İnsan Hakları Anıtı Gibi Bir Müze

Santiago iki yıl önceki ziyaretimde karşılaştığımdan çok daha politik bir havaya sahip. Öğrenci hareketi sayesinde solun daha meşru bir zemin elde ettiğinden söz etmek mümkün. Yaz tatili olmasına rağmen öğrenci hareketi boş durmuyor. Diğer toplumsal kesimlerin mücadelelerine destek veriyorlar ve onlarla ilişkilerini sıkılaştırmışlar. Ayrıca yeni döneme ilişkin planlar yapmakla meşguller.

Eğer bir gösterge sayılırsa ana caddelerdeki, duvar ve kepenklerde yazılama ve grafitilerden neredeyse hiç boş yer kalmamış. Arada bir iki kilisenin duvarı pas geçilmiş ya da yeni boyatmışlar. Daha sonra gideceğimiz İquique'de de yazılamalar dikkat çekiyordu.

Duvarlardaki sloganların ağırlığını öğrenciler nakşetmiş. Ücretsiz-eşit-dinsel etkilerden uzak* ve kaliteli eğitim hakkının altı çizilmiş. Bunlara Mapuche** direnişini destekleyen çağrılar da eşlik ediyor.

Mapucheler uluslararası basına pek yansımıyor fakat, bu gün Şili'de yaşadıkları topraklara dönük neo-liberal yağma siyasetine karşı direndikleri için yüzlerce Mapuche cezaevinde. Hem de terörist tanımlamasıyla.

Zaman zaman yaptıkları açlık grevleriyle de direnişlerini sürdürüyorlar. Dışarıda ise devlet silahlı güçleriyle saldırgan siyasetine devam ediyor. Her fırsatta Mapuchelere karşı şiddet kullanıyor. Onları cezaevi ve sürgün cezalarıyla topraklarından uzaklaştırmaya çalışıyor. Onlarınsa taş ve sopalarla, silahlara karşı koymaktan başka çareleri yok.

İnsan hakları müzesi

Bellek ve İnsan Hakları Müzesi (Museo de la Memoria y los Derechos Humanos) insan hakları mücadelesi veren kuruluşların çok yönlü uzun uğraşları sonucunda nihayet 2010 yılında açılmış. Benim için keşke böyle bir müze Türkiye'de de olsa dedirtecek derecede etkileyiciydi.

Arjantin bu konulara önem vermesine rağmen henüz bu düzeyde bir bellek müzesine ev sahipliği yapmıyor. Müze çeşitli sanat çalışmaları ve cunta dönemine (1973-1990) dair geniş bir dokümantasyonla desteklenerek modern bir binada oluşturulmuş.

Burada kendi adıma yeni bir bilgiyle karşılaşıyorum. Cuntanın çocuklara yaptıkları. Gerçek Komisyonu'nu araştırmaları sonucu, 150 çocuğun protestolar sırasında öldürüldüğü, 39'unun gözaltında kaybedildiği, 1244'ünün işkenceden geçirilerek hapsedildiği ortaya çıkarılmış.

Müzenin girişinde çeşitli ülkelerden "gerçekleri araştırma komisyonları"nın faaliyetleri özetlenmiş. Maalesef Türkiye'yi henüz o panoda göremiyoruz.

Bu müze varlığını uzun yıllardır sürdürülen cunta karşıtı mücadelelere borçlu. Acı olan şu ki onca uğraşa rağmen geçmişle hesaplaşmanın cüzi düzeyde gerçekleşmesi.

Şili toplama kampı gibiydi

Bizde de olduğu gibi Agusto Pinochet ve Kenan Evren'le birlikte sanık sandalyesine oturtulması gereken Sebastian Piñera ve Turgut Özal gibi yüzlercesinin bırakınız sanık olmayı, Şili ve Türkiye'nin en önemli makamlarını işgal ediyor ya da işgal etmiş olmaları bu azabı daha da katmerleştiriyor.

Başkan Piñera'nın günahı kardeşi Pinochet dönemi Çalışma Bakanı olan Jose Piñera birlikte ülkenin talan sürecinde aktif olarak yer alması.

Ülke 17 yıl koca bir toplama kampı gibi işkence eşliğinde yönetilirken, başkalarının kanı canı uğruna elde edilenleri gasp ediyordu. Özal ise 24 Ocak Kararları'nın altında imzası olan, cunta döneminde ise bu politikaları uygulamak üzere ekonomiden sorumlu başbakan yardımcısı, kendi başbakanlığında ise iki devrimcinin idamı (Hıdır Aslan-İlyas Has), yüzlerce yargısız infaz, gözaltında kayıp ve işkenceden sorumlu. Demirel'in demokratlığı gibi Özal'ın özgürlükçülüğüne iman etmiş olanlar için arşivler ortada. (AS/HK)

* Şili'de günlük hayatın düzenlenmesinde Katolik Kilisesi'nin ağırlığı fazlasıyla hissediliyor. Kürtaj halen yasaklar arasında. Boşanma hakkı ise ancak 2004 ten sonra yürürlüğe girebilmiş. Katolik algının eğitim sürecine bir biçimde sokuşturuluyor oluşu doğal olarak öğrencileri rahatsız ediyor.

** Mapucheler Şili ve Arjantin Patagonyaları'nda yaşamlarını sürdürüyorlar. Nüfusu 17 milyon olan Şili'de Mapuchelerin toplam sayısı 1 milyon. Diğer yerli topluluklarına nazaran bütünlüklerini korumayı başarmışlar. Kendi dil, inanç ve kültürlerini yaşatma arzusu onlar için doğayı savunma mücadelesinin önemli bir parçası. Mapuchelere bazı benzerlikler nedeniyle, Şili'nin Kürtleri desek yeridir.