24 Haziran 2018 Parti Beyannameleri Kelime Analizi

Herkes cumhurbaşkanlığı seçimine kilitlenmişken ve parlamento olağanüstü zamanlarda olağanüstü düzenlemeler ile işlevsiz kılınmışken, seçime katılan önemli partilerin parlamenter hükümet üzerinden seçmenlere nasıl bir yönetim modeli önerdiğini, geleceğe ilişkin ne türden vaatlerinin olduğunu seçim öncesinde bir gelenek haline gelen “Seçim Bildirgeleri/Beyannameleri” üzerinden takip edebilmek mümkündür.

Çoğu zaman yapıldığı gibi bu metinler içerik analizine tabi tutulur fakat aslında büyük oranda hiçbir zaman da okunmaz. Siyasi partiler seçmenlerine vaat ettikleri yönetim ilkelerini ve gelecekte yürürlüğe koyacakları uygulamaları seçim meydanlarında, televizyon programlarında veya sosyal medya üzerinden açıklarlar.

Bu konuda seçim bildirge/beyannameleri üzerinden niteliksel bir analizin yapıldığı oldukça iyi analizleri çeşitli medya araçlarında takip edebilmek mümkündür. Burada yapılacak olan ise bundan tamamen farklı bir biçimde partilerin beyannamelerini hazırlarken kullandığı kelimeler üzerinden niceliksel bir analiz gerçekleştirmektir. Partilerin hangi kelimelere daha çok vurgu yaptığı, bu kelimeleri hangi bağlamda kullandıklarından bağımsız olarak, bize bazen içerikten daha farklı bir çözümleme yapabilme imkânı sağlayabilmektedir. Örneğin 2017’de İngiltere’de parti seçim manifestoları üzerinden yapılan bir analiz için bkz.   

“Niceliksel Metin Analizi” adı verilen bu yöntem birçok alanda fakat özellikle “politik psikoloji” alanında kullanılışlı sonuçlar verebilmektedir. Zira Freud’un da dediği gibi: “Söz” ve “sihir” başlangıçta aynı şeylerdi. Kelimelerin sihirli güçleri vardır.

Aşağıdaki tablo, araştırmayı yapanın tercihleri üzerinden hazırladığı kelime havuzu düzeyinde gerçekleştirilen “sayım” işleminin sonuçlarını göstermektedir. Tabii ki her niceliksel bilgide olduğu gibi bu sayılar eğer niteliksel anlamları üzerinden yorumlanmaz ise yalnızca birer sayı olarak kalacaktır. Herkesin bu tablodan çıkarabileceği kendine özgü sonuçlar olabilir.

Benim sonuçlarım ise kısaca şöyle:

1- Beyannamelerin kelime sayımına bakıldığında (sayfa numarası da dikkate alınabilir) SP’nin bu seçimde beyanname/bildirge çıkartmak yönünde bir çabaya girmediği söylenebilir. Oldukça kısa bir açıklama üzerinden seçime girerek, seçim öncesi üyesi olduğu Millet İttifakı üzerinden faaliyetlerini sürdürmeyi tercih etmiş görünüyor. SP’nin 19 sayfalık metninde, seçilmiş kelime havuzundan en çok kullandığı kelimeler ise Ekonomi (17), Adalet (16), Eğitim (14) ve Emekli (13). Bu oldukça çok kısa metin ile MHP’nin 133 sayfalık beyannamesini karşılaştırdığımda “Emekli” kelimesinin SP tarafından MHP’den daha fazla sayıda kullanıldığını görebilmekteyiz. Aynı durum sayfa sayısının orantısızlığına rağmen İşçi (5) kelimesinde de benzer. En genel anlamda SP’nin emeklilere (emekli işçiler?) özellikle ekonomi ve adalet üzerinden seslenen bir politik dile sahip olduğunu söylemek mümkün olabilir.

2- Her parti için en çok kullanılan ilk beş kelime şöyle:

AKP: Eğitim, Sağlık, Ekonomi, Kültür, Çocuk

CHP: Eğitim, Ekonomi, Haklar, Sağlık, Kadın/Çocuk

HDP: Kadın, Çocuk, Haklar, Eğitim, Sağlık

İYİ Parti: Eğitim, Ekonomi, Sağlık, Çocuk, Kadın

MHP: Ekonomi, Kültür, Terör, Adalet, Haklar

SP: Ekonomi, Adalet, Eğitim, Emekli, Kadın/Kürt

Üç parti için en öncelikli kelime “Eğitim”; iki parti için “Ekonomi” ve bir parti için ise “Kadın”.

