Alkaya, gazeteci-yazar Umur Talu, akademisyen Hasan Bülent Kahraman, gazeteci yazar Osman Ulagay ve gazeteci Murat Erdin yıllardır kitap aldıkları ve müdavimi oldukları Pandora’nın kapanmasını bianet’e değerlendirdi.

Orhan Pamuk: Beyoğlu’ndaki insanların yapısı değişti

Nobel Ödüllü yazar Orhan Pamuk, Pandora Kitabevi’nin Beyoğlu’na veda edecek olmasını bianet’e şöyle değerlendiriyor:

“Pandora’ya açıldığından beri tam 31 yıldır gidiyorum. Yeni çıkan kitaplar kadar akademik kitaplardan ve dergilerden bir seçmeyi orada hep bulduğum için ve yayım dünyasını oradan takip ettiğim için, benim hayatımda önemli bir yerdir. Tabii evime yürüyerek 12 dakika yakınlıkta olması da önemliydi. Şimdi Beyoğlu dükkânı kapanıyor. Ama buna bakıp toplumun okuma alışkanlıkları değişti gibi bir sonucu çıkarmayalım. Beyoğlu’ndaki insanların yapısı değişti yalnızca. Sinemalar, sinemalara gidenlere hizmet veren lokantalar ve aynı sınıfa giyecek eşya veren dükkânlar da kapandı. Ben Pandora’nın Nişantaşı dükkânına gitmeye devam edeceğim.”

Orhan Alkaya: İçime koca bir taş oturdu

Pandora’nın açılış broşürünü kaleme alan oyuncu-yazar Orhan Alkaya, kitabevinin Beyoğlu şubesinin kapanacak olmasına tepkisini “İçime koca bir taş oturdu” sözleriyle dile getiriyor:

“Üç nedeni var bu halimin: İlki, gitgide ‘kitabevsizleşme’mizin çaresizlik hissi -ki mahallemin sahafı da kapandı daha yeni-. İkincisi haftada iki, bazen üç kez uğradığım Pandora’nın kapanma kararı alacak kerteye gelmesine Cihangir’den karşı yakaya geçtiğim için uzak kalmış olmam. Üçüncüsü ise Pandora’nın kendi hikâyemde en fazla sevdiğim kitabevlerinden olması…”

Orhan Alkaya, Pandora Kitabevi’nin kurucusu ve sahibi Hüseyin Sönmez için de “Benim bildiğim Hüseyin, inatçı ve kavi adamdır. Kapatma kararı aldıysa bu epey direndikten sonra olmuştur” yorumunu yapıyor. Beyoğlu’nun simge mekânlarından olan ve yüksek kira artışları nedeniyle taşınma kararı aldıktan sonra faaliyetine 2014’ten bu yana Salt Beyoğlu içinde devam eden Robinson Crusoe 389 Kitabevi'ni örnek gösteren Alkaya, “Robinson’a da çok üzülmüştüm, neyse ki onlar ara formül üretti. Hüseyin de eğer isterse âlâsını yapar. Zamane değerbilmezliğinden bezmemişse elbette ve omuz isterse birçok arkadaşı olduğunu hep aklında tutması için uzaktan gözlerini öpüyorum” diyor.

Umur Talu: Hoyrat bir hayat dayatması

Pandora’nın müdavimlerinden gazeteci Umur Talu da öğrencilik yıllarını İstiklal’in Sander, Hachette gibi yayınevlerinin varlığını koruduğu yıllarda geçiren okurlardan… Afa Yayınları ile caddede “bir kitap evreni” oluştuğuna dikkat çeken Talu, “Pandora, bu evrenin en önemli gezegeni oldu” diyor ve kapanma kararını şöyle değerlendiriyor:

“Hoyrat bir hayat dayatması, sözde hızın hazzı! Ne durup düşünmeye ne sayfalar çevirmeye izin veriyor ama rant, kira saldırısı da kitabı, kitapçıyı en zayıf halka sayıyor. Sanki çürüme, sağlam diş bırakmak istemiyor, söküyor şiddetle, Pandora'nın kutusu bu kez kapanınca, oralar daha kötü bir yer oldu Zeus!”

Hasan Bülent Kahraman: Pandora’yı çok arayacağım

“Pandora’ya asla ihanet etmedim” diyen Işık Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Hasan Bülent Kahraman, Pandora’nın hayatındaki önemini şu sözlerle anlatıyor:

* Pandora'nın müdavimlerinden Hasan Bülent Kahraman'ın Pandora'nın duvarındaki fotoğrafı

“Pandora’ya uğramamak, kitapları karıştırmamak benim gibi bir ‘mecnun-u kütüp’ için aklın, hayalin, havsalanın, idrakin alabileceği bir şey değildi. Çok anlayışlı, iyi niyetli, yapıcı, zarif insanlar işletiyordu orayı. Üstelik İngilizce kitap getiriyorlardı. Sipariş de verebiliyordum… Beyoğlu Pandora çok dar, sıkışık, okuru kitaba iten bir yerdi. Başkasını bilmem ama tüm o alan bana sonsuz bir haz verirdi. Pandora Kitabevi'nin kapandığını duyunca benzeri her durumda olduğu gibi hayatımın bir dönemi kapandı diye düşündüm… Beyoğlu Pandora’nın kapanmasına ne diyebilirim ki? ‘Sönen, gölgelenen dünya’da artık yitik bir imge. Her tükeniş etrafıyla birlikte gelir. Ya bir zinciri başlatır ya bir zincirin (son) halkasıdır. Pandora zincirin kendisiydi. Onu çok arayacağım. Her şey için teşekkürler...”

