Yüksek Sıcaklık + Nem = Bunaltı
Sıcak-nemli hava, sıcak-kuru havadan daha fazla rahatsız edicidir, çünkü havadaki yüksek nem, vücuttan terin buharlaşmasını yavaşlatır. Terin buharlaşması canlılar için doğal bir soğuma mekanizmasıdır.
Sıcak, nemli hava, sadece bunaltıcı değil aynı zamanda insan sağlığı için tehlikelidir. Isı ve nem bileşimi, ölümlere de sebep olabilir.
(Bu yazıda verilen tablolar, değişik sıcaklık ve nem bileşimlerinde canlıların hissedeceği sıcaklıkları ve maruz kalabilecekleri tehlikeleri tespit etmeye dönüktür. Kamuoyunu daha doğru bir şekilde ve önceden bilgilendirebilir.)
Vatandaşlarımızın bir gün sonra hissedeceği bunaltıcı sıcaklık:
* Devlet Meteoroloji İşleri (DMİ) Genel Müdürlüğü veya internet'ten temin edilebilecek olan, bir gün sonrası için tahmin edilen günün en yüksek sıcaklığı ile,
* Yine bir gün sonra, saat 15:00 civarında olması beklenen bağıl nem miktarı kullanılarak Tablo 1 yardımıyla hesaplanabilir.
Nemin fazladan "hissettireceği sıcaklıklar" da açıklanmalı
Yüksek sıcaklıklarla birlikte, havadaki nem miktarının fazla olması, insanları bunaltır ve bazı sağlık problemlerini ortaya çıkar. Böyle günlerde medya aracılığı ile halka ulaştırılan hava durumuna ilave olarak; insanların nemden dolayı gerçekte hissedeceği sıcaklıkların da bildirilmesinde fayda vardır.
Örneğin:
* DMİ'den İstanbul'da bir gün sonraki günün en yüksek sıcaklığının 32 C ve öğleden sonra saat 3:00 civarında bağıl nemin yüzde 70 olacağı bilgisini aldığınızda,
* Tablo 1'deki sıcaklık kolonundan 32 C'nin bulunduğu satırı bulun, bu satırda sağa doğru yüzde 70 nem değerinin bulunduğu kolona gelin.
* Böylece insanların bir gün sonra hissedeceği sıcaklığın 41 C olduğunu bulabilirsiniz.
* Tablo 2'den de bu sıcaklıkta dışarıda fiziksel bir etkinlikte bulunmanın ne kadar "tehlikeli" olduğuna ait bilgiler elde edebilir.
Isı Rahatsızlıkları
Bu konuda yayınlanmış değişik kaynaklara göre ısı ile ilgili rahatsızlıklar, belirtileri ve ilk yardım olarak tavsiye edilenler kısaca şöyledir:
Güneş Yanığı:
Aşırı ve yanlış güneşlenme sonucu oluşan güneş yanıkları, derinin kendi kendine soğuma yeteneğini önemli ölçüde zayıflatır . Bu nedenle, güneş yanığı olanların, diğer ısı rahatsızlıklarına yakalanması çok daha kolaydır.
Belirtileri: Deri kızarması ve acı. Şişme, derinin su toplaması, kabarcık, ateşin yükselmesi ve baş ağrısı.
İlk Yardım: Duş alınız. Sabunla yıkanarak deri gözeneklerini kapatıp terleme ile vücudun doğal bir şekilde soğumasını önleyen yağları temizleyin. Eğer deri su toplamış ise su ile temas ettirmeyiniz ve hemen doktora başvurunuz.
Isı Baygınlığı ve Bayılma
Aşırı sıcakta fiziksel etkinliklerde bulunmaya alışık olmayanlar, kan basıncında hızlı bir düşüş nedeniyle bayılabilir.
Isı Krampları: Sıcak havadaki fiziksel etkinlikler, vücut tuzunda kısa bir dengesizliğe neden olabilir.
Belirtileri: Karın kaslarında ve özellikle bacaklarda acılı adale krampları. Aşırı terleme.
İlk Yardım: Kramp giren adale üzerine basınç veya ağrıyı gidermek için yumuşak bir masaj uygulayınız. Kusma olmadığı sürece, yudum yudum su veriniz. Aşırı sıcağa alışıldıkça kramplar daha az sıklıkta görülür.
