Prof. Dr. Sevda Alankuş: Öteki Merkezli Habercilik Gerekli

"Habere disiplinlerarası bakmak etik konuştuğumuz zaman felsefeye, medyanın geçmişten günümüze değişimini konuştuğumuzda da tarihe bakmaktır."

Habere disiplinlerarası bakmayı bu sözlerle açıklayan ve haberciliğin nasıl değiştiğini anlatan Prof. Dr. Alankuş, "Haberin içeriğine bakmalıyız. Çünkü hikaye/haber anlatısı bir iktidar kurma biçimidir. Toplumsal güç ilişkilerinin nasıl yeniden kurulduğunu bu haberlere baktığınızda göreceksiniz. Haberin içeriği, haberin yazılması, yeni medyanın yeni bir haber dili getirip getirmediğine tekrar tekrar bakmamız gerekir" dedi.

Geleneksel ilke ve kodların bize haberin ne olduğu konusunda çok şey söylediğini vurgulayana Alankuş, haberin ilke ve kodları üzerinde durarak haberciliğin tarihine değindi.

Prof. Dr. Alankuş: Haberin doğruluğu 5N1K ile verilebilir mi?

Alankuş katılımcılara haberin bütün öğeleri metin içerisinde yer alsa da, haberin doğruluğunu 5N1K ile kanıtlamamızın mümkün olup olmadığını sordu. Çeşitli haberler üzerinden değerlendirmeler yaparak, "Gerçeklik, 5N1K ile anlatılmayacak kadar katmanlı bir şeydir. 5N1K soruları haberi haber yapmak için her zaman yeterli değildir. Hatta bazı durumlarda bu sorulardan bazılarının cevaplarına haberde yer verilmemesi gerekir" dedi. Haberi haber yapan unsurların her biri kendi içinde önemli olduğu kadar sorunlu olduğunu ve dolayısıyla haberin unsurlarının yeniden tanımlanması, tarif edilmesi gerektiğini ekledi.

Prof. Dr. Alankuş, gazeteciliğin genel tabusu haline gelen tarafsızlık ilkesine katılmadığını belirtti. Katılımcılarla tarafsızlık, dengelilik üzerine konuştu.

"Öteki merkezli habercilik gerekli"

Prof. Dr. Alankuş, haberin bağlamının ötekileşen taraf üzerinden düşünülmesi gerektiğini vurgulayarak, "Sesini duyuramayanların, ötekileştirilenlerin sesi olmalıyız. 'Biz-onlar' ayrımından sıyrılmamız gerekir. Böyle bir haberciliği icra ettiğimizde 'İlla mağdur olan bir şey yaptığı zaman her zaman o haklıdır' gibi bir durum söz konusu olmaz. Ben ve öteki konumu bu yüzden kaygan bir zemindir. Ben ötekinin yanındayım dediğinizde aslında bu konum da sabit değildir. Vurguladığımız şey temel olarak farklı bir haberciliğin mümkün olması" şeklinde konuştu.

Hak odaklı habercilik ve barış gazeteciliği nasıl yapılmalıdır?

Prof. Dr. Alankuş, farklı bir habercilik arayışları sonucunda hak odaklı haberciliğin ortaya çıktığını belirterek şunları söyledi;

• Hak odalı habercilik sadece insan hakları ihlallerini takip etmek değildir. Bütün haberleri hak odaklı düşünmektir. Hak odaklı habercilik yapmak, haberi yaparken hak ihlaline yol açmamak demektir.
• Kullanacağınız dil, yazacağınız kelimeler, haberi kimden yana kuracağınız çok önemli.
• Hak odaklı haberlerde, fikri takip yapmalısınız. Bu da hak odaklı habercilik kriterleriniz arasında yer almalıdır.
• Her haberin hak odaklı kılınması gerekir. Eğitim, ekonomi, savaş vb. alanlarda, en çok mağdur kimse onun üzerinden haberi yapmalısınız.
• Ötekinin de ötekisi olabileceğini düşünerek davranmalısınız. Misal, haberi kadın odaklı kıldığınızda, mağduriyeti hak odaklı kılmış olursunuz.

