İnfografik: Yağmur Karagöz
Haberin İngilizcesi / Kürtçesi için tıklayın
BİA MEDYA GÖZLEM- EKİM, KASIM, ARALIK 2020
“Avrupa'ya reform diyorlar, medyayı boğuyorlar!”
Gün gün üç aylık medya/ifade özgürlüğü ihlalleri-Tam metin
Düzenlemeler, tepkiler, dayanışma, işsizlik
Türkiye 2021 yılına, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın tutuklu HDP eski eş genel başkanı Selahattin Demirtaş’ı terörist ilan ederek Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarını tanımadığını ilan etmesiyle Avrupa Konseyi’nde yaptırıma yol açabilecek bir krizle giriyor.
Diğer yandan ülke, Cumhuriyet gazetesi önceki dönem dokuz yönetici ve çalışanının keyfi şekilde tutuklanmasıyla AİHM önünde, toplam 144 bin avro (yaklaşık 1 milyon 397 bin 200 TL) tazminatla, tarihinin en ağır “ifade özgürlüğü” cezalarından biriyle karşılaştı.
Ulusal medya sektörünün yüzde 90’ını kontrol eden iktidar, yerel temsilci atamayan sosyal medya platformlarına yaptırımları tırmandırırken son olarak da kendisine ulusal ve uluslararası vakıf ve derneklere kayyım atama yetkisi tanıdı. Türkiye, gazeteci tutuklama döngüsü en hızlı işleyen ülkelerden birisi olarak 180 ülkeli RSF Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde 154. sırada bulunuyor.
TIKLAYIN- BİA Medya Gözlem 2001-2020 tüm raporlar burada
Gazeteciler için mahpusluk
Ekim, Kasım ve Aralık aylarını kapsayan BİA Medya Gözlem Raporu, en az 130 gazetecinin Türk Ceza Kanunu (TCK), Terörle Mücadele Kanunu (TMK), MİT Kanunu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Kanunu ve Sermaye Piyasaları Kanunu (SPK) kapsamında toplamı 9 müebbet ve 1613 yıl hapis cezası tehdidiyle yaşadığını gösterdi.
Gazetecilerden altısı (Can Dündar, Ayşegül Doğan, Yılmaz Özdil vd) toplam 52 yıl 6 ay ve 25 gün hapis cezasına mahkum edildi. Yargıtay “örgüte yardım” cezalarını onarsa Sözcü gazetesi çalışanları ve Cumhuriyet gazetesi önceki dönem yetkili ve gazetecileri, yeniden hapisle yüz yüze kalabilir. Yargıtay'ın Zaman gazetesi davasından cezalarını onadığı Ahmet Turan Alkan ve İbrahim Karayeğen de yeniden cezaevine gönderilme tehlikesi yaşayanlar arasında.
Ancak mahpusluk sadece hapishanede yaşanmıyor: Onlarca gazeteci veya medya temsilcisi de “mahpusluğu”, adli kontrol veya pasaport yasağı altında, hükmün açıklanması ertelendiği veya sürgünde yaşamaya itilerek yaşıyor. Almanya, MİT TIR’ları davasından ağır hapse mahkum edilen sürgündeki gazeteci Can Dündar’ı Türkiye’ye iade etmeyeceğini açıkladı.
Son olarak Van’da ikisi Mezopotamya Ajansı (MA) muhabiri, biri Jinnews muhabiri olmak üzere dört gazeteci gizlilik konan bir dosyada “örgüt üyeliği” iddiasıyla tutuklandı.
Cumhurbaşkanı davası: 16 gazeteciden ikisine ceza
Recep Tayyip Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı seçildiği Ağustos 2014’ten 1 Ocak 2021’e kadar en az 63 gazeteci (Ali Ergin Demirhan ve Onur Emre Yağan ile birlikte), “Cumhurbaşkanı’na hakaret” başlıklı Ceza Kanunu’nun (TCK) 299. maddesi temelinde hapis, ertelemeli hapis ve para cezasına mahkum edildi.
Sadece Ekim-Kasım-Aralık 2020 döneminde 16 gazeteci (Ahmet Sever, Can Ataklı, Ali Ergin Demirhan, Ayten Akgün, Onur Emre Yağan, Fatih Portakal, Rüstem Batum, Mustafa Sönmez, Necla Demir, Cem Şimşek, Erk Acarer, Hayko Bağdat, Oktay Candemir, Hakkı Boltan, Engin Korkmaz ve Atilla Taş), Cumhurbaşkanı'na ilişkin görüş ve eleştirileri nedeniyle bu madde uyarınca toplam 67 yıl 8 ay 34 gün hapis cezasıyla karşı karşıyaydı.
