UNDP Raporunda Türkiye İnsani Gelişim'de 177 Ülkede 84. Sırada
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı'nın (UNDP) 2007-2008 İnsani Gelişme Raporu, Brezilya ile eşzamanlı olarak Türkiye'de de açıklandı. 350 milyar dolarlık dış ticaret hacimine sahip, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'ya (GSYH) göre dünyanın en büyük 17. ekonomisi olan Türkiye 'insani gelişmişlik' endeksinde 177 ülke arasında 84'üncü sırada yer aldı.
Ekonomik büyüklükte dünya 17'nciliğiyle çelişen 'insani gelişmişlikte 84'üncülük' Türkiye'nin daha yolun başlarında olduğunu çok açık ortaya koyuyor.
Her ne kadar Türkiye'nin son beş-altı yılda gösterdiği ekonomik performansla 'endeks'te 92'ncilikten 84'üncülüğe çıkması göz ardı edilemez bir durum olsa da, Türkiye'nin, yoksulluğuyla bilinen Ermenistan'ın bile 'insani gelişmişlik'te gerisinde kalması oldukça düşündürücü. Avrupa Birliği'nin yeni üyesi Polonya'nın 37'nci, komşumuz Yunanistan'ın 24. rakibimiz Arjantin'in 38. Kazakistan'ın 73. sıradan listeye yine Türkiye'nin önünde girmesi dikkatlerden kaçmıyor.
Türkiye'nin bu ülkelerin geri kalmasında okuryazarlık ve eğitime katılım oranlarının nispi düşüklüğü de önemli rol oynuyor. UNDP Türkiye Temsilcisi Mahmud Ayub, 177 ülkeyi ele alan ve 'hayat beklentisi', 'eğitim', 'bilgiye erişim' ve 'gayrisafi milli hasıla'yı kriter olarak ele alan endekste Türkiye'nin durumuna dikkat çekti.
Türkiye 15 yıldır tutarlı
Ayub, "Rapora göre Türkiye, insani gelişme endeksinde 177 ülke arasında 84'üncü oldu. Geçen yıl 92. sırada olan Türkiye'nin endeksteki değerinin yükselmesinin nedeni, son beş-altı yılda gerçekleşen ekonomik gelişmelerdir" dedi.
Ayub, Türkiye'yi endeks değerlerde aşağı çeken etkenlerden birinin cinsiyet eşitsizliği olduğunu ifade ederek, "Türkiye'yi toplumsal cinsiyet eşitsizliğine göre ele alırsak, 111. sırada yer alıyor. Türkiye'deki kadınların güçlendirilmesi büyük önem taşıyor" dedi.
Ayub tarafından açıklanan 'İnsani Gelişme Raporu'ndaki BM Yıllık Endeksi'nde İzlanda başı çekiyor. Ülkelerin ortalama ömür, eğitim ve ayarlanmış gerçek gelir alanlarındaki seviyelerini ölçen İnsani Gelişme Endeksi'nde Türkiye 177 ülke ve alan içinde 84. sırada bulunuyor.
Endeksin, insani kalkınmada kısa vadeli bir süreci değerlendirmeyi amaçlamadığı ve göstergelerinden bazılarının kısa vadeli politika değişikliklerine karşılık gelmediği de raporda vurgulanan unsurlar arasında. Rapora göre, Türkiye'nin temel insani kalkınma göstergelerindeki ilerleme son 15 yılda tutarlı kaldı.
Ülke 1990 ve 2005 arasında taban göstergelerin tümünde ilerleme gösterdi ve bu süre içinde ortalama ömür yaklaşık yedi yıl arttı. Kişi başına düşen yurtiçi hasıla ise üçte biri geçen oranda arttı.
OECD'de son sırada
Benzer insani gelişim endeksi değerlerine sahip, coğrafi olarak da yakın üç ülkenin uzun dönemli gelişimlerini birbirleriyle karşılaştırmanın yararlı olacağının ifade edildiği raporda, bu çerçevede Türkiye, Ürdün ve Lübnan'ın 1990'da benzer insani gelişim endeksi değerlerine sahip olduğu açıklandı. Bu üç ülkedeki değerler 1990 ile 2005 arasında artış gösterirken, Türkiye diğer iki ülkeye göre biraz daha iyi bir performans gösterdi.
Raporda bunun, insani gelişim endeksi değer göstergelerindeki artışın sonucu olduğu ve ayrıca insani gelişimdeki gerçek ve devamlı ilerlemenin bir işareti niteliği taşıdığı kaydedildi. Halen Türkiye'nin 2005'teki 0.775 oranındaki insani gelişim endeksi değeri, OECD ülkelerinin 0.916 oranındaki bölgesel ortalamasının altında. Bu oran, bütün gelişmekte olan ülkelerdeki 0.691 orandan ve orta düzeyde insani gelişim endeksi değerine sahip ülkelerdeki 0.698 oranından ise yüksek.
Rapora göre Türkiye, insani gelişim endeksi değeri oranında OECD bölgesi içinde son sırada. Türkiye'de, ortalama yaşam süresi raporda 2005 yılı için 71.4 olarak belirlenirken, 15 yaşın üzerindekiler için okuma-yazma oranı yüzde 87.4, kişi başına düşen gayri safi milli hasıla ise 8 bin 407 dolar olarak tespit edildi. (NZ)