Haberin İngilizcesi için tıklayın
AKP grubu tarafından Meclis'e sunulan ve Cumhurbaşkanı ile İçişleri Bakanlığı’nın yetkilerini genişleten, dernekler, vakıflar, ulusal ve uluslararası sivil toplum kuruluşlarına kayyım atamasının önünü açan “Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Önlenmesi Hakkında Kanun” teklifinin Meclis Adalet Komisyonu’nda görüşmeleri devam etti.
İçişleri Bakanı’na dernek faaliyetini durdurma ve kayyım atama yetkisi getiren 15’inci madde, 19 Aralık Cumartesi günü AKP-MHP oylarıyla kabul edildi.
Teklif başka amaçları kapsıyor
Kaos GL, “Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun Teklifi Derneklerde Neler Getiriyor?” bilgi notu yayınladı.
Kaos GL Hukuk Koordinatörü Avukat Kerem Dikmen’in hazırladığı bilgi notunda teklifle önerilen değişiklikler, bu değişikliklerin olası sonuçları hem genel anlamda sivil toplum hem de LGBTİ+ dernekleri açısından incelendi.
Özetle şu noktalara dikkat çekildi:
*Adı kitle imha silahlarından bahsetse de teklifte yer alan 43 maddeden yalnızca altısı buna ilişkin. Yani kanunun adı ile düzenlediği alan arasında nicel bir ilişki kurmak zor. Buna rağmen teklif, dernekleri doğrudan ilgilendiren Dernekler Kanununun yedi, dernek faaliyetlerini ilgilendiren Yardım Toplama Kanununun ise dört maddesini değiştiriyor. Yani aslında teklifin genel gerekçe kısmında ifade ettiği amaçtan başka amaçları da kapsadığını söylemek zor olmaz.
*Yardım toplama kanunu çerçevesinde etkinlik göstermeyen derneklerin bu kanun teklifinden etkilenmesi düşük ihtimal. Bununla birlikte örneğin trans uyum operasyonları için internet üzerinden yardım toplayan translar veya gene internet kanalıyla yardım toplayan dernekler açısından teklifin yedinci maddesi, yardım toplama işleminin yapıldığı URL’ye erişimin İçişleri Bakanlığı veya valiliklerin talepleri üzerine sulh ceza hâkimliklerince engellenmesine karar verme ihtimalini doğuruyor.
*Teklifin onuncu maddesi ile izinsiz yardım toplayanlara verilen 700 TL tutarındaki idari para ceza miktarı, internet ortamında izinsiz yardım toplayanlar için 10.000 - 200.000 TL, fiziki ortamda izinsiz yardım toplayanlar içinse 5.000 - 100.000 TL aralığına yükseltiliyor. Belirtildiği üzere teklifin asıl düzenleme alanı dernekler kanunu.
*Merkezi yurtdışında bulunan dernek ve vakıflar doğrudan kapsama alanına alınmış oluyor. Aşağıdaki değişiklik teklifleri ile birlikte değerlendirildiğinde bunun “zaten olan bir durum”u bir kere daha vurgulamaktan başka anlamlar taşıdığı açık. Yurtdışında bulunup 2 Türkiye’de faal olan bütün temsilciliklerin dağıttığı fon ve hibeler de bu kanun kapsamında özel bir denetime tabi tutulacak.
*Teklif Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun kapsamında yer alan suçlar ile Türk Ceza Kanununda yer alan uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti veya suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama suçlarından mahkûm olanlar derneklerin genel kurul dışındaki organlarında, yani dernek yönetim, denetim veya varsa disiplin kurullarında görev almasını yasaklıyor.
*Teklifle sivil alana getirilen bir diğer önemli düzenleme İçişleri Bakanlığınca yapılan denetimlerin bundan böyle rutin denetimlere evrilmesi. Bilindiği gibi artık dernekler bazen Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlükleri bazen de doğrudan İçişleri Bakanlığı denetçileri tarafından denetlenebiliyorlar. Ancak bu periyodik değil belirli bir karar üzerine veya şikayet üzerine yapılan denetimler. Teklif yasalaşırsa artık derneklerin her sene denetlenmesi rutin olacak, denetlenmeme ise istisna. Ve bu istisnanın süresi hiçbir biçimde üç seneyi aşamayacak.
*Nefret söyleminin yayılması ve teşvik edilmesi yönündeki devlet politikası gözetildiğinde bundan böyle LGBTİ+ derneklerin her yıl rutin olarak denetleneceğini söylemek mümkün. Üstelik İçişleri Bakanlığı ve dernek denetçileri dışındaki kamu görevlilerine de bu denetim yaptırılabilecek.
*Bu da polis, jandarma, bekçiler dâhil olmak üzere kamu görevlisi sıfatı taşıyan herkesin bu denetimi yapabilmesi anlamı taşıyacak. Bu denetimlerde bilirkişi de görevlendirilebilecek. Teklifin Dernekler Kanununun 19. maddesini değiştiren 13. maddesinin bir diğer özelliği, denetlenen dernekle ortaklığı bulunan derneğin de denetlenmesini otomatikman sağlaması. Dolayısıyla bir dernek başka bir derneğe hibe vermiş ise veya herhangi bir ortak çalışma tarih etmişse, denetlenen dernekten yola çıkılarak diğer bütün derneklere denetimin yolu açılmış olabilir.
TIKLAYIN - Kaos GL Bilgi Notu'nun tamamını okuyun
STGM: Anayasa’ya aykırı
Sivil Toplum Geliştirme Merkezi Derneği de (STGM) yayınladığı bilgi notunda, “derneklere denetimi artıracak olan kanun teklifi, uluslararası hukuk ve başta Anayasa olmak üzere iç hukuktaki ilgili diğer düzenlemelerle uyumlu görünmemektedir. Teklifinin genel gerekçe kısmında ifade edilen amaçlardan başka amaçları kapsadığı görülmektedir” dedi.
-teklif anayasanın birçok hükmüne aykırı.
-Örgütlenme özgürlüğüne dönük müdahalelerin yolu açılacak.
-Yardım Toplama Kanunu’nda önerilen değişikliklerin teklifle bağlantısı yok.
TIKLAYIN - STGM'nin Bilgi Notu'nun tamamını okuyun
(EMK)
