“çalışmak sağlığa zararlıdır...”

16-17 kasım 2013 tarihlerinde yani bu hafta sonu ankara’da dördüncü kez “sağlık çalışanlarının sağlığı kongresi” düzenleniyor. sağlık çalışanlarının sağlığını etkileyen pek çok faktör var. bunların önemli bir bölümü eskiden beri ve sağlık hizmetinin gerçekleştirildiği hemen her yerde yaşanan sorunlar; ama günümüzde bunların üzerinde ve ötesinde sağlığı olumsuz etkileyen başka durumlar, nedenler de var. 

bu nedenlerin en başında da, bu hizmet alanının da giderek daha çok “ticari”, hatta “endüstriyel” bir alan hâlini alması geliyor. sağlık hizmeti sunulan her yer neredeyse bir “fabrika” durumunda. her fabrika ya da işlikte yaşanan çalışılan ortam, konu ve çalışma biçimi ve doğrudan çalışmaktan kaynaklanan nedenlerle yaşanan ve sağlığı etkileyen sorunlar, giderek çok daha fazla oranda bu hizmeti sunanları etkiliyor. bunun kaçınılmaz sonucu tabii ki bu hizmetten yararlananların da etkilenmesi.

toplumu da ilgilendiriyor

bu tür kongrelere genellikle sağlıkçılarla, sorun alanlarının uzmanları, akademisyenleri katılıyor. çünkü sorunların sağlık hizmetlerinden yararlananları “doğrudan” etkilemediği; hatta bir oranda “teknik – mesleki” bir etkinlik olduğu düşüncesi egemen.

bu yüzden “sıradan” vatandaş, yurttaş bu toplantılarda pek de yer almıyor. dolayısıyla bir grup “muhalif” medya dışında bu kongrelere basının, özellikle de “ana akım medya”nın pek ilgisi olmuyor.

sonuç olarak içeriği ve boyutu itibariyle çok önemli ve yaşamsal bir konu olmasına karşın, ne yazık ki “doğrudan mağdur olanlar” dışındaki kamuoyunun gündemine taşınmıyor, taşınamıyor.

annie-thebaud mony

kongrenin bu yıl bir de “onur konuğu”, bir anlamda “baş davetlisi” var. kongre programında adından ve kimliğinden söz edilen bu kişi annie-thebaud mony.

mony fransa’daki ulusal sağlık ve tıp araştırmaları enstitüsü’ne (inserm) onursal başkanı, halk sağlığı uzmanı, sosyolog ve yazar. 13. paris üniversitesi mesleki kanserler bilimsel işbirliği topluluğu’nun (giscop) yöneticisi, asbest kullanımına karşı uluslararası düzeyde mücadele eden birliklerin oluşturduğu ban asbestos ağı’nın da sözcüsü ve halen halk sağlığını koruma amaçlı henri pézerat derneği’nin de başkanı.

başta mesleki kanserler olmak üzere işyeri kaynaklı hastalıkları, iş yasaları, alt-işveren ilişkileri, sosyal eşitsizlikler ve halk sağlık hizmetleri gibi geniş bir çerçevede bireysel ve kolektif araştırmalar yapan annie thébaud-mony’in 2012 yılında ayrıntı yayınları tarafından yayınlanan ayşe güren’in dilimize çevirdiği “çalışmak sağlığa zararlıdır” adlı bir kitabı var.

bu kitabın içinde çalışma yaşamı ve orada yaşanan sorunlarla ilgili hem hiç bilmediğimiz, hem de aslında aklımıza gelmeyecek konuların nasıl önemli olduğu dile getiriliyor. ben de uzun zaman elimden düşürmedim ve neredeyse bir ders kitabı gibi pek çok yerini çize çize defalarca okudum.

kitapta fransa ve avrupa’da bile yeni yeni gündeme gelen ve savunulan bir olgudan çalışma yaşamındaki “ ‘taksirle’ insan öldürme ve yaralama, ani ölüme, ya da intihara sürükleyen durumlardan” söz ediliyor esas olarak. daha açık söylersek işverenler ve iş yöneticileri, gerekli tedbirleri almayarak, ya da geçerli kurallara aykırı ve kusurlu davranarak çalışanların yaşamları ortadan kaldıracak ya da sağlıklarına saldırı anlamına gelen durumlara neden oluyorlar.

devlet ve çalışma yaşamını düzenleyenler ise hem bunlara göz yumarak, hem de görünür ve bir hak talebine konu olur hâle geldiğinde, hukuksal süreçleri ya çok yavaş işleterek, ya da hemen daima işverenden yana davranarak mağduriyetlerin üzerine gitmiyor. dahası alanı bu sorunların yaşanmaması için gerekenleri yerine getirerek düzenlemiyor. tüm bunların tanığı olduğumuz durumlar, olaylar ve olgular gerçek bağlamlarından koparılarak ya “kaza” denerek, ya da “polisiye vâk’a” gibi her gün gazete sayfalarına yansıyor.

kitabı yalnız iş, işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgilenenlerin değil bence tüm hekimlerin, tüm hukukçuların, tüm emek örgütü yönetici ve aktivistlerinin, hatta tüm insan hakları savunucularının,  “iş yeri kazaları, meslek hastalıkları” konularını dert edinenlerin, hatta tüm çalışanlar okumalı.

ankara ve istanbul’da konuşacak

2012 yılında fransız hükümetince kendisine verilen legion d’honneur nişanını, işçi sağlığı alanındaki her türlü işin kolektif yapıldığı ve devletin bu alanda metalaştırıcı dinamikleri destekleyici politikaları olduğu gerekçesiyle reddeden annie thébaud-mony sorunlara yalnızca muhalif bakış açısıyla ve bu kimlikle değil, aynı zamanda her zaman “hak temelli” bakan, dahası bunun somut yaşamdaki karşılıklarını düşünüp tartışan ve kimi önerilerde bulunan birisi.

mony’nin gerek ankara’daki kongrede, gerekse “istanbul işçi sağlığı ve iş güvenliği meclisi”nin⁽²⁾   davetlisi olarak 18 kasım pazartesi akşamı 19:00’da beyoğlu’ndaki makina mühendisleri odası’nda gerçekleştirilecek forumda söyleyeceklerini yalnızca bu konunun ilgilileri değil, medya organları ve basın mensupları da dinlemeli ve toplumla paylaşmalıdır.

çok küçük bir olasılık ama çalışma alanının karar vericileri ve bürokratları da orada olsalar belki yapacakları düzenlemeler açısından bazı farklı yaklaşımlara ve bakış açısına sahip olabilirler. (ms/hk)