Sosyalizmin Yorulmayan Koşucusu
Balkan şampiyonu milli atlet
Mehmet Ali Aybar 5 Ekim 1908'de İstanbul'da doğdu. Galatasaray Lisesi'inde atletizme başladı. 1928-36 arasında Atletizm Milli Takımı'nda koştu. 1928 Amsterdam Olimpiyatları'na katıldı. 1931'de Balkan Şampiyonu olan 4x100 Milli Takımı'nda yer aldı.
Sırasıyla Galatasaray Lisesi ve İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. 1939'da hukuk doktoru olan Aybar, bu yıl gittiği Fransa'dan Alman işgali üzerine geri döndü ve 1942'de devletler hukuku doçenti oldu.
Zincirli Hürriyet'i çıkardı
1946'da Vatan gazetesi ve Gün dergisine yazdığı siyasal yazılar nedeniyle üniversiteden uzaklaştırıldı. Aynı yıl Demokrat Parti'den milletvekili adayı olduysa da seçilemedi.
1 Şubat 1947'de İstanbul'da Hür adlı bir gazete yayımladı. 6 sayı çıkabilen gazete sıkıyönetimce kapatıldıktan sonra, İzmir'de ancak 3 sayı yayımlanabilen Zincirli Hürriyet'i çıkardı. Bu dergilerde yayımlanan yazılarında CHP iktidarının Amerika ile yakınlaşma siyasetine karşı çıkarak Amerikan yardımının reddedilmesini savundu. Cumhurbaşkanı'na yazı ile hakaretten 4 yıl hapse mahkum oldu ve 1950'de genel afla serbest bırakıldı.
Meclis'teki ilk sosyalist lider
1962'de TİP genel başkanlığına getirildi. 1965 ve 1969'da İstanbul'dan milletvekili seçildi. 1968'de Çekoslovakya'nın işgaline karşı çıkan ve SSCB'deki bürokrasiyi eleştiren Aybar, Behice Boran ve Sadun Aren'in parti içinde oluşturduğu Emek Grubu'yla mücadeleye başladı.
Parti içinde anlaşmazlığın derinleşmesi üzerine, 1969'da genel başkanlıktan istifa etti. 4. Büyük Kongre'ye katılmadı. 10 Şubat 1971'de toplanan TİP Yönetim Kurulu tarafından bilimsel sosyalizmin ilkelerinden saptığı gerekçesiyle partiden ihraç istemiyle Disiplin Kurulu'na verilince de istifa etti. 12 Mart döneminde bağımsız milletvekili olarak Meclis'te askeri yönetimin uygulamalarını eleştiren Aybar, bu dönemdeki yazı ve konuşmalarını "12 Mart'tan Sonra Meclis Konuşmaları" adlı bir kitapta topladı.
Vietnam'da ABD'yi yargıladı
Aybar 1967'de ABD'nin Vietnam'da işlediği savaş suçlarını yargılamak üzere kurulan Russell Mahkemesi'ne üye seçildi. Mahkemenin Vietnam'a giden heyetine başkanlık yaptı.
1973 seçimlerinde Türkiye Birlik Partisi'nden bağımsız aday olduysa da seçilemedi. 30 Mayıs 1975'de bazı eski TİP'lilerle Sosyalist Parti'yi kurdu ve partinin ilk genel başkanı oldu.
Parti bir müddet sonra Sosyalist Devrim Partisi'ne dönüştü. Bu dönemde Leninist parti teorisini eleştiren Aybar 1979'da "Örgüt Üzerine" adlı bir kitap yayımladı. Partinin 1979'da yapılan kongresinde tüzük gereğince genel başkanlıktan çekildi.
Mücadeleden hiç kopmadı
Ekim 1979 seçimlerinde İstanbul'dan aday olduysa da kazanamadı. 12 Eylül darbesinden sonra DİSK Davası'nın avukatları arasında yer aldı. 1983'de çıkan Siyasal Partiler Kanunu'nun bir sosyalist parti kurulmasına olanak tanımadığı gerekçesiyle kısa dönemde aktif politikadan çekildiğini açıklayan Aybar; 1986'da Türkiye'de yasal bir sosyalist partinin kurulması için bir çağrı yaptı ve birkaç ay süren parti kurma çalışmaları sonunda tartışma ve çalışmalardan çekildiğini açıkladı. Aybar, 10 Temmuz 1995'te İstanbul'da öldü. (NA)