"Pandora’nın Kutusu" Üzerine Karalamalar

Gitmek... Güz Sancısı... Süt... Üç Maymun... Sonbahar... Bahoz... Issız Adam... Pandora’nın Kutusu...

Her biri birbirinden farklı ve farklı anlamlar taşıyan bu filmlerin ortak yönü derdi olan sinemacıların filmi olmaları belki de. 

Ruhumun, zamanımın ve paramın izin verdiği ölçüde kendi süzgecimden geçirdiğim Türk filmlerini vizyona girdiği ilk günlerde izlemeye çaba gösteriyorum. ‘Beyaz Melek’ filmini olduğu gibi ‘Pandora’nın Kutusu’ filmini de biraz mesleki heyecanla bekledim. Ve film tehir yaparak Ankara’ya nihayet geldi. 

Bir yalnızlık, bir hesaplaşma, bir –iç/dış- yolculuk filmi, bir yaşlılık filmi olduğunu ve iyi kotarılmış bir film olduğunu okuduklarımdan biliyordum. Ama film tümünün toplamı olarak çıktı karşıma. Tek kelime ile ifade etmek gerekirse: Bir şekilde preslenmiş, sıkıştırılmış hayatların filmi. 

Yeşim Ustaoğlu’nun yönetmenliğinde, Sema Kaygusuz’un senaryo yazarlığında, Jacques Besse’nin görüntü yönetmenliğinde, Tsilla Chelton, Derya Alabora, Övül Avkıran, Onur Ünsal, Osman Sonant ve arkadaşlarının oyunculuğundaki filmin konusu en azından Türk sinemasında fazla işlenmeyenlerin toplamı olduğundan ilginç. 

Filmde Nusret’in, Nesrin’in, Güzin’in, Mehmet’in, Faruk’un ve ille de Murat’ın dünyasına yolculuğuna çıkan izleyici bu esnada kaçınılmaz olarak kendine, ailesindeki bireylere, çevresindekilere, toplumdaki bireylere doğru yolculuğa çıkıyor.

Hüzün, hüsran, buhran, bıçak sırtı ilişkiler, çöken ahlak, riyakarlık, savunma mekanizmaları, yersiz suçlamalar, yanlış anla(şıl)malar, içi boşalan beraberlikler / evlilikler, derme çatma ilişkiler, körelen/körleştirilen gözler, kaygılar, kendini sağlama almalar, yıkıp geçmeler, kuytu yalnızlıklar, başkalaşımlar, özlemler, yitirilenler, ‘hep bana, hep bana; yok sana, yok sana’cılık...  

Bu filmde insana / insanlığa dair her şey, otuz iki tekmil birden var. İşte bu nedenle film üzerine bir eleştiri yazısı değil, Pandora’nın Kutusu’ndan çıkanlar üzerine bir şeyler karalamak istedim. 

Ben filmdeki an’ane Nusret Hanım’ı ve torun Murat’ı, dumana bürümüş Küre dağlarını sevdim. 

İçim dumanlandı an’ane-torunun birbirini keşfetme sürecine.

İçim dumanlandı kuytulardaki Murat’a.

İçim dumanlandı an’ane Nusret Hanımı izlerken -ve nadiren konuştuğunda söylediklerini duyduğumda. 

Mehmet’in, Güzin’in, Nesrin’in, Faruk’un yaşamına ilişkin küçük verilerden hareketle boşlukları doldurduğumda kendimden çevremdekilerden bulduğumda içim tüttü ve kara dumana boğuldum. 

Anne oğluna “Sen önce kendine, sonra bize arkanı döndün. Ne fark eder ki” dediğinde, kızı Nesrin’e “Herkesi kendine yapıştırmak istiyorsun” dediğinde içim tüttü ve kara dumana boğuldum. 

Duman bürümüş Küre dağları beni içime çekti. Pislik bürümüş İstanbul sokakları ve kaosu beni dışıma itti. 

Bütün oyuncular iyi, amma ille de Tsilla Chelton muhteşemdi.

Bu güzel film için teşekkürler Yeşim Ustaoğlu; teşekkürler Tsilla Chelton ve diğer oyuncular.  

Bu filmde yaşlılık dönemi –ve özellikle bakım-  sorunlarını, Alzheimer hastalarının çıkmazlarını sinema diliyle gündeme taşıdığınız için de teşekkür ediyorum size. 

“Herkes yerinde -alıştığı, bildik, sevdiği- yaşlanası ve –varsa sevdiklerinin yanında- ölesi” deriz biz. 

Yerinde -köyünde, evinde- yaşlanan annanesinin yine orada ölmek isteyeceğini anlayan torun onu orman içinde sonsuzluğa uğurladığında yüzünde yeşeren mutluluk ifadesinin filmi izlediğinizde sizi de saracağına inanıyorum. (ŞD/EÜ)

* Şadiye Dönümcü, sosyal hizmet uzmanı.

Meraklısına not: