Patlama Sonrası Ruh Sağlığı Kılavuzu
Sağlık uzmanları, saldırının yaratacağı travmaya dikkat çektikten sonra, medyayı toplumun ruh sağlığını bozacak görüntüleri tekrar tekrar yayınlamaması konusunda uyardı.
Dernekler, saldırının ruh sağlığı üzerindeki etkileriyle baş edebilmek için bir kılavuz da hazırladılar.
Herkes etkilenebilir
Örgütler, saldırıya doğrudan maruz kalanların ve yakınlarının, doğrudan tanık olanların ruhsal olarak doğrudan etkileneceğine dikkat çekti. Ruhsal etkilerin konuyla ilgili haberler, görüntüler ve yorumları TV, radyo ya da gazetelerden izleyenler üzerinde de ortaya çıkabileceğini söyleyen sağlık uzmanlarının kılavuzunda şu bilgiler yer alıyor.
"Yaşadıklarınız karşısında kendinizi çaresiz, hiçbir şey yapamayacak durumda hissedebilirsiniz. Travma yaşamış kişilerde tüm bu belirtilerin görülmesi normaldir. Doğaldır.
"Ancak bu yakınmalar şiddetliyse, azalmıyorsa, yaşamınızı güçleştiriyorsa, baş etmede zorlanıyorsanız, bir haftadan uzun sürüyorsa, bölgenizde size yardımcı olmaya hazır ruh sağlığı uzmanlarına ya da ruh sağlığı uzmanı bulunan sağlık merkezlerine başvurmalısınız."
Travmanın ardından yaşanabilecekler
Travmanın hemen ardından şunları yaşamış olabilirsiniz: Kendini aşırı korkmuş, ne yaptığını bilmez halde hissetme, duygularını hissedememe, tepki verememe, bulunduğu ortamı ya da durumu tam algılayamama, otomatik hareket etme.
Yakınlarınızı yitirdiğinizi gördüğünüzde ya da öğrendiğinizde şunları yaşamış olabilirsiniz:
* Yakınlarınızın kaybına ani ve şiddetli tepki gösterme, hiç tepki göstermeden donakalma, ağlayamama, üzüntüsünü hissedememe ya da ifade edememe.
* Yakınlarının öldüğünü kabul etmeme, inkar etme.
Travmanın üstünden bir haftadan çok zaman geçmiş olduğu halde hâlâ aşağıdaki yakınmalarınız olabilir:
1) Aşırı korku, çaresizlik ve dehşete düşme
2) Şok, duygularınızı hissedememe, tepkisizlik, ağlayamama
3) Travma olayını sürekli yaşamak: Travma anlarını tekrar tekrar hatırlayabilir, yaşananlarla ilgili rüyalar görebilir, olay sanki yeniden oluyormuş gibi hissedebilirsiniz.
4) Travma olayını hatırlatan yerlerden ya da durumlardan kaçınmak: Olayı hatırlayamayabilir, travmanın olduğu eve giremeyebilir, insanlardan uzaklaşabilir, olayla ilgili konuşmayı istemeyebilirsiniz.
5) Aşırı gerginlik belirtileri (uykusuzluk, sinirlilik, çabuk irkilme, çarpıntı, titreme, nefes almakta zorluk) ortaya çıkabilir.
6) Geleceğinizin kalmadığı duygusuna kapılabilirsiniz.
7) Yakınlarınızın ölmesi ile ilgili olarak kendinizi suçlu hissedebilirsiniz.
Kendinize yardımcı olmak için neler yapabilirsiniz?
1) Erişkin veya çocuk, haber alma gereksinimini karşılayacak olandan daha uzun süreler boyunca TV'deki dehşet görüntülerini izlemekten kaçının.
2) Kötü olasılıklar üzerine düşünmekten ya da abartılı senaryolar kurmaktan kaçının. Gerçeklere dayanan, gerçekçi önlemler almak aynı zamanda ruh sağlığınız da koruyacaktır.
3) Yaşadığınız olayı konuşmaktan kaçınmayın.
4) Duygularınızı, üzüntünüzü bastırmaya çalışmayın.
5) Bu olayla ilgili duygu ve düşüncelerinizi çevrenizdekiler ile paylaşın.
6) Yaşamın anlamını düşünün ve geleceğe yönelik planlar yapmaya çalışın.
Travma sonrasında çocuklarınız neler yaşayabilir?
1) Aşırı korku, çaresizlik hissedebilir.
2) Çevresinde olup bitenleri algılayamayabilir.
3) Konuşmama ya da duygusal tepkilerinde azalma, donukluk, dalgınlık gözlenebilir. Bunun tam tersine, olaya ilgisiz davranma, oyun oynama, şarkı söyleme gibi davranışlar görülebilir. Çocuklar için her iki tür tepki de olası ve doğaldır.
4) Travma sırasında ve sonrasında olanları hatırlamayabilir.
5) Travma anını sanki yeniden yaşıyor gibi olabilir (korkma, bağırma, titreme, çarpıntı).
6) Yalnız kalmaktan, kapalı yerlerden, karanlıktan korkabilir.
7) Uykusuzluk, korkulu rüyalar görme, ani seslerden irkilme olabilir.
8) Yaşından küçük bir çocukmuş gibi davranabilir (anne babadan ayrılamama, altını ıslatma, ısrarcılık ve inatçılık).
9) Bulantı, karın ve baş ağrısı, sık tuvalete gitme, iştahsızlık görülebilir.
Çocuğunuza yardımcı olmak için neler yapabilirsiniz?
1) Çocuklarınıza yardımcı olabilmenizin ilk koşulu sizin, duruma hakim, sakin, güven verici, tutarlı bir tutum içinde olmanızdır.
2) Çocuklarınızı yanınızdan uzaklaştırmayın, beslenme, barınma, ilgi gereksinimlerini doğrudan siz karşılayın.
3) Çocuklarınızın sizin yakınlığınıza her zamankinden daha çok ihtiyacı olduğunu unutmayın (bedensel yakınlığı, elini tutmayı, sarılmayı ihmal etmeyin).
4) Öte yandan bu yakınlığınızı aşırı bir koruyuculuğa dönüştürmeden sürdürmelisiniz. Çocuklarınıza yaşlarına uygun ve yapabilecekleri işler, sorumluluklar vermenizin onların yararına olduğunu akılda tutun.
5) Travma sırasında ve sonrasında yaşadıklarını anlatması yönünde ona destek verin anlatmaya yüreklendirin.
6) Korku, kızgınlık gibi duygularını ifade etmelerine izin verin hatta yüreklendirin, ağlamalarını önlemeyin, tekrarlayan sorularına yanıt verin.
7) Yaşadıklarının son derece doğal olduğunu, bir hastalık olmadığını anlatın.
8) Çocuklarınızı rahatlatmak için "geçti" ya da "bir şey olmaz" demek yerine olası travmalarda yapması gerekenler konusunda bilgi verin.
9) Çocuklarınızın yanında travma ile ilgili konuları konuşmaktan kaçınmayın. Çocukları travmadan ya da sıkıntıdan korumak için olanları gizlemek doğru değildir. Çocukların da neler olduğunu bilme ve anlamaya gereksinimleri vardır. Anlatırken onların anlama düzeylerine uygun bir ifade kullanmanızda yarar vardır.
10) Çok fazla etkilenen, davranış değişiklikleri azalmayıp süren ya da gittikçe artan çocuklarınızı en yakın ruh sağlığı uzmanına, mümkünse çocuk ruh sağlığı uzmanına götürün. (TK/EÜ)