Medyanın Künyesi: Kaç Kadın, Kaç Erkek?
Medyada kadın çalışan sayısı, yazılı basından internete kaydıkça artıyor.
Gazete künyelerinin yüzde 19’u kadın, yüzde 81’i erkeklerden oluşuyor.
Gazetelerin web sitelerinin künyelerinin yüzde 36,5’i kadın, yüzde 63,5’i erkeklerden oluşuyor.
İnternet haber sitelerinin künyelerinin ise yüzde 40,9’unu kadın, yüzde 59,1’i erkeklerden oluşuyor.
Tabii çoğu çalışan bu künyelerde yer almıyor bile…
Geçtiğimiz hafta hummalı bir çalışmaya giriştim ve 30 ulusal gazete, bu gazetelerden (web sitesi çalışanlarına künyelerinde yer veren) 17’sinin web siteleri ve 13 online haber portalının künyelerini inceledim (1).
Aslında bu konudaki verileri güncellemek istedim ama sonunda çalışmaya başladığım ilk gün bana söylenenleri teyit etmiş oldum: Künyelerdeki isimler değişir, kadın-erkek oranları değişmez…
2005’ten bu yana yazılı basın cinsiyet eşitliği, eşit temsil konusunda bir adım bile ilerlememiş. Kadın gazeteciler 2005’te de altı ulusal gazetenin (2) künyelerinde yer alan isimlerin yüzde 18.95’ini oluşturuyormuş. Yani yazılı basın dokuz senede cinsiyet eşitliğinde yüzde 0,05 adım ilerlemiş...
İnternet candır
Ama neyse ki bizim de internetimiz var! Madem geleneksel medya eril geleneğini sürdürmekte kararlı, kadınlar da kendilerine yeni medyalarda yer açar.
İnternette de yöneticiler erkek ama en azından kadın oranında gözle görülür bir artış var. Gazetelerin com.tr’leri gazetelerden bir adım, online haber portalları da com.tr’lerden bir adım önde.
* Gazetelerin yayın yönetmenlerinin yüzde 10’u kadın, yüzde 90’ı erkek. Gazetelerin web sitelerinde kadın oranı yüzde 16,6’ya çıkıyor. İnternet haber sitelerinde ise kadın yayın yönetmeni oranı yüzde 31.
* Editoryal kadrolara baktığımızda; yazılı basında editörlerin yüzde 26’sı kadın, yüzde 74’ü erkek. Gazetelerin web sitelerinde editörlerin yüzde 39,5’ini kadınlar, yüzde 60,5’ini erkekler oluşuyor. Haber sitelerinde ise eşitliğe biraz daha yaklaşıyoruz: editörlerin yüzde 53,4’ü erkek, yüzde 46,6’sı kadın.
Gazetelerde kadınların en çok çalıştığı alan diye bir kategori oluşturamıyorum ama kadınların hep yok sayıldığı alanları saymak kolay.
Örneğin “Ankara temsilcisi dediğin erkek olur”. 30 gazeteden 26’sının Ankara temsilcisi bulunuyor. Bunlardan sadece bir tanesi kadın (SoL gazetesi).
Bir diğer örnek, spor haberleri. 23 spor haberleri müdürü/editörü arasında bir kadın görmek beni gerçekten şaşırtıyor (Taraf gazetesi).
Tabii bir de ekonomi var. “Kadınlara bırakılmayacak kadar ciddi” bir alan olarak varlığını sürdürüyor. 21 ekonomi editöründen 19’u erkek, ikisi kadın (Radikal ve Karşı gazeteleri).
Bu dört gazeteye “kadınlar anlamaz” klişesine ortak olmadıkları için tebrikler.
Yönetim kadroları tabii ki erkek
Yayın yönetmenlerini bir kenara bırakalım ve medyada diğer yönetim/karar alma pozisyonlarında cinsiyet oranlarına bakalım. Sonuçlar beklendiği gibi. Hatta kadın oranını ikiye katlayan internet sitelerinin bu konudaki durumu yazılı medyadan bile vahim.
