Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik Atölyesi Mersin'de

IPS İletişim Vakfı ve Özgür Gazeteciler Cemiyeti'nin sürdürdüğü, Kaos GL'nin destekleyerek içinde yer aldığı “Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik” atölyesinin ikinci ayağı Mersin'de gerçekleşti.

Atölyenin ilk gününün sabahki oturumunda Galatasaray Üniversitesi'nden Dr. İdil Engindeniz Şahan proje kapsamında gerçekleştirilen gazete ve televizyon taramaların sonuçlarını sundu.

Kadir Has Üniversitesi İletişim Fakültesi Dekan Vekili ve BİA Eğitim Danışmanı olan Prof. Dr. Sevda Alankuş kadın odaklı haberciliği anlattı.

Dr. Engindeniz-Şahan: Kadın ve LGBTİ odaklı yayın politikası yok

Dr. Engindeniz-Şahan, Dokuz yerel (Güneydoğu Ekspres, Pusula, Özgür Haber, Çağdaş, Sakarya, Yeni Asır, Olay, Adana 5 Ocak ve Karadeniz gazeteleri), dokuz ulusal yayın yapın gazete (BirGün, Cumhuriyet, Özgür Gündem, Posta, Hürriyet, Sözcü, Habertürk, Sabah, Yeni Akit, Aydınlık ve Yeni Şafak gazeteleri) ile Fox TV, İMC TV, Kanal D; NTV, TRT 1 ve 24 TV kanallarının ana haber bültenlerini içeren araştırmanın sonuçlarını paylaştı.

Gazeteler 6 bin 568 haberin bin 690'ı kadın, 4'ü LGBTİ haberi

Buna göre,

* 80 nüshada 6 bin 568 haber var. Bu haberlerin bin 694'ü kadın ve lgbti odaklı. Bin 694 haberin sadece 4'ü (2'si Özgür Gündem, 2'si BirGün) LGBTİ haberi.

Kadınların haberlerdeki temsil oranı yüzde 50'yi bulmuyor.

* İlk sayfada kadın görünürlüğü yüzde 41 ile BirGün gazetesi ilk sırada yer alıyor. Yerel medyada ise yüzde 40 ile Güneydoğu Ekspres ilk sırada.

* İlk sayfada en fazla kadın muhabir/editör imzalı habere yer veren Cumhuriyet.

* BirGün'ün 49 muhabirinden 12'si kadın, Cumhuriyet'te kadın imzalı haber oranı yüzde 50. Yeni Akit'te ise hiç kadın imzalı haber yok.

* Künyelerde de kadın ismi kategorisinde ulusal medyada yüzde 44 ile Özgür Gündem, 38 ile BirGün ilk sırada, en son sırada ise yüzde 4 ile Sabah gazetesi yer alıyor.. Yerel medya da ise yüzde 39 ile Yeni Asır ilk sırada, yüzde 5 ile Olay Gazetesi son sırada.

* Aynı gazetede bir haber “biliminsanı” ifadesine yer verirken başka bir haber “bilimadamı” ifadesine yer veriyor. Bu bize gazeteletin bu konuda yayın politikası belirlemediğini gösteriyor.

Televizyonlarda 544 haberin 271'i kadın haberi, LGBTİ haberi yok.

* Televizyonlarda 544 haber yapıldı, bunların 271'i kadın ya da kadınlıkla alakalı. LGBTİ ile ilgili haber hiç yok.

* Kadın görünürlüğünde ilk sırada İMC TV ve Show TV yer alıyor, TRT 1 ise kadınların en az görünür olduğu televizyon.

Dr. İdil Engindeniz Şahan

Galatasaray İletişim Fakültesi'nde çalışıyor. Aynı fakültenin gazetecilik modülünden mezun. Yüksek lisans ve doktorasını Fransa'da, gazetecilik etiği ve LGBTİ kamusal alan konularında yaptı. Çeşitli sivil toplum kuruluşlarıyla medyada temsil, nefret söylemi, kadın cinayetleri konularında ortak çalışmalar yapıyor.

Prof. Alankuş: Haberciliği yeniden tanımlamalıyız

“Sorunlar ne” ve “nasıl haber yapmalıyız” sorularına üzerine konuşan Prof. Alankuş, genel geçer habercilikte “ötekilerin kadınlaştırıldığını”, faillerin “masumlaştırıldığını”, şiddete bahane üretildiğini ifade etti.