Ali Ergin Demirhan’a yeni bir dava açılırken, Demirhan yargılandığı başka bir davadan 1 yıl 2 ay 17 gün ertelemeli hapis cezası aldı. Onur Emre Yağan için de 1 yıl 2 ay 17 gün hapis cezasına hükmedildi. Can Ataklı ve Necla Demir ise beraat etti. Fransa merkezli Charlie Hebdo dergisine de bu iddiadan resen soruşturma başlatıldı. Ahmet Altan’ın hüküm aldığı dosya Yargıtay’a taşındı.
Sekiz gazeteciye gözaltı: Sokaktan, otelden, adliyeden...
Ekim-Kasım-Aralık 2020 döneminde gözaltına alınan sekiz gazeteciden ikisi İHA Ar-Ge merkezinin bulunduğu alanı “izinsiz bir şekilde görüntüledikleri” iddia edilen Rusya merkezli NTV kanalı muhabiri iki Rus gazeteciydi. Bu dönemde Fatoş Erdoğan ve Ufuk Çeri, protesto eylemleri veya basın açıklamalarının haberini yaparken gözaltına alındı.
Gazeteci Çağlar Tekin duruşma için gittiği adliyede, Yeniçağ gazetesi yazarı Murat İde Giresun’da kaldığı otelde gözaltına alındı ve geçmişte yazdıkları yazılara ilişkin ifadeleri alındıktan sonra serbest bırakıldılar. Ankara’da gözaltı yaşayan Yeni Yaşam gazetesi çalışanı Hamdullah Bayram, “polise mukavemet” ile suçlandı. Ayşenur Arslan ise evine ulaşan tebligatla ifadeye çağrıldı.
Gazeteciye çoklu tehdit: Çakıcı, Soylu, sosyal medya
Rapor döneminde gazeteciler, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, suç örgütü lideri Alaattin Çakıcı ve “Jitemci.turkeyy” sosyal medya hesabının tehditleriyle karşılaştılar. Çakıcı tutuklu gazetecileri mektupla hedef alırken, Soylu gazeteci Barış Terkoğlu’nu, “Jitemci.turkeyy” hesabı da Evrensel gazetesi Diyarbakır muhabiri Fırat Topal’ı sosyal medya üzerinden hedef seçiyordu.
Çevrimiçi ortamda sözlü saldırıya uğrayan gazeteci Özlem Gürses, bu hesapları teşhir etti. Bursa Osmangazi’de sokağa çıkma kısıtlamasını ihlal edenlerin bekçiyle kavgasını izleyen DHA muhabiri Mehmet İnan’a saldırıp burnunu kırdı. Barış Terkoğlu ve Barış Pehlivan hakkındaki “Çağrı Üzerine Koruma Tedbiri” kaldırıldı.
Geçtiğimiz yılın aynı döneminde, dördü askeri operasyon bölgesinde olmak üzere toplam dokuz haberci saldırıya uğramıştı. İstanbul Büyükada’daki fayton krizini izleyen bir gazeteci polis şiddeti görürken Ankara, Konya ve Iğdır saldırıları, yerel habercilere yönelik şiddet sarmalının sürdüğünü göstermişti.
485 online habere sansür, bir de yayın yasağı
Ekim-Aralık 2020 döneminde internet ortamında yolsuzluk, kayırmacılık, usulsüzlük, uyuşturucu ticareti, cinsel istismar, kadrolaşma gibi konularda çıkan en az 485 haber bağlantısına erişim engeli getirildi. Sansürden, Sözcü, Cumhuriyet, BirGün, Deutsche Welle siteleri kadar, iktidara yakın Milli Gazete gibi medya kuruluşlarının siteleri de etkilendi. Van’da iki kişinin helikopterden atılması iddiasına ilişkin yayın yasağı ilan edilirken, Olay TV de iktidar çevresinden gelen baskılardan veya yatırımcısı Cavit Çağlar’ın yayın memnuniyetsizliğinden dolayı sustu.
BİK ve vergi müteffişleri iş başında
Ekim-Kasım-Aralık 2020 döneminde, Basın İlan Kurumu (BİK) eleştirel BirGün gazetesine 23 günlük ilan kesme cezası verdi. Bu dönem Cumhuriyet gazetesine kesilen 45 günlük ilan kesme cezasından 28 günün uygulanmasına karar verildi. Sözcü gazetesine ve aynı grubun gazetesi olan Korkusuz’a Aralık’ta 10'ar gün ilan kesme cezası da verildi. Vergi müfettişleri, Odatv sitesine toplam 371 bin TL ceza kesti.
