Denizlerde istilacı türlere mücadele projesi

“İstilacı yabancı türler”

Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından istilacı yabancı türler, Türkiye'nin denizel biyolojik çeşitliliğine yönelik en önemli tehditlerden biri olarak belirlendi. Türkiye kıyılarında yaklaşık 450 istilacı yabancı tür bulunduğu bildiriliyor.

Deniz sularında bulunan istilacı yabancı türlere ilişkin olarak 2011’de yayımlanan ulusal değerlendirme çalışmasında, Türkiye kıyı sularında bulunan istilacı yabancı türlerin yüzde 66'sının Süveyş Kanalı yoluyla geldiği, yüzde 30'unun ise gemi ulaşımı vasıtasıyla (örn. Balast suyu).

İstilacı yabancı türler, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından Türkiye'nin biyolojik çeşitliliği ve kıyısal gelişimini etkileyen en önemli tehditler arasında gösterilmekte ve bu türler ülkenin denizel ve kıyısal biyolojik çeşitliliğinde meydana gelen kayıpların önde gelen nedenlerinden biri olarak görülüyor.

Projenin amacı

Projenin uzun vadedeki hedefi, Türkiye'nin küresel açıdan büyük önem taşıyan yerel denizel biyolojik çeşitliliğini desteklemek amacıyla istilacı yabancı türlerin olumsuz etkilerinin en az seviyeye indirilmesidir.

İstilacı yabancı türlerin önlenmesi, tespiti, kontrolü ve yönetimi alanında yatırım yapılması ve ilgili kapasitenin güçlendirilmesi yoluyla denizel ve kıyısal ekosistemlerin direncinin artırılması amaçlanıyor.

Üç bileşen altında yapılacak faaliyetlerle projenin hedefine ulaşılması planlanıyor:

1. Bileşen: Denizel istilacı yabancı türlere ilişkin ulusal politika çerçevesi

• Denizel ve kıyı sulak alan ekosistemlerinde istilacı yabancı türlerin girişi, erken teşhisi, önlenmesi ve yönetimine ilişkin yönetmeliklerin hazırlanması ve sunulması
• İstilacı yabancı türlerin ana geliş yolları ve bunların taşınmasında rol oynayan unsurların tespit edilmesi
• Denizel ve kıyı sulak alan ekosistemlerinde istilacı yabancı türlere ilişkin biyogüvenlik gereksinimleri ve uluslararası standartlara uygun protokol ve karantina mekanizmalarının yürürlüğe konulması
• GTHB ile işbirliği içerisinde hareket ederek, (balıkçılar tarafından seçici avlama yapılması ve istilacı yabancı türlerin bertaraf edilmesini teşvik etmek amacıyla) denizel ve kıyı sulak alan ekosistemlerinin istilacı yabancı türlerden etkili şekilde arındırılmasına yönelik mali teşviklerin hayata geçirilmesi
• İstilacı yabancı türlerin kontrolü ve azaltılması ile balast sularının istilacı yabancı türlerden arındırılmasına ilişkin yönetmelik ve standartların UDHB ile işbirliği içerisinde geliştirilmesi ve yürürlüğe konması
• Sürdürülebilirlik ve Yineleme Mekanizması: Öncelikli olarak koruma altına alınması gereken habitat ve türlerin tespit edilmesi için ileride atılacak adımlara ışık tutmak amacıyla denizel ve kıyı sulak alan ekosistemlerinde istilacı yabancı türlere ilişkin Ulusal Strateji ve Eylem Planı'nın geliştirilmesi ve onaylanması; kapsamlı bir maliyet/fayda analizi kapsamında denizlerde ve tatlı sularda bulunan istilacı yabancı türlerle mücadele konusunda hareket geçilmesi/geçilmemesinin mali ve sosyo-ekonomik etkilerinin değerlendirilmesi.

2. Bileşen: Kapasite geliştirme ve bilgi paylaşımı sistemleri

• Orman ve Su İşleri Bakanlığı bünyesindeki sektörler arası çok paydaşlı Danışma Teknik Kurulu'nun istilacı yabancı türlere yönelik önleme, erken teşhis, ivedi müdahale, yönetim ve imha çalışmalarını yürütmekle görevlendirilmesi
• Yasak istilacı yabancı türlere ilişkin resmi liste ile denizel ve kıyı ekosistemlerindeki istilacı yabancı türler konusunda risk analizi, erken uyarı müdahale ve izleme modüllerinin yer alacağı bilgi sisteminin kamu kurumlarında kullanılmaya başlanması. En hassas denizel ve kıyı habitatları ve türleri (posidonia çayırları, mercanlar, deniz kaplumbağaları, hamsi, midye, istiridye) tehdit eden istilacı yabancı türlere ilişkin kapsamlı bir envanterin oluşturulmasını ve bunların izlenmesini sağlayacak olan sistemde, risk taşıyan istilacı yabancı türlerin ana giriş noktalarında tespit edilmesi ve girişinin önlenmesine yönelik tedbirlere de yer verilecektir.
• istilacı yabancı türlerin kontrolü ve azaltılması ile balast sularının istilacı yabancı türlerden arındırılmasına ilişkin yönetmelik ve standartların uygulanmasının yanı sıra denizler ve tatlı sulardaki istilacı yabancı türlerin ülkeye girişini asgari düzeye indirmek amacıyla, türlerin süs ve kültür balıkçığı kapsamında ülkeye getirilmesinin düzenlenmesine ilişkin usuller konusunda nakliye, ulaştırma ve gümrük sektörleri ile ortak çalışmaların yürütülmesi
• Kapsamlı bir ulusal iletişim ve tanıtım programı ve toplum eğitimleri vasıtasıyla istilacı yabancı türlerin tehditleri, etkileri ve yönetim seçenekleri, ilgili sektörler, işletmeler (kültür balıkçılığı, ulaştırma, gümrük, turizm, vb.), basın, güvenlik güçleri (jandarma), okullar vb. için iyi uygulama örneklerine ilişkin bilgi ve farkındalığın artırılması

3. İstilacı yabancı türlere yönelik sürdürülebilir yönetim, önleme, imha ve kontrol faaliyetlerine, önemli deniz ve kıyı alanlarında zarar gören habitatların iyileştirilmesine yönelik çalışmalara yatırım yapılması

• 4 pilot alanda (İğneada, Kırklareli; Marmara Adaları, Balıkesir; Ayvalık Adaları, Balıkesir; Samandağ, Hatay) istilacı yabancı türlerin önlenmesi, imha edilmesi, kontrol altına alınması ve yönetilmesine ilişkin alana özel tedbirlerin tespit edilmesi, bunlara yönelik faaliyetlerini içerecek yönetim planlarının tasarlanması ve uygulanması
• Bölge halkıyla işbirliği içerisinde hareket ederek ilgili bölgede istilacı yabancı türlerin tespit edilmesi ve yayılmasının kontrol altına alınmasına yönelik tedbirlerin hayata geçirilmesi ve zarar gören habitatların sistemli bir şekilde iyileştirilmesi
• Seçilen bölgelerde zarar gören yerel türlerin toparlanması sürecine destek verilmesi.