"Türkiye'nin yalnızlığı kendiliğinden olmadı"

*Fotoğraflar: AA. Kolaj: bianet.

Yıl sonunda "kendimizi Avrupa'da görüyoruz" diyerek birlik ile buzları eritme sinyali veren Cumhurbaşkanı Erdoğan, 12 Ocak'ta da  büyükelçiler ile biraraya geldiği toplantıda AB ile ilişkileri yeniden rayına oturtmak için hazır olduklarını söyledi.

2021'de Türkiye'yi bekleyen dış politika başlıkları arasında Akdeniz'deki krizden, Biden döneminde ilişkilere pekçok madde var. 

Mini dizimizin ilk günü İstanbul Bilgi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümünde Siyaset Bilimi Profesörü İlter Turan ve İstanbul Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Doçent Hakan Güneş'e sorduk.

Turan: İnandırıcılık sorunu var

"AB ile yakınlaşma adımlarını nasıl değerlendiriyorsunuz?" sorusuna Profesör Turan, "Türkiye, dış politikada değişen koşullara göre ufak ayarlamalar yapma gayretinde. Söylemi de bu istikamette değişen olaylara göre yeniden şekilleniyor" yanıtı verirken ekliyor: 

Bununla birlikte Türkiye'nin dış politikasında dış dünyadan bakıldığı zaman bir inandırıcılık sorunu var. Yani söylenen herhangi bir şeyin, yapılan herhangi bir beyanın bir sürekliliği olup olmadığı konusundaki değerlendirmeler güvenilir bulunmuyor.

"Tamire dönük adımlar gerekiyor"

Dolayısıyla Türkiye bu yıl içerisinde dış siyasetini yeniden Avrupa Birliği ile bütünleşmeye dönük, ittifakla ilişkilerini tamire dönük bir çizgiye getirecekse bu niyetini teyit eden adımlarla ve ona uygun söylemlerle desteklemesi lazım.

Aksi takdirde şu anda denenen değişiklikler istenen etkiyi büyük ihtimalle sağlayamayacaktır."

"Yeni ilişkiler geliştirilemedi"

Profesör, Türkiye'nin "yalnızlığının" ne olacağını sorduğumuzda ise şunları söylüyor:

"Şöyle bir şey var; bu yalnızlık tabii ki kendiliğinden ortaya çıkan bir durum değil.

Türkiye attığı adımlarla eski ilişkilerinde sarsıntılar meydana getirirken onun yerini alacak yeni ilişkiler geliştiremedi.

Yeni dünya düzeni sürekli değiştiği için buna ayak uydurmak gerekiyor. Bununla birlikte Türkiye'nin içine düştüğü yalnızlığın esas itibariyle kendi iradesinin bir ürünü olduğunu gözden uzak tutmamalıyız."

"Önce sürece çözüm bulmak lazım"

İdeal olanın bundan sonra nasıl bir çizgi izlemek olduğu konusunda ise Profesör Turan, şöyle devam ediyor:

"Öncelikle Amerika ile ilişkilerin giderek kötüleşeceği sürece bir çözüm bulmak lazım. Üç sebepten biri bu.

İkincisi Birleşmiş Milletler (BM) Biden yönetiminde Avrupa Birliği ile hareket etme tercihini devreye sokacaktır.

Dolayısıyla Amerika ve Avrupa Türkiye politikası şekillendirirken birbirlerinden etkilenecek.

Türkiye'nin dış dünyayla iktisadi bağlantıları önemli ölçüde bu ülkelerledir. İlişki gelişecekse ABD piyasasında daha büyük mesafeler almanın önemi var.

Türkiye'nin silah sistemlerinin etkisi

Henüz NATO'nun onayını almış, Türkiye'nin güvenebileceği bir savunma sistemi bulunmuyor, Türkiye silahlı sistemlerini büyük ölçüde Batı ülkelerindeki silahlı sistemlere uygun tasarladı.

Bunların kısa vadede değiştirilmesi mümkün olmadığı gibi, değiştirilmesinin iyi olup olmadığı da ayrıca değerlendirilmeli.

Bütün bunları düşünerek hareket etmek gerekiyor."

Güneş: Üst basamakta Biden var

"Türkiye'nin 2021 dış politika gündeminin en üst basamaklarında Ankara-Washington ilişkilerinin Biden döneminde alacağı şekil, S-400 geriliminin kapsamlı bir yaptırımla karşılaşıp karşılaşmayacağı sorusu yer alacak gibi görünüyor" diyen Doçent Hakan Güneş ise ekliyor: 

"Buna Doğu Akdeniz'deki Münhasır Ekonomik Bölge tartışmaları, Libya ve Suriye konularını da eklemek gerekir. Aynı şekilde yeni ABD yönetiminin Türkiye ile Rusya, İran ve Suudi Arabistan ilişkilerine de etkide bulunacak yeni adımlar atacağı da hesaba katılmalı.

Bu noktada Ankara'nın ikinci parti S-400 alımı ile el arttırıp müzakereye daha etkili bir noktadan başlamaya çalıştığını görüyoruz.

Ancak Biden-Harris yönetiminin özellikle ilk 6 aylarında dış politikada radikal/belirgin bir adım atmayacaklarını, önceliklerinin yüksek covid ölümleri ve ülke içindeki refah erimesi sorunu olacağını dikkate almak gerekir.

"2021'in ikinci yarısına dikkat edilmeli"

2021'in ikinci yarısından itibaren ise Trump döneminden farklılaşmanın Türkiye açısından daha belirginleşeceği bir dönem olacaktır.

Biden'ın Trump'dan farklı olarak Avrupalı ülke liderleri ile daha uyumlu ve eşgüdümlü çalışacağı, dolayısıyla Ankara'nın Avrupa ülkeleri arasındaki çeşitli çatlaklardan/uyumsuzluklardan eskisi gibi yararlanamayacağını söylemek kehanet olmasa gerek.

Bu Türkiye'nin Doğu Akdeniz ve Libya gibi konularda daha dikkatli adımlar atmasına neden olacaktır.

Ancak Türkiye'nin yeni dönemde atacağı dış siyaset adımları maalesef iç gündemdeki sıkışmaların dış gündemdeki milliyetçi retorikle aşılması, içe dönük propagandanın dış siyasetteki bazı rasyonellerin gözden kaçırılmasına neden olabilir.

Hatta mevcut hükümetin bu güne dek izlediği dış siyasete ve 2021 Türkiye ekonomisinin zorlukları, işsizlik, enflasyon, Türk lirasının değer kaybına baktığımızda Ankara'nın dış politikayı iç politika aracı olarak kullanma yaklaşımına devam edeceği söylenebilir.

Bu bakımdan 2021 yılında Türk dış siyasetinin karşılaşacağı en büyük sorunun yine iç siyasette hamaset ihtiyacı hisseden hükümetin kendisinden kaynaklanacağını söyleyebiliriz."

(PT) 

• YARIN eski büyükelçi YALIM ERALP ve Uluslararası İlişkiler Uzmanı Akademisyen-Gazeteci SOLİ ÖZEL'İN yorumlarını okuyabilirsiniz.