Barış gazeteciliği: Barıştan yana kalem oynatmak

Prof. Dr. Alankuş, "Barış gazeteciliği, haber değerinin haber kaynaklarının yeniden tarif edildiği yeni bir haberciliği anlatıyor. Peki bunu hayata nasıl geçirmeliyiz?" diye sorarak şunları vurguladı; 

• Barış gazeteciliğinde haber dili süreç odaklı kurulmalı. Haberi, kazanan ya da kaybeden üzerinden kurmamalıyız.
• Haberimiz, yönetenler değil yönetilenler yani kamudan yana olmalı. Resmi otoriteler değil de mağdurlar üzerinden bakmalıyız.
• Soruna bağlamı içerisinde, neden-sonuç ilişkisi içinde bakmak gerekir.
• Tarafları iki taraf gibi görmemelisiniz.

Daha sonra katılımcılar gruplara ayrılarak Hürriyet, Takvim, Posta gazeteler iüzerinden eleştirel haber okuması yaptılar.

Kurum Ziyareti: Hakikat, Adalet ve Hafıza Merkezi 

Öğleden sonra katılımcılarla birlikte Hafıza Merkezi'ne kurum ziyareti gerçekleştirildi. Hafıza Merkezi'nin İletişim ve Savunuculuk Koordinatörü Kerem Çiftçioğlu, zorla kaybetme nedir, kaybetmeler hangi bağlamda gerçekleşti ve Türkiye'de zorla kaybetmeler politikası üzerine konuştu.

"Hakikat, adalet, hafıza kavramlarını zihninize nasıl oturtuyorsunuz?" sorusu üzerine konuşmalar yapıldı. Hafıza Merkezi'nin yaptığı çalışmaları da anlatan Çiftçioğlu, "Geçmişten günümüze kadar Türkiye'de yüzleşme talep eden bir sürü olay yaşandı" dedi. (SO)

Sevda Alankuş hakkında

BİA Eğitim Danışmanı, Yaşar Üniversitesi Öğretim Üyesi.
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi mezunu. Yüksek lisans ve doktora derecelerini Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi alanında ve aynı üniversitede tamamladı. Akademik çalışmalarına 1988-89 yıllarında Leeds Üniversitesinde devam etti. Ege ve Ankara Üniversiteleri iletişim Fakültelerinde 1982-1999 yılları arasında öğretim üyesi olarak çalıştı. Doçentlik ve profesörlük unvanlarını iletişim Bilimleri alanında aldı. Doğu Akdeniz Üniversitesi, iletişim ve Medya Çalışmaları Fakültesi'nde dekanlık yaptığı dönemde (1999-2008), Barış için iletişim ve Araştırma Merkezi'ni kurdu. 1999 yılından bu yana, Bağımsız iletişim Ağı eğitimlerinin danışmanı sıfatıyla, IPS Vakfı yayınlarının editörlüğünü üstlendi. Araştırma alanları arasında alternatif medya, barış gazeteciliği, feminist medya eleştirisi gibi konular yer alıyor.

Kerem Çiftçioğlu hakkında

Lisans eğitimini Sabancı Üniversitesi Toplumsal ve Siyasal Bilgiler, yüksek lisans derecesini ise Essex Üniversitesi'nin İnsan Hakları Teori ve Pratiği programından almıştır. 2004'te tamamladığı lisans derecesinin ardından Helsinki Yurttaşlar Derneği, İstanbul Bilgi Üniversitesi Avrupa Birliği Enstitüsü ve Europa Nostra Türkiye ofisi gibi çeşitli kar amacı gütmeyen kurumlarda gönüllü ve profesyonel çalışmalarda görev aldı. 2014 yılında katıldığı Hafıza Merkezi'nde İletişim ve Savunuculuk Koordinatörü olarak görev almaktadır.

* Atölye BİA haberleri için tıklayın.