“Öteki kadınlaştırılırken, ötekinin daha da güçsüzleştirilmesi için ötekinin kadınıyla da uğraşılıyor” diyen Prof. Alankuş “Bambaşka bir haberciliğe ihtiyaç var” diyerek sorunları şöyle sıraladı:

“Haber odaları erkek merkezli kuruluyor, kadın dili, anlatısı dışlanıyor. Mevcut habercilik anlayışı yanlı olduğu halde, yanlı değilmiş gibi kendini yansıtıyor, savaş kışkırtıcılığı yapıyor.

“Kadınlar fail-kurban bağlamında değilse teşhir olarak haberlerde yer alıyor. Kadınlar ve aslında tüm ötekiler, olumlu haberin öznesi olmuyor, cinsiyetçi dil haberlerde hakim oluyor.”

Prof. Alankuş “Ne yapmalı” sorusuna ise şöyle cevap verdi:

“Haberin ABC'sine bakmak lazım. Hak ihlalleri yapmayan, hak ihlallerini takip eden, hak kullanımlarını haber yapan bir habercilik anlayışı geliştirmek gerekiyor.

“Bu nedenle haber tanımının, haberin değerinin yeniden tanımlanması gerekiyor. 5N 1K'da 'neden' sorusuna verilecek cevap özellikle bağlamıyla işlenmeli. Dil cinsiyetçi, ayrımcı dilden ve nefret söyleminden arındırılmalı. Ger haber 'öteki odaklı' kurulmalı.”

Prof. Dr. Sevda Alankuş

BİA Eğitim Danışmanı, Kadir Has Üniversitesi İletişim Fakültesi Dekan Vekili. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi mezunu. Yüksek lisan ve doktora derecelerini Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi alanında, aynı üniversitede tamamladı. Akademik çalışmalarına 1988-1989 yıllarında Leeds Üniversitesi'nde devam etti. Age ve Ankara Üniversiteleri iletişim fakültelerinde 1982-1999 yılları arasında öğretim üyesi olarak çalıştı. Doçentlik ve profesörlük ünvanlarını İletişim Bilimleri alanında aldı. Doğu Akdeniz Üniversitesi, İletişim ve Medya Çalışmaları Fakültesi'nde dekanlık yaptığı dönemde (1999-2008), Barış için İletişim ve Araştırma Merkezi'ni kurdu. 1999 yılından bu yana Bağımsız İletişim Ağı eğitimlerinin danışmanı sıfatıyla, IPS Vakfı Yayınları'Nın editörlüğünü üstlendi. Araştırma alanları arasında alternatif medya, barış gazeteciliği, feminist medya eleştirisi gibi konular yer alıyor.

Atölye, Kaos Gey-Lezbiyen Kültürel Araştırmalar ve Dayanışma Derneği'nden Ali Erol'n LGBTİ odaklı haberciliğe ilişkin sunumuyla devam ediyor.

Proje hakkında

“Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik Elkitabı ve Online Kütüphanesi Projesi” Avrupa Birliği Demokrasi ve İnsan Hakları İçin Avrupa Aracı (DİHAA) Fonu tarafından destekleniyor.

İki yıl sürecek olan projede, temel olarak ana akım var yerel medya içindeki baskın toplumsal cinsiyet önyargılı gazeteciliğin pratiklerinin ve söylemlerinin dönüştürülmesinin yolları ve araçlarını tartışmayı hedefleniyor. İlk yıl Türkiye’nin sekiz merkezinde yapılacak haber atölyelerinde kadın LGBTİ örgütlerinin temsilcileri ve gazetecilerle bir araya gelerek medyadaki eril habercilik pratiği, sorunları ve bu sorunlarla başa çıkma imkanlarıyla toplumsal cinsiyet odaklı habercilikten ne anlaşıldığı, nasıl yapılabileceği tartışılacak.

İkinci yıl bölgesel atölyeler ve yuvarlak masa toplantılarıyla devam edecek olan projede yapılan gazete ve televizyon haber taraması raporunun katkısıyla oluşturulmuş atölye içeriğinin tartışmaları sonucu ortaya çıkan kolektif çalışma ile toplumsal cinsiyet odaklı habercilik el kitabı ve online kütüphanesi oluşturulacak. Projede son olarak Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik Konferansı düzenlenecek. (EA)