Uygurlar Soru Önergesi Neden Reddedildi?

Fotoğraf: AA

TBMM'de 2020 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi'nin görüşmeleri sırasında dün akşam Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşanan hak ihlalleri gündeme geldi.

İYİ Parti, Balıkesir Milletvekili İsmail Ok da Uygur Türklerinin ölümden daha ağır uygulamalarla karşı karşıya kaldığını söyledi. Ok, Doğu Türkistan'a sahip çıkma çağrısında bulundu.

HDP Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu, "Uygur Türkleriyle ilgili İYİ Parti'nin verdiği araştırma önergesinin AK Parti ve MHP oylarıyla reddedildiğini" söyledi. MHP Grup Başkanvekili Muhammed Levent Bülbül, MHP'nin bu oylama sürecinde "ret" oyu vermediğini söyledi.

Bülbül şöyle konuştu: "Bu zamana kadar MHP, gerek İYİ Parti'den gerek CHP'den gerek HDP'den gelen hangi araştırma önergesi varsa, bunları kendi siyasi anlayışı içinde desteklememe kararı vermiştir. Doğu Türkistan meselesinde, MHP'nin düşünceleri, değerlendirmeleri kamuoyunca bilinmektedir. Bu noktada, ispat edeceğimiz en son parti de HDP'dir."

İYİ Parti, CHP ve HDP: Araştırılsın

İYİ Parti 20 Haziran'da 22 milletvekilinin imzasıyla Uygurların yaşadığı sorunlarla ilgili araştırma önergesi vermişti. AK Parti ret, Milliyetçi Hareket Partisi çekimser oy verirken, CHP ve HDP ise lehte oy kullanmıştı. Araştırma önergesinde özetle şöyle denilmişti:

"Uygur Türkleri, Çin yönetimi tarafından "terörizmle mücadele" gerekçesiyle "yeniden eğitim kampları" olarak adlandırılan tecrit ve baskı ortamlarında zorla tutulmakta, gözaltı işkence, ve kötü muameleye maruz bırakılmaktadır.

Çok sayıda uluslararası örgüt ve devlet yüksek sesle itirazını dile getirirken, Türkiye'de iktidar maalesef konuyu seslendirmekten geri durmakta, esef verici gelişmelere tepki vermemektedir."

Ekim 2018'de İYİ Parti tarafından verilen ve Çin'in Doğu Türkistan'daki uygulamalarının mercek altına alınmasını isteyen Meclis araştırma önergesi yine reddedilmişti.

Mesut Özil'in tepkisi

Arsenal'da oynayan futbolcu Mesut Özil 13 Aralık’ta sosyal medyada Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde yaşananları gündeme getirip, Müslüman dünyasının sessiz kaldığını söylemişti.

Özil’in bu paylaşımına ilk tepki Çin’den geldi. Çin Merkez Televizyonu (CCTV) Mesut Özil'in Arsenal-Manchester City maçını yayından kaldırdı. Arsenal'den yapılan açıklamada “Arsenal, bir futbol kulübü olarak politikaya karışmama ilkesine her zaman bağlıdır” denildi.

Destek verenler

Özil’e farklı kesimlerden destek geldi. İsveç’te yaşayan Lübnanlı müzisyen Mahir Zain, Twitter’da “Uygur kardeşlerimizin Çin’de karşılaştığı vahşet hakkında Özil gibi şöhretlerin açıklamaları değerli. Adaletsizlik için ayağa kalktığın için teşekkür ederim kardeşim" dedi. Arsenal'ın eski teknik direktörü Arsene Wenger ise Özil'in herkes gibi ifade özgürlüğünün olduğunu söyledi. ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ise “Çin Komünist Partisi'nin propaganda kuruluşları Mesut Özil'i ve Arsenal'i tüm sezon boyunca sansürleyebilir fakat hakikat üstün gelir” açıklaması yaptı.

AP'nin ödülü Tohti'ye

Avrupa Parlamentosu da insan hakları ve ifade özgürlüğü mücadelesi verenleri onurlandırdığı Sakharov Ödülü'nü bu yıl Uygur ekonomist ve insan hakları aktivisti İlham Tohti'ye verdi. Çin'de cezaevinde olan Tohti'nin ödülünü alan kızı Cevher Tohti parlamentodaki vekillere "Uygur halkının size ihtiyacı var" diye seslendi.

Sincan'da neler oluyor?

Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde 'mesleki eğitim merkezi' adı altında faaliyet gösteren kamplarda Uygurların kimlik ve kültürlerine yönelik ihlaller uzun süredir insan hakları örgütlerinin gündeminde.

Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Konseyi'ne üye 22 ülke, 11 Temmuz'da, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki azınlıklara yönelik muamelesini eleştiren ve kitlesel gözaltıların durdurulması çağrısında bulunan mektubu imzalamıştı.

İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün (HRW) raporunda, son 2 yılda Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde çok sayıda kişinin "önleyici polisiye tedbiri" adı altında suçsuz yere alıkonulduğu ve birçok kişinin toplama kamplarına gönderildiği belirtilmişti.

BM ve diğer uluslararası örgütler, kampların incelemeye açılmasını istiyor. Çin ise kendi belirlediği birkaç kampı az sayıda yabancı diplomat ve basın mensubuna açtı. Çin makamları, BM yetkililerinin doğrudan bilgi almak amacıyla bölgede serbestçe inceleme yapma talebini geri çeviriyor.

Haber, Anadolu Ajansı ve arşiv taramasıyla hazırlanmıştır.