Osman Ulagay: Çok şey geriye gidiyor

Ekonomist, gazeteci-yazar Osman Ulagay, Hil Yayınevi’nin de kurucusu olan Hüseyin Sönmez’in kitabevi açılmadan önce kendisinin Cumhuriyet gazetesindeki köşe yazılarını “24 Ocak Deneyimi Üzerine” adıyla kitaplaştırdığını, daha sonra kendisine Pandora Kitabevi’ni kurma fikrinden söz ettiğini ve kendisinin Pandora’nın kuruluşuna tanıklık ettiğini anlatıyor.

Ulagay, Pandora’nın yaşamındaki yerini “İngilizce yayın çeşitliliği ve Pandora’ya her gittiğimde yeni bir şeyler bulma umudu” sözleriyle açıklıyor. Kapanma kararına şaşırmadığını belirten Ulagay, kararı “Ülkemizde bilginin ve evrensel bilginin önemine inanan insanlar için maalesef o kadar çok şey geriye gidiyor ki. Bu da onların uzantısında ortaya çıkan bir durum diye nitelendiriyorum” diye değerlendiriyor.

Murat Erdin: Bu mekânlar “ulusal marka” ilan edilebilir

Pandora Beyoğlu’nun kapanacağını duyduktan sonra sosyal medyada “Pandora Beyoğlu’dur, Beyoğlu Pandora’dır” paylaşımını yapan gazeteci Murat Erdin ise şunları söylüyor:

“Beyoğlu’nda çok az kitabevi kaldı. Pandora gibi süreklilik arz eden kitabevleri var ama bunların sayısı azaldı. Tiyatroların, sinemaların ve kitabevlerinin merkezi olan İstiklal Caddesi’nden Pandora’nın da gidecek olması beni çok üzüyor. Pandora’da dört yanımız kitaplarla çevrili. Her biri birer hafıza. Türkiye’nin hafızası, dünyanın hafızası, evrensel kültürün taşıyıcısı. Hepsi konuşan birer varlık… Bu çok büyük bir kayıp!”

Kültür ve Turizm Bakanlığı ile belediyelerin kültür-sanat simgesi olan mekânlara destek vermesi gerektiğine, Bakanlığın söz konusu mekânları “ulusal marka” ilân edebileceğine işaret eden ve Beyoğlu Belediyesi’nin dükkânın kirasını sübvanse ederek kapanmasının engellenebileceğini belirten Erdin, “Türkiye’de böyle sosyal politikalar hiç akla gelmiyor. Her şeye kapitalist mantıkla gelir-gider, alış-veriş gözüyle bakmamak gerekir” diyor.

Pandora Beyoğlu: Kapatıyoruz, var olun!

İstiklal Caddesi’nde Büyükparmakkapı Sokak’ta 10 Ağustos 1991’de açılan ilk şubesinden on yıl sonra Koç Üniversitesi Öğrenci Merkezi’nde, 2014’te ise Nişantaşı’nda şube açan Pandora Kitabevi, Beyoğlu’ndaki ilk şubesinin kapanacağını 23 Mayıs 2022 tarihinde sosyal medya hesabından “10.08.1991 günü açtığımız Pandora Beyoğlu şubemizi 31.07.2022 günü kapatıyoruz. Var olun” ifadeleriyle duyurmuştu.

Beyoğlu şubesinin bulunduğu binanın 2014’te otel yapılacağı gerekçesiyle Pandora’nın İstiklal Caddesi’nden ayrılma ihtimali gündeme gelse de kitabevi yerinde kalmıştı.

İstiklal Caddesi’nde kapanan kitabevleri

İstiklal Caddesi’nde son 20 yılda birçok kitabevi ve kitap satan mağaza, yükselen kâğıt ve kira fiyatları, kâğıdın ithali, devletin yayınevlerini sübvanse etmemesi, kitap satışlarındaki düşüş, dijital dönüşüm ve ekonomik kriz gibi nedenlerle kapandı. Caddede kapanan kitabevleri şunlar:

• AFM Fitaş Kitabevi
• Literatür Kitabevi
• Arkadaş Kitabevi
• İstiklal Kitabevi
• Beyoğlu D&R mağazası
• Megavizyon mağazası
• Hamlet Kitabevi
• Sinem Kitabevi
• Virgin Plak
• Ana (eski Simurg) Kitabevi
• Bengi Kitabevi
• Amargi Kitabevi
• Metropol Kitabevi
• İstavrit Kitabevi
• Sabah Kitap Kulübü
• Can Yayınları
• Encore Kitabevi
• Aziz Kedi Kitabevi
• Ada Kitabevi
• Dünya Kitabevi
• Sel Kitabevleri
• Robinson Crusoe Kitabevi
• Alman Kitabevi
• Librairie de Pera

İstiklal Caddesi’nde 26 yıldır okurlara hizmet veren ve ilk Kürtçe kitabevi olan Medya Kitabevi de kirasının üç bin TL’den 12 bin TL’ye çıkarılması nedeniyle 1 Temmuz 2022’de kapanacağını açıklamıştı. Geçen yıl 1993’ten beri İstiklal Caddesi’nde yer alan Denizler Kitabevi ise ekonomik nedenlerle Kuledibi’ne taşınmıştı.

Beyoğlu’nda hangi kitapçılar kalacak?

Beyoğlu’nda -şimdilik- varlığını sürdüren kitabevleri ve kitap satan mağazalar ise şunlar:

• Mephisto Kitabevi
• İnsan Kitap
• Kırmızı Kedi mağazaları
• Semerkand Kitap
• Robinson Crusoe Kitabevi
• Arkeopera Kitabevi
• Homer Kitabevi
• Scala Yayınları

(EA/SO/NÖ/AÖ)