Şişli'nin belleği: Demirci Aleko, Köpek Tommy, Yaşar Bakkal, Kraliçe Elizabeth

Fotoğraflar: Bellek Şişli arşivi

Hepsi yıllanmış Şişlili. Özgür Kavuşer Vardar, "150 yıldır, aynı evdeyiz... Nişantaşı, Teneke Mahallesi" diyor. Dedelerinden kalma binadan söz ediyor. "Ben kendimi çok şanslı hissediyorum, doğduğum evde yaşıyorum hâlâ. Biz Teneke Mahallesi çocuğuyuz." 

Sema Kahraman Vurucu, 26 yıldır Kurtuluş Baysungur Sokak'ta yaşıyor. O da semtin belleğini ele alan "Tatavla'dan Kurtuluş'a Bir Semtin Değişen Yüzü" ismiyle bir fotoğraf projesine imza atmış. 

Gülay Şubatlı, Avukat Caddesi'ndeki bir evde büyümüş. Çocukluk anılarında kilise bahçesindeki oyunları, gezici sirk palyaçoları ve hâlâ aynı şekilde hizmet veren nalbur var.

Bellek Şişli ekibinin bir bölümü bu sadece. Kolektif, Şişli'nin belleğine yönelik kültür, sanat, spor, gastronomi, tarih envanterlerini toplayıp, paylaşıyor. Çoğu fotoğraf ve dokümanlardan oluşan arşivde Şişli'ye dair pek çok detay var. Hemen hemen her gün yeni bir fotoğraf paylaşan Bellek Şişli, bugün ise Kraliçesi II. Elizabeth ve kızı Prenses Anne'in 1971'de Teşvikiye'de çekilmiş fotoğraflarını gün yüzüne çıkardı. 

İng. Kraliçesi II.Elizabeth ve kızı Prenses Anne 1971 yılında Teşvikiye Mah.'de English High School'u ziyaret ettikten sonra Valikonağı Cad.'de halkı selamlıyorlar. Prenses Anne'nin olduğu fotoğrafta sağ arkada EHSB-Nişantaşı Anadolu Lisesi duvarı görülüyor. Fotolar: Melih Berk pic.twitter.com/f8C562dRb7

— Bellek Şişli (@BellekSisli) October 4, 2022

Şişli'nin belleğinde kimler var, kimler? Pek çoğumuzun tanıdığı isimlerin yanı sıra bu sokaklarda yaşamış, yalnızca mahallelinin bildiği, ama ilçenin hafızasının önemli kişileri. Mukaddes Teyze, bir dönem çocukların uğrak mekanı Yaşar Bakkal, geçen günlerde kapanan Elit Manav, Su Şehri Apartman Görevlisi Necati Bey, Teşvikiyeli Köpek Tommy, Demirci Aleko...

Bir sivil oluşum

2019 yılında bir araya gelerek yavaş yavaş toplanmaya başlıyor ekip. Bir danışma kurulu oluşuyor. Orhan Silier, Görgün Taner, Ermeni sanatçılar, yerel oluşumlar, Bilgi Üniversitesi, Feriköy Yardımseverler Derneği, Hrant Dink Vakfı ilk destekçilerden.

Gülay Şubatlı, "Bu bizim Şişli'de belleğe dair ilk bir şeyler yapabilmeyi düşündüğümüz dönemde, bir büyük masanın kurumları ve insanları olarak bir araya geldiğimiz kalabalık bir ekipti" diyor...

Önceleri Şişli Belediyesi ile yola çıksalar da bir süre sonra yollar ayrılıyor ve artık sivil bir oluşum olarak arşivlerini çoğaltmaya, yeni projeleri hayata geçirmeye devam ediyorlar.

Ekipten Tolga Bektaş "Biz çalışmalarımızı en sivil haliyle, en katılımcı haliyle yürütüyoruz. Bellek Şişli tek başına sivil toplum örgütü gibi bir hal aldı aslında" diye ekliyor.

Öyle ki geçen ay Şişli Kurtuluş'ta semtin hafızasında önemli yer tutan tek katlı kagir yapının kepçeyle yıkılmasının ardından Bellek Şişli gönüllüleri bina önünde basın açıklaması yapmış, ilçelerinin belleğine sahip çıkmaya çalışmıştı.