Isı Bitkinliği: Terleme ile vücudun su ve tuz kaybı veya bunların dengesiz bir şekilde vücuda geri kazanılması işlemleri rahatsızlıklara neden olabilir.
Belirtileri: Baş dönmesi ve halsizlik. Aşırı terleme, soğuk deri, soluk ve nemli bir yüz. Zayıf nabız. Vücut sıcaklığı normal veya 38(C'den fazla olmamak üzere yükselebilir. Bayılma, kusma.
İlk Yardım: Hastayı serin bir yere taşıyınız. Elbiselerini gevşetiniz. Soğuk ve ıslak bez sürünüz. Kusmadığı süre yudum yudum su veriniz. Kusma başlarsa acilen bir doktora başvurunuz.
Bazı durumlarda, özellikle yaşlı hastalar hastaneye kaldırılmalıdır. Isı bitkinliği, genellikle, insanlar ısı dalgasına birkaç gün maruz kaldıklarında görülür.
Öldürücü olabilir
Isı Çarpmaları: Bazı durumlarda aşırı sıcaklık vücudun termostat mekanizmasını etkileyerek vücut sıcaklığı 40 (C veya daha yükseğe) çıkabilir.
Belirtileri: Uyuşukluk, şaşkınlık ve bilinç kaybı olabilir. Sıcak ve kuru bir deri. Hızlı ve kuvvetli nabız.
İlk Yardım: Isı çarpmasına uğradığından şüphe edilen kişilere acilen tıbbi tedavi uygulanmalıdır. Isı çarpması öldürebilir . Doktora ulaştırana kadar soğuk duş aldırın veya soğuk su ile pansuman yaparak vücut sıcaklığını düşürmeye çalışın. Elbiselerini çıkartın. Klima veya vantilatör kullanın. Hastaya su dahil herhangi bir içecek vermeyin. .
Tablo 1.
Sıcaklık ve nem bileşiminin insanlara hissettirdiği hava sıcaklıkları. Bu değerler, hafif rüzgarlı hava ve gölgedeki sıcaklıklara göre hesaplanmıştır. Güneş altında duran insanlar için aşağıdaki değerlere 10 C daha ilave edilmelidir.
(Tablo için tıklayınız)
( Kadıoğlu, M., 1999: M. Kadıoğlu İTÜ Meteoroloji Mühendisliği Bölümü.
Tablo 2.
Tablo 1'den tespit edilen hissedilen sıcaklıkların kategorisine göre insan sağlığı için oluşabilecek tehlikeler.
Olası Sağlık Problemleri
* Isı veya güneş çarpması, termal şok an meselesi.
** Güneş çarpması, ısı krampları veya ısı bitkinliği. Fiziksel etkinlik ve bu şartlarda etkilenme süresine bağlı olarak şiddetli termal stres ile birlikte ısı çarpması.
*** Fiziksel etkinlik ve şartlardan etkilenme süresine bağlı olarak kuvvetli termal stres ile birlikte güneş çarpması, ısı krampları ve ısı yorgunlukları muhtemel.
**** Fiziksel etkinlik ve bu şartlardan etkilenme süresine bağlı olarak oluşan termal Stresten dolayı halsizlik, sinirlilik, dolaşım ve solunum sisteminde birçok rahatsızlık.
Bazı hatırlatmalar
* Dengeli ve hafif şeyler yiyiniz.
* Doktor tarafından aksi belirtilmediği takdirde düzenli olarak bol su içiniz.
* Alkollü içeceklerden uzak durunuz.
* Cildinizi mümkün olduğu kadar çok örten, bol giyecekleri tercih ediniz.
* Yüz ve başınızı beyaz-geniş bir şapka ile koruyunuz.
* Isı dalgasına ilk 2 veya 3 gün alışmak için bekleyiniz.
* Fazla güneşlenmekten sakınınız.
* Erkekler , kadınlardan daha fazla terlediği için ısı rahatsızlıklarına daha çabuk uğrarlar.
* Şehirlerde yaşayanlar , kırsal alanlardakilerden daha fazla ısıdan etkilenir.
Kaynak
Kadıoğlu, M., ve A.B. Kara, 1992: Sıcaklık-Nem Bunaltıcılığı ve Halka Sinem Uyarısı. İ.T.Ü. Dergisi, 50 (3), 43-47 s.
(NU/NA)