Her basın kuruluşunda farklı pozisyonlar var, kategorilemek zor. Genel yayın yönetmeni yardımcısı, yazı işleri müdürü, haber müdürü, haber müdür yardımcısı, haber koordinatörü, yayın koordinatörü, yayın direktörü, yayın danışmanı olarak künyelerde yer alan isimlere baktığımızda:
* Gazetelerde yüzde 16,5 kadın, yüzde 83,5 erkek.
* Gazetelerin web sitelerinde yüzde 33,4 kadın, yüzde 66,6 erkek.
* İnternet sitelerinde ise yüzde 15,4, yüzde 84,6 erkek.
Künyelerde görünmeyen emek
Ne gazetelerde ne internette muhabirlerin isimlerine ulaşmak birkaç istisna dışında imkansız.
Çoğu web sitesinin künyesi de yok. Olanlar da çoğu zaman sadece yöneticilerin, hatta tek bir yöneticinin ismiyle geçiştiriyor. Hani internet ya, sanki bilgisayarlar yapıyor, biz de okuyoruz…
İncelediğim 30 ulusal gazetenin sadece 17’si internet sitelerinde çalışanların yer aldığı bir künye hazırlamış. Bu 17 sitenin de 11’inin künyelerinde çoğu zaman sadece yayın yönetmeni ve/veya haber müdürlerinin ismi yer alıyor.
AlJazeera Türk, CNNTürk, NTV gibi yaygın ve çok okunan web sitelerinin künyelerinde sadece şirket bilgileri yer alıyor. Hurriyet.com.tr künyesinde sadece İzzet Doğan’ın ismi ve Hürriyet reklamları ile yatırımcı ilişkileriyle ilgili numaralara yer vermiş.
Sadece internetten yayın yapan medya kuruluşları ise çoğunlukla hiç künye kullanmamayı tercih ediyor. Sadece 13 haber sitesini inceleyebilmiş olmamın nedeni de bu.
Bu 13 siteden de Mynet Haber ve T24’te (ki T24’ün künyesi zaten yok, “Hakkımızda” bölümü var) çalışan sadece birer isme (yayın yönetmeninin ismi) ulaşılabiliyor.
Erkek medya, erkek künye
Medya erkek, künyeler erkek, haber kaynakları, haber içerikleri erkek… Yıllar geçiyor, medya değişmiyor.
TRT Genel Müdürü “Kadından haberci yapacak halimiz yok, nasıl taşıyacak o kamerayı” diyor (yaşanmış hikaye, bizzat şahit oldum).
Televizyonlarda her akşam memleket meseleleri erkek erkeğe tartışılıyor.
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin hala bir kadın komisyonu yok.
Kadın muhabirlerin haberleri manşetlerde yer alıyor ama isimleri künyelerde yer almıyor.
LGBTİ'ler medyada çalışmak istiyorlarsa cinsel yönelimlerini saklamak zorunda kalıyorlar. Basında kendini saklayarak çalışan birçok LGBTİ olduğunu biliyoruz, açık LGBTİ yegane habercilerimiz ise Michelle Demishevich (İMC Tv) ve Yıldız Tar (KaosGL). Onlar da anaakım medyada çalışmıyor.
Yani şaşırmıyoruz ama sinirleniyoruz. Ve en önemlisi örgütleniyoruz!
Medyada çalışmak isteyen kadınların engellerle karşılaşmaması ve belli alanlara hapsedilmemesi için, medyanın eril, cinsiyetçi dilini değiştirmek için, kadınların sorunlarının görünür olması için…
Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) Kadın ve LGBTİ Komisyonu ile Kadın Gazeteciler Takipte Oluşumu’nun önünde yapılacak daha çok iş var.
Haa, bir de şunu söyleyeyim; internetimizi kimseye yedirmeyiz. (ÇT)
* Künyelerdeki kadın-erkek oranlarıyla ilgili ayrıntılı bilgi için tıklayın.
(1) İncelenen medya kuruluşlarının listesi ve detaylı bilgi için tıklayın.
(2) Nadire Mater - İpek Çalışlar, BİA Hak Odaklı Habercilik Serisi: Kadın Odaklı Habercilik, s.172.