Burada HDP’nin programında Kadın kelimesinin bu kadar önde çıkmasının en önemli sebebi HDP’nin ana bildirgesi dışında daha önceki seçimlerde olduğu gibi ayrı bir Kadın Bildirgesi çıkartmış olmasıdır.

Seçilen 6 partinin 4’ü için Eğitim kelimesi Ekonomi kelimesinden sayıca önde iken Eğitim kelimesi MHP için ilk beş arasına girmiyor. Buradan yola çıkarak eğitim alanında son dönemde Türkiye’de yaşanan dönüşümün olumlu veya olumsuz anlamıyla partilerin seçim bildirgelerinde en ön sırayı kapladığı söylenebilir.

3- Partilerin seçim bildirgelerinde/beyannamelerinde söylenenler kadar söylenmeyenlerin de önemli olduğu bir gerçektir. Örneğin HDP dışında hiçbir partide LGBTİ hakları veya varlığına dair bir vurgu bulunmuyor. Altı partiden beşi için LGBTİ’ler yok sayılmıştır.

Kürt kelimesinin, bir halk olarak Kürtler veya dil olarak Kürtçe şeklinde beyannamelerde yer alış sayısına baktığımızda İyi Parti (İP) ve MHP’de Kürt veya Kürtçe kelimeleri hiç geçmemektedir. AKP’nin 360 sayfalık beyannamesinde ise yalnızca bir defa Kürt kelimesi geçerken, 19 sayfalık SP’nin beyannamesinde toplam 8 defa Kürt kelimesi geçmektedir. Burada SP’nin özellikle Kürt seçmenlere dönük algısının varlığından bahsedebiliriz.

İşçi kelimesi bütün partilerde az veya çok yer bulurken, Emekçi kelimesinin yalnızca CHP ve HDP tarafından kullanıldığını görebiliyoruz. Fakat bundan daha önemli çalışanların toplu sözleşme ve grev haklarına dair vurgularda gözlemlenebiliyor. İYİ Parti, MHP ve SP’de Toplu Sözleşme kavramı hiç kullanılmazken, AKP, MHP ve SP, Grev üzerine tek söz bile etmemişler, bu hakkın varlığı veya kullanımına ilişkin bir vaatte bulunmamışlardır. İşçi ve Emekçi kelimelerini bir bütün olarak kabul ettiğimizde bu iki kavramın en çok HDP (67) tarafından kullanıldığı, Sermaye kelimesinin ise diğer bütün partilerden kat kat fazla olmak üzere AKP (44) tarafından kullanıldığı görülmektedir.

Tarımsal alanların ve kırsal yerleşimlerin alabildiğine yok edildiği geçtiğimiz dönemlerde Köylülük bir tanım olarak ortadan kalkmışa benzemektedir. Zira Orman Köylüleri dışında neredeyse hiçbir partide Köylü kelimesi yer bulamamaktadır. Toplumsal bir kavram olarak Köylü yerine ekonomik bir kavram olan Çiftçi’nin geçmesi tarımsal üretimin geçirdiği dönüşüm ile de bağlantılı olabileceği gibi, kapitalist gelişme ve kentleşme sonucunda giderek azalan bir toplumsal biçim olarak köylülüğün önemsizleşmesine de bir işaret olarak okunabilir.

4- Haklar ve özgürlükler konusunda bütün partiler önemli vurgular yapmaktadır. Genel anlamda negatif ve pozitif haklara dönük vurguların ayrı ayrı yapılmış olduğu söylenebilir. Örneğin Emekli, Çocuk, Kadın, Engelli gibi kelimelerin bütün partilerde çokça yer bulması sosyal devlet ilkesi gereği bu yönde partilerin çeşitli düzeylerde vaatlerinin bulunduğunu göstermektedir. Fakat özellikle temel haklar ve sosyal haklar arasında ayrımın çok fazla yapılmadığı açık bir biçimde görülebilmektedir. Haklar kelimesinin sayıca yüksekliğine rağmen Sosyal Hak kavramı, partilerin siyasi kavramsallaştırmasında pek yer bulmamaktadır. Sosyal Hak kelimesini en çok kullanan parti HDP (17) iken, diğer partiler bu kavrama çok düşük oranlarda yer vermektedir.

