Türkiye'de kayropraktik ve hukuka aykırılıklar
*Fotoğraf: Canva
Bu yazıyla amacım, ülkemizde her geçen gün artan ve zararsız bir tedavi yöntemiymiş gibi anlatılan kayropraktik tedavi yöntemi uygulamalarının hukuka aykırılıkları hakkında kamuoyunu bilgilendirmek ve konuya dikkat çekmek.
Tıpta, elle tedavi yöntemi olan kayropraktik uygulamasının tarihi 1870’li yıllara dayanır. Ancak teknik, bugüne kadar bilimselliği kanıtlanamadığından bilimsel tıp yöntemleri arasında yerini alamadı. Teknik, konusunda eğitimli kişiler tarafından uygulandığında bile hasta sağlığını riske sokan (bu riskler arasında ölüm de yer alır) durumlarla karşılaşılabilen geleneksel ve tamamlayıcı tıp yöntemidir.
2014'ten beri
Ülkemizde 2014'e kadar hekimler hastaya ilmi icaplara (bilimsel) uygun teşhis koymak ve bilimsel teşhise göre gereken tedaviyi uygulamakla yükümlüydü. 2014'te Tababet Ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanuna eklenen Ek madde 13 ile bilimsel tıp dışında, kayropraktik uygulamasının da içinde yer aldığı belirli bazı geleneksel/tamamlayıcı tıp yöntemlerinin uygulanmasına olanak sağlandı.
Hekim olmak yeterli mi?
Mevzuatımıza göre kayropraktik uygulamasını yalnızca hekimler yapabilmekle birlikte bir kişinin hekim olması ona kayropraktik uygulama yetkisi vermiyor. Hekimin önce bu konuda Sağlık Bakanlığı’nın yetkilendirdiği bir eğitim kurumunda eğitim alması, ardından Sağlık Bakanlığı tarafından kendisine bu uygulamayı yapma yeterliliğine sahip olduğuna dair sertifika verilmesi gerekir.
Sertifikası olmayan bir hekimin kayropraktik uygulama yetkisi yoktur. Hekimin sertifika aldıktan sonra bu uygulamayı istediği yerde misal olarak muayenehanesinde yapmak gibi bir yetkisi de bulunmuyor. Kayropraktik uygulaması yapılacak yerin uygulama yapma koşullarını sağlayıp sağlamadığı Sağlık Bakanlığı tarafından denetlenerek yetki belgesi verilmesi zorunluluktur.
Kısaca, kayropraktik uygulaması Sağlık Bakanlığı tarafından sertifika verilen hekim tarafından, Sağlık Bakanlığı tarafından yetki verilen ünite veya uygulama merkezlerinde uygulanabilir bir yöntemdir. Hekimler dışındaki sağlık mensuplarının doğrudan kayropraktik uygulama yetkisi de bulunmuyor. Onlar, bu alanda eğitimleri varsa yalnızca sertifikalı hekime yardımcı olabilirler.
Riskler anlatılmalı
Sağlık Bakanlığından uygulama sertifikası verilen hekim, Sağlık Bakanlığı tarafından yetki verilen yerde hastaya doğrudan tedavi yöntemi olarak kayropraktik uygulaması da yapamaz. Önce hastanın hastalığını bilimsel teşhis yöntemleri ile tespit etmesi, bilimsel tedaviye başlaması, bilimsel tedavinin yanında kayropraktik uygulanmasını gerekli görüyorsa hastada kayropraktik uygulanmasına engel bir durumun olup olmadığını tespit etmesi, engel bir durum yoksa kayropraktik uygulamasını hastaya riskleri ile birlikte anlatarak hastanın yazılı onayını alması gerekir. Hasta, sertifikalı hekime yazılı onay verdikten sonra hekim hastaya kayropraktik uygulaması yapabilir.
Ülkemizde bugüne kadar Sağlık Bakanlığı tarafından hiçbir hekime kayropraktik eğitimi ve uygulama sertifikası verilmedi. Kayropraktik uygulama yetkisi olan bir hekim olmadığından kayropraktik uygulanabilme yeterliliğine sahip bir yer de yok.
Etik yok
Ancak, ülkemizde hekimler, hekim olmayan kişiler televizyon, YouTube programlarına çıkarak ağrısız, ameliyatsız bel ya da boyun ağrısına çare reklamları ile ekranlarda her gün kayropraktik uygulaması yapıyor. Kayropraktik uygulaması yapanlar öylesine etik davranıyorlar ki! Kayropraktiğin uzman kişiler tarafından yapılması gerektiğini, uzman olmayan kişiler tarafından mahalledeki komşu, kasap Ahmet efendi, Mehmet efendi tarafından yapılması durumunda büyük risklerinin olduğunu söyleyerek kişileri aydınlatma görevini de kendilerince yerine getirdiklerini düşünüyorlar.
Zira ne yazık ki ülkemizde kayropraktik kırıkçı, çıkıkçı diye tabir edilen kişiler tarafından da yapılan bir uygulamadır. Televizyonlarda uzman olduğunu iddia eden kişiler, ‘’Kırıkçı, çıkıkçıya gitmeyin bize gelin’’ diyorlar! Sanki kendilerinin kayropraktik konusunda eğitimleri ve uygulama sertifikaları varmış gibi kamuoyunu yanlış, belki de sağlıklarını daha da tehlikeye atacak, hatta ölümle sonuçlanacak davranışlara sürüklüyorlar.