Hakaret ve tazminat davaları
Son üç ayda en az 33 gazeteci “hakaret” suçlamasıyla açılan ceza davaları kapsamında toplam 75 yıl 6 ay hapis cezasıyla yargılandı. Altı gazeteci (Ender İmrek, Uğur Koç, Mustafa Kömüş, İbrahim Aydın, Uğur Güç ve Hazal Ocak) yargılandığı “hakaret” davaları kapsamında beraat etti.
Aynı dönemde, sekiz gazeteci toplam 1 milyon 310 bin TL ve beş medya organı toplam 275 bin TL tazminat davasıyla karşı karşıyaydı.
Evrensel gazetesi yazarı Özcan Yaman için kısmı tazminata hükmedildi.Cumhuriyet gazetesi eski muhabiri Pelin Ünker ile dönemin Cumhuriyet Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Orhan Erinç hakkında açılan 10 bin TL’lik tazminat davası reddedildi. Demirören Medya Grubu, beş haber sitesine toplam 275 bin TL tazminat davası açtı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın damadı Selçuk Bayraktar tarafından gazeteci ve iktisatçı Mustafa Sönmez hakkında 100 bin TL’lik tazminat davası açıldı. Alev Coşkun, Hazal Ocak, Çiğdem Toker ve Ceren Sözeri’nin yargılandığı tazminat davaları devam etti.
Cezasızlık ve hak aramalar
Suudi Arabistan’ın İstanbul Konsolosluğu’nda öldürdüğü Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı’ya ilişkin cinayet davası İstanbul’da hızla yola alıyor. Buna karşılık, 14 yıllık Hrant Dink cinayeti davası, Dink’i tehdit eden MİT görevlileri dinlenmeden ve soruşturma genişletilmeden hızla bitirilmek isteniyor. Dink gibi, 28 yıllık Musa Anter cinayeti davası da ağır aksak sürüyor.
Ekim-Kasım-Aralık 2020 döneminde, gazeteci Fırat Topal’ın sosyal medyada tehdit edilmesi yargıya taşındı. 51 yıllık gazeteci Aydın Engin hiçbir gerekçe gösterilmeden kendisine verilmeyen sürekli basın kartı için Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’nı dava etti. Ahmet Şık’ı “İmamın Ordusu” taslak kitabı nedeniyle tutuklayan yedi hâkim ve savcı Yargıtay’da “görevi kötüye kullanmak” ve “hürriyeti kısıtlamak”tan halen yargılanıyor. Özgür Ülke gazetesinin bombalanması, 26. yılında cezasız…
RTÜK cezaları
CHP Mersin milletvekili Ali Mahir Başarır’ın Tank Palet Fabrikası- Katar ilişkisiyle ilgilisözleri nedeniyle HaberTürk TV’ye beş kez program durdurma ve en üst sınırdan para cezası vermesi, bir kez daha Radyo Televizyon Üst Kurulu’nun (RTÜK) tarafsızlığının sorgulanmasını ve siyasi nitelikli kararlarını gündeme getirdi.
RTÜK, Ekim-Kasım-Ağustos 2020 döneminde haber ve program yayınlarından dolayı TV kuruluşlarına 110 kez idari para cezası, toplam 16 kez yayın durdurma cezası ve 1 uyarı cezası verdi. Televizyonlara verilen para cezalarının toplamı 6 milyon 419 bin 413 TL’yi buldu. Radyo Harman’a da iki kez program durdurma ve 2 bin 957 TL de idari para cezası verildi.
İşsizler 187
Ekim-Kasım-Aralık 2020 döneminde, en az 187 medya çalışanı, kuruluşlarına yönelik iktidar baskısı veya haberciliğe veya düşünceye yönelik müdahaleler sonucu işsiz kaldı. Bu dönemde Olay TV’nin 25 günlük yayın sonrası kapanması 180 çalışanını da belirsizliğe sürükledi.
Gazeteci Gürkan Hacır, Halk TV’de “Şimdiki Zaman Siyaset” programının ilgi çektiği halde yayından kaldırıldığını duyurdu. Enver Aysever, Halk TV ile yolların ayrıldığını açıkladı. Bu dönemde Eski AKP milletvekiliMehmet Metiner, haftada iki gün yazdığı Star gazetesinden, iki haftadır kaleme aldığı yazılarının yayımlanmaması üzerine, ayrıldı.
(NÖ)
