KÜRESEL DEMOKRASİ ENDEKSİ YAYIMLANDI
Türkiye 2023'ü Orta Doğu ve Kuzey Afrika'nın "hibrit rejimler" liginin ortasında kapattı
Londra'da yayımlanan "liberal" iktisat dergisi The Economist'in İstihbarat Birimi'nin her yıl yayınladığı "Küresel Demokrasi Raporu"nun 2024 baskısında Türkiye'nin durumunda bir önceki yıla göre kayda değer bir değişiklik gözlemlenmedi.
Türkiye raporda 10 üzerinden 4,33 puanla 102. sırada,"hibrit (karma) rejimler" arasında gösterildi. Geçtiğimiz yıl 103. sırada yer alan Türkiye bir sıra yükselmiş görünse de puanları geçtiğimiz yıldan daha düşük. Türkiye'nin dünya demokrasi sıralamasındaki puanları şöyle:
Toplam: 4,33
Seçim süreci: 3, 50
İşleyen bir hükümet: 5
Siyasal katılım: 6,11
Siyasal kültür: 5
Sivil özgürlükler: 2,06
The Economist'in Küresel Demokrasi Endeksi'nde yer alan 167 ülke arasında 24 ülke "tam demokrasi", 50 ülke "kusurlu demokrasi", 34 ülke "hibrit rejim" ve 59 ülke de "baskıcı rejim" kategorisinde sıralanıyor.
Demokraside küresel durgunluk ve gerileme
Raporun editörü Joan Hoey 2023 değerlendirmesini şöyle özetledi: "Dünya çapında özgürlüklerin gerilemesine yol açan Covid-19 pandemisinden üç yıl sonra 2023'teki gözlem sonuçları demokrasinin artan sıkıntılarına ve ileri atılım eksikliğine işaret ediyor. 2023'te sadece 32 ülke endeks puanını iyileştirdi, 68 ülkeyse düşüş gösterdi. 67 ülkenin puanları aynı kaldı. Bu da küresel olarak bir durgunluk ve gerileme tablosuna tekabül ediyor. Küresel ölçekte gerileme büyük ölçüde demokrasiler dışında yaşandı, "otoriter rejimler" daha da pekişirken "hibrid rejimler" olarak sınıflandırılan ülkeler demokratikleşmekte bocaladı."
Norveç birinci sırada
Demokrasi Endeksi'nin birincisi Norveç, toplam 9,81 puana ulaştı. Seçim sürecinden 10, işleyen bir hükümetten 9, 64 puan, siyasal katılımdan 10, siyasal kültürden 10 ve sivil özgürlüklerden 9,41 puan aldı.
Türkiye, Bangladeş, Malavi, Peru, Zambiya, Liberya, Fiji, Butan, Tunus, Senegal, Ermenistan, Ekvador, Tanzanya, Madagaskar gibi ülkelerin oldukça gerisinde yer alırken, daimi rekabet halinde olduğu Yunanistan, Türkiye'den iki lig yukarıda, "kusurlu demokrasi" ülkelerinin de üzerinde bir "tam demokrasi" ülkesi olarak sıralandı.
Türkiye geçtiğimiz yıla oranla bir sıra yükselmesine karşın toplam puanı daha düşük gerçekleşti.
Türkiye hibrit rejimler arasında Nijerya, Angola, Fildişi Sahilleri gibi ülkelerin önünde yer alabildi.
Türkiye geride bıraktığı ülkelerden daha rekabetçi bir seçim rejimine sahip olmakla ayırt edilirken, seçim adaleti, muhalefet partilerine sağlanan eşit koşullar bakımından kendi üzerindeki ülkelerden daha düşük bir karneye sahip olduğu saptanıyor. Aynı şekilde, seçimlere nispeten yüksek katılımla gerisindeki ülkelerin önüne geçerken siyasal ifade özgürlüğü ve toplantı ve gösteri haklarındaki kısıtlamalarla 101 ülkeden daha geride kalıyor.
Türkiye'nin eksileri
Raporda Türkiye değerlendirilirken olumsuz etkide bulunan ögelerin başında sansür, otosansür ve gazetecilere baskı gibi medya özgürlüğünü daraltan tedbirler geliyor. Tutuklu yargılanma, adil yargılanma hakkının olmayışı ve muhalefete yönelik seçici kovuşturmalar, hukukun üstünlüğünü çelen sınırlılıklar olarak Türkiye'yi aşağı çekiyor.
Siyasal kültürde aşınma
Kutuplaşmanın derinleşmesi, muhalefete hoşgörüsüzlüğünün yükselişi ve sivil toplum örgütlerine yönelik kısıtlamalar gibi sorunlar aşınmış bir siyasal kültür göstergesi olarak belirleniyor.
Şeffaflık, hesap verebilirlik, denetim ve denge mekanizmalarındaki olumsuzluklar, işleyen bir hükümetin mevcudiyeti bakımından geriletici etmenler olarak belirleniyor.
Türkiye Avrupa Konseyi ve aday üyesi olduğu Avrupa Birliği ülkelerinin hemen hemen tamamının gerisinde, Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesindeki diğer ülkelerle karşılaştırıldığında ortalama düzeyde görünüyor. The Economist'in Küresel Demokrasi Endeksi'nde Türkiye'nin puanları 2010'ların başından bu yana sürekli düşüş halinde.
Raporun eksikleri
Öte yandan endeks, Kürt illerinde süregiden çatışma ve bunun demokratik süreçler üzerindeki etkilerine, örneğin kayyım atamaları gibi iç etmenlere değinmiyor.
(AEK)