Avrupa ve ABD'de
Bu arada uygulamayı yapan hekimler kayropraktiğin Avrupa’da yıllardır uygulanan bir yöntem olduğunu, bizde çok fazla bilinmediğini, bu konuda biraz geri kalmışız hissiyle de anlatarak, hastaları iknaya çalışıyorlar. Ancak, bahsetmedikleri bir konu var: Kayropraktik, ABD’de, Avrupa’da uygulanan bir yöntem olsa da bu yöntemi buralarda uygulayabilmek için uygulamacının 4-5 yıllık eğitim alıp konusunda uzmanlaşmasının yasal bir zorunluluk olması.
Ülkemizde de yasal olarak hekimlere doğrudan böyle bir yetki verilmemiş. Ancak, hukuku ve mesleki kuralları tanımayan bazı hekimler kendilerini doğuştan kayropraktik uzmanı olarak görerek kayropraktiği kazanç elde etme amacı ile hastalara uyguluyor. Bu hekimlere hiç kimse de çıkıp eğitimi ne zaman, nereden aldın, ülkemizde henüz eğitimleri bile başlamadı, sertifikan nerede diye sormuyor. Sonuç olarak kayropraktik uygulaması gün geçtikçe artan bir şekilde hekimler ve hekim dışı kişiler tarafından kazanç karşılığı hastalara uygulanmaya ve kişilerin sağlığı hiçe sayılarak rant elde etmeye devam ediliyor.
Öte yandan geleneksel ve tamamlayıcı tıp yöntemleri hekimlerin yasa gereği uzmanlık alanına giren bir tedavi yöntemi olmadığından hekimlerin kayropraktik uzmanı gibi unvanlar kullanması da yasaktır.
Hasta üzerinde kayropraktik uygulaması yapan hekimlerin hastalara bir yandan kayropraktik konusunda uzman olmayan kişiler tarafından uygulama yapılmasının büyük riskler oluşturacağını söylemesi, diğer yandan eğitimleri, sertifikaları olmadığı halde risklerini bilerek, bilimselliği henüz kanıtlanmamış olan kayropraktik uygulamasını yapması, yalnızca kazanç elde etmek amacıyla kayropraktik uygulaması yaptıklarının bir kanıtıdır. Hastayı bir kazanç aracı olarak görmek de hem hastaya hem de hastası için canını, sağlığını ortaya koyan hekimlere saygısızlıktır.
Görmezden geliniyor
Sorun şu ki, Sağlık Bakanlığı ve Türk Tabipler Birliği de bu durumu görmezden geliyor. Oysaki hekimlik disiplin kurallarında hekimin uzmanlık alanı dışında uygulama yapması meslekten uzaklaştırmayı gerektiren, Tababet Ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’nda diploması veya mesleki belgesi olmadan geleneksel/tamamlayıcı tıp uygulaması yapılması hapis cezası gerektiren, TCK’da da insan üzerinde deney yapılması, görevi kötüye kullanma suç teşkil eden eylemler olarak düzenlenmiştir. Yasa var ancak, yasalara aykırı hareket edenler hakkında uygulanan yaptırım yok.
Bilimsel tıp dışındaki yöntemlerin zararları hakkında yayın yapan Türk Tabipler Birliği’nin "Tıbbın Alternatifi Olmaz! Geleneksel Alternatif ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları" yayınında “kayropraktik manipülasyonlar sonrası literatürde 26 ölüm ortaya çıktığı, çok daha fazlasının yayınlanmamış olduğu” belirtiliyor. Bir yandan geleneksel ve tamamlayıcı tıbbın zararları hakkında bilgilendirmeler yapmak diğer yandan eğitimi/sertifikası olmayan hekimlerin kayropraktik uygulamasını görmezden gelmek, kendi içinde çelişkiye düştüklerini gösteriyor.
Dokunma
Hekimin bir hastaya dokunması, bağlı olduğu yasalara uygun olduğu sürece eylemi hukuka uygundur. Kayropraktik uygulama sertifikası bugüne kadar hiçbir hekime verilmemiş olduğundan hekimin kayropraktik uygulaması yapmak için hastaya dokunması, hukuka aykırı bir eylemdir.
Sağlıkta şiddet iki yönlüdür. Biri hasta ve yakınlarının hekime uyguladığı şiddettir. Diğeri de hekimlerin hastaya uyguladığı şiddettir. Bilgisiz, deneyimsiz veya ilgisiz bir hekimin yanlış teşhis, tedavi uygulaması, hekimin yapmaya yetkisi olmadığı uygulamayı hasta üzerinde uygulaması, hekimin hastaya uyguladığı şiddettir. Her iki şiddete de karşı olmak gerekir. Yaklaşık 150 yıldır bilimselliği kanıtlanamamış olan kayropraktik yönteminin eğitimi ve yetkisi olmayan hekimler tarafından hastalara uygulanması bir şiddettir. Buna dur demek için hasta ölümleri mi bekleniyor?
Bu çalışma ile konunun vahametine dikkati çeker, tüm ilgilileri görevlerini yapma konusunda, bireyleri de sağlıkları ve hakları ile ilgili bilinçli davranmanın önemi konusunda bilgilendirmek isteriz.
(AK/NÖ)