"Bozayı Ölümlerinin Nedeni, Ormanlık Alanların Tahribi"

Ardahan’ın Göle ilçesi Okçu köyünde dün (6 Ağustos 2019) av tüfeğiyle vurulmuş bir bozayı bulundu. Bozayının çöplüğe yiyecek bulmaya gittiği esnada avcılar tarafından vurulduğu öğrenildi. Bozayılar “koruma altına alınan türler” arasında listeleniyor.

Yaşanan olayın ardından Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF) Yaban Hayatı Uzmanı Ahmet Emre Kütükçü, bozayı-insan çatışmalarının nasıl önüne geçilebileceğini bianet’e anlattı.

"En büyük çatışma bozayılarla yaşanıyor"

Türkiye’de insanların canlılar arasında en büyük çatışmayı ayılar ile yaşadığını söyleyen Kütükçü, “Bozayılar geniş bir diyete sahipler. Bozayıların enerji ihtiyaçlarını karşılaması ve bu diyeti tamamlaması gerekiyor” dedi ve şöyle devam etti:

“Ormanlık alanlarda çayırlarda yaşayan bozayılar, proteinle değil karbonhidratla besleniyor. Ormanlarda meyve tüketen bu hayvanlar, ormanların tahrip edilmesi ve kalitesinin düşmesi sonucu daha geniş alanlara yayılmaya başladılar.

“Bozayılar, insanların yaşam alanlarına inerek yiyecek bulmanın en kolay yolu olan çöplüklere gelmeyi alışkanlık ediniyorlar. Doğu Anadolu’da bu durumla yüz yüzeyiz. Ardahan’da yaşanan bu olay, büyük ihtimalle bundandı.”

“Korkan bozayılar tehlikeli olabilir”

Bir ayıya 30 metreden fazla yaklaşmanın tehlikeli olduğunu belirten Kütükçü ekliyor:

“Ayıların çöplüklere inmeye başlamasıyla bu mesafe 4-5 metreye kadar iniyor. Bundan korkan ayıların da normal olarak davranışları bozuluyor çünkü korkuyorlar. İnsandan korkmuş yaban hayvanı da tehlikeli olabilir.”

Kütükçü, bozayı-insan çatışmasının önüne geçmek için yapılabilecekleri şöyle sıralıyor;

*Çöplükleri kaldırmak çözüm değil, çöp kutularının etrafı korunaklı hale getirilmeli veya çöp kutuları ayıların açamayacağı şekilde tasarlanmalı.

“Doğal hayatında yiyecek bulamayan bozayılar insanların yaşam alanlarına iniyor. Dolayısıyla bozayıların doğal alanları tahrip edilmemeli.

*Ayıların insanlarla karşılaşmaları engellenmeli, örneğin şu an meyve sezonu olduğu için yüz yüze gelme ihtimali daha yüksek ama eğer orman veya vadi gibi bir bölgedeyseniz yanınızda bir düdük bulundurarak, o bölgede ses çıkararak ayının sizden uzak durmasını sağlayabilirsiniz.

*Yaşam alanlarına elektrikli çit sistemleri yapılabilir. Evler ve bahçeler daha korunaklı hale getirilebilir. Devletin de bu anlamda destek sunması ya da projeler geliştirmesi gerekiyor.

Bozayı öldürmenin yasal olarak yaptırımları:

4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu'nca oluşturulan Merkez Av Komisyonu'nun belirlediği "avlanacak av hayvanı türleri" arasında yer almayan bozayı "koruma altına alınan türler" arasında listelenmektedir.

Türkiye, taraf olduğu "Avrupa'nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi"yle bozayıların korunmasını taahhüt etmiştir.

Bozayılar, Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES) kapsamındaki türler arasındadır.

Bozayılar hakkında

Yaşadıkları doğal alanlarda besin piramidinin en üstünde bulunan boz ayılar, Türkiye faunasının önemli türlerinden biridir. Asya ormanlarında kaplan neyse, içinde bulunduğumuz coğrafyada bozayı odur.

Beslenme, üreme, barınma gibi temel yaşamsal ihtiyaçlarını karşılamak için geniş ve güvenli alanlara ihtiyaç duyarlar.

Doğada en fazla 30 yıl yaşayan boz ayılar, yaklaşık beş yaşında üreme olgunluğuna ulaşırlar. Mayıs-haziran aylarında gerçekleşen çiftleşmeden yaklaşık sekiz ay sonra, ocak ya da şubat civarı, genellikle ikiz yavru dünyaya getirirler. Bozayılar yavrularını asla yalnız bırakmaz.

Bir doğal alandaki ayı nüfusu, içinde bulunduğu ekosistemin sağlıklı olduğunun göstergesidir. Yani, onların varlığı, avladıkları geyik, karaca ve yaban keçisi gibi türlerin de varlığının işaretidir. Hem etçil hem otçul olduğundan, varlıkları bu besin çeşitliliğine bağlıdır.

Öncelikle bitkilerle beslendiği için doğada önemli bir tohum dağıtıcısıdır. Ortamdaki ölü hayvan leşlerini tüketerek ayrıştırılabilmesini kolaylaştırırlar. Doğal seleksiyona yardımcı olup zayıf hayvanları ortamdan ayıklarlar.

Bozayılar neden tehdit altında?

* Yaşam alanlarının değişmesi: Sonbahardaki temel besin kaynağını oluşturan yabani meyve ağaçlarının kesilerek yerini saf iğne yapraklı ormanlara bırakması ayılar için yaşam alanlarını daha elverişsiz hale getiriyor.

* Yaşam alanlarına bırakılan çöpler: Doğaya bırakılan yenilebilir atıklar, ayıları kolay yiyecek bulmaya alıştırıp insanlara yaklaşmalarına ve doğada ayakta kalabilme becerilerini kaybetmelerine neden oluyor.

* Yaşam alanlarının parçalanması: Otoyollar, demiryolları ve orman yolları, ayıların yaşam alanlarını küçük parçalara bölüp, onları çeşitli tehlikelerle karşı karşıya bırakıyor. (Ayılar yoğun ve zengin bitki örtüsüne sahip geniş ve görece bölünmemiş alanlarda yaşar. Cinsiyet ve yaşına göre bu alan 100 ila 300 kilometrekare arasında olabilir.)

* Tuzaklar: Ayak kapanları hâlâ kuruluyor. Ayrıca domuzlar için kurulan kapanlar da ayıların zarar görmesine neden olabiliyor.

* Avcılık.

(Aİ/SO/AÖ)

WWF YABAN HAYATI UZMANI KÜTÜKÇÜ