Bektaş, "Geç kalmış olsak da Eşref Efendi Sokak'taki o evin yıkılmaması amacımızdır" diyor ve ekliyor:

"Gezi'deki dört ağaç, Kurtuluş'un her sokağında bir ev toplumsal itirazın noktası olabilir." 

TIKLAYIN - "Eşref Efendi No:71 aslına sadık kalınarak yeniden inşa edilsin"

Söğüt gölgesinin merakçıları

Kendilerini "Söğüt gölgesinin merakçısıyız" diye tanımlıyor Bellek Şişli gönüllüleri.

"Bizler Şişli'de söğüt gölgesinin merakçıları olarak muktedirlerin kan denizi tarihinden azade sıradan insanın peşine düşen sivil tarihin zamane vakanüvisleriyiz. Rotamız geçmişten geleceğe değil, şimdiden geçmişe giderek anı ve geleceği daha farkında kılmaktır. Bunları yaparak mekâna aidiyet duygusunun gelişmesini murat ederiz.

"Sokak satıcılarını, esnafları, dini mekanları, şehir efsanelerini, tarihi mekanları-olayları-şahsiyetleri, mimari özellikteki yapıları, sıradan insanları, hafıza mekanlarını, boşlukları, sokak hayvanlarını, delileri, tüm halkları ... ayrı ayrı özgürce anlayıp ahenkli bir ormanı
oluşturması olarak kavramaya çabalarız."

Harita Tatavla

Bellek Şişli, Baklahorani Karnavalı, Bir Zamanlar Nişantaşı Sergisi, Sözlü Tarih Röportajları, Kent Hikayeleri Geceleri (Teneke Mahallesi, Teşvikiye Mahallesi, Nişantaşı Kız Lisesi....) Harita Tatavla, Şişli Gezmeleri şimdilik yaptıkları ve yapacakları işlerden bazıları.

Harita Tatavla kısmen hazır ve hayata geçmeyi bekliyor aslında. Harita Tatavla'da, semtteki lezzet duraklarından anıt apartmanlara, dini yapılardan yaşamış önemli insanlarına kadar her şey yer alıyor. 

TIKLAYIN - Tatavla'da Yeniden Karnaval Zamanı

TIKLAYIN - Şişli Bellek'ten Harita Tatavla

Bektaş, Bellek Şişli'nin fikrinin Özgür Kavuşer Vardar'ın kurduğu kapalı bir Facebook grubuyla çıktığını anlatıyor: Nişantaşı Arka Bahçe.

Vardar ekliyor:

"Ali'si, Veli'si, delisi ne ararsanız vardı mahalle grubunda. İşte bu Nişantaşı Arka Bahçe öyle kuruldu ve hâlâ devam ediyor. Çok canlı ve aktif bir grup."

"Anlatılan senin hikâyendir"

Tolga Bektaş devam ediyor:

"1900'lere kadar dayanan fotoğraflar, aile arşivleri açılıyor ve bize ulaşıyor. Mahallelerdeyiz, insanların güvenini sağladığın zaman hikayesini anlatmaya başlıyor, sandıklarını açıyor. Ve bunu da 'gel kadeşim Bellek Şişli'yi büyütelim' diye yapmıyor. 'Leyla'nın hikayesi' diye paylaşınca onore oluyor. 'Bunca yıldır anlatmadığım, sakladığım hatıram değerliymiş' diyor. Bu önemsenince aidiyet gelişiyor.

"Anlatılan senin hikayendir'i hissettirmek lazım. Yerel yönetimlerin bellek çalışmasına gerek yok aslında. Bellek çalışan, arşiv toplayanlara destek versin yeter. Mecra açsın."

6-7 Eylül Şişli fotoğrafı yok

Bektaş, pek çok kişinin arşivine ve 1900'ler öncesine dair fotoğraflara ulaşmış olsalar da Rumların, Ermenilerin yaşadığı Şişli'de 6-7 Eylül'e dair tek bir kareye ulaşamadıklarını aktarıyor. 

Vardar ise, "Elimizde 6-7 Eylül'e dair Şişli'de çekilmiş fotoğraf yok, sadece anılar var" diye ekliyor. 

(AÖ)