5- Adalet kavramı başta iktidar partisi olmak üzere diğer partilerde de çok sık kullanılan bir kelimedir. Fakat son dönemdeki adaletsizliklerin temeli olarak tanımlanabilecek Kanun Hükmünde Kararnameler (KHK) ve Olağanüstü Hal (OHAL) kelimeleri, Adalet kelimesi ile bağlantısız bir biçimde düşünülerek çok düşük oranlarda kendisine yer bulmuştur. Örneğin Adalet kelimesi AKP tarafından metinde diğer partiler içerisinde en yüksek sayıda (64) kullanılmasına rağmen, KHK yalnızca bir (1) defa geçmektedir. İP’nin metninde de 1 defa geçen KHK, MHP ve SP’nin metninde hiç zikredilmemektedir. Benzer bir görüntüyü OHAL kelimesinde görmekteyiz. OHAL’in devam etmesi gerektiğini vaat eden AKP, beyannamesinde bu kelimeyi yalnızca 8 defa kullanmıştır. KHK ve OHAL kelimesini en sık kullanan ise HDP olmuştur. Bu kelimelerin ifade ettiği somut gerçeklik ile diğer partilerden daha çok karşı karşıya kalmış olan HDP’nin metninde KHK 12, OHAL 26 defa geçmektedir.

6- Terör kavramına gündelik siyasi propagandalarında da en çok yer veren Cumhur İttifakı’nı oluşturan AKP ve MHP, bu kavramı beyannamelerinde de en sıklıkla kullanan iki parti olmuştur. Diğer partilere oranla oldukça yüksek bir oranda kullanılan Terör kavramı AKP’nin metninde 93, MHP’nin metninde ise 68 defa geçmektedir. MHP’nin metninin diğer partilere oranla daha az kelime içeriyor olmasına rağmen Terör kavramını en sık kullanan partilerin başında gelmesi, MHP’nin önceliğinin bu kelime ve temsil ettiklerine dönük olduğu gerçeğini bir defa daha göstermektedir. Bunun yanında Barış kelimesi sayısal ve oransal olarak en çok HDP’de (40) geçerken, karşısında yer alan Savaş kelimesi de yine en çok HDP’de (27) görülmektedir.

7- Toplumsal sınıflar ve gruplar açısından bakıldığı zaman partilerin seçim beyanname/bildirgelerinde en çok şunlara vurgu yaptığı söylenebilir: AKP-Emekli (42); CHP-İşçi (51); HDP-İşçi (45); İYİ Parti-Emekli (28); MHP-Esnaf (20); SP-Emekli (13). Bu tabloya bakıldığında partilerin temsil ettikleri ideoloji ve hedefledikleri toplumsal taban arasındaki ilişkiye dair söz söylemek mümkün hale gelebilmektedir.

Yatay düzlemde bakıldığında ise; İşçi kelimesine en çok CHP’nin (51); Emekçi kelimesine en çok HDP’nin (22) Esnaf kelimesine en çok AKP’nin (34); Memur kelimesine en çok CHP’nin (15); Köylü kelimesine en çok CHP’nin (9); Çiftçi kelimesine en çok AKP’nin (31); Emekli kelimesine de yine en çok AKP’nin (42) bildirgelerinde/beyannamelerinde rastlanmaktadır.

2015 Seçimleri beyannameleri ile karşılaştırma

Benzer bir biçimde geçtiğimiz parlamento seçimleri için de aynı kelime havuzu üzerinden bir analiz yapmış idik. Sonuçlarını aşağıda karşılaştırma amaçlı görebilirsiniz.

Bu tabloya göre ise seçilmiş kelimeler ve karşılarındaki sayılar konusunda benzer bir eğilimin devam ettiği gözlemlenebiliyor. Birkaç değişiklik dışında…

1- 2015 seçimleri için AKP’nin hazırlamış olduğu beyannamede Laik-Laiklik kelimeleri hiç geçmezken, 2018 beyannamesinde diğer bütün partilerden daha fazla sayıda bu kelimelere yer verilmiş.

2- 2015 seçimlerinde AKP’nin beyannamesinde Terör kelimesi CHP ve MHP’den daha az kullanılıyor iken, Barış kelimesi Terör ve Savaş kelimelerinden daha fazla sayıda kullanılmıştı. 2018 beyannamesinde AKP Terör kelimesini diğer bütün partilerden daha çok sayıda kullanmış.

3- 2015’te bütün partilerde Köylü kelimesi yalnızca orman köylüsü için değil genel anlamda köylülüğü nitelemek için kullanılırken, 2018’de bu kullanım ortadan kalkmış.

4- Özellikle Ekonomi, Eğitim, Kültür, Sanat, Sağlık grubunda yer alan kelimelerin kullanımında partiler arasında bir ağırlık değişimi gözlemleniyor. 2015 seçimlerinde CHP bu sınıflandırmaya dahil olan kelimelerde daha fazla söz söylerken, 2018 seçimlerinde bu kelimelere verdiği ağırlığı azaltmış, AKP ise 2015’e göre arttırmış. (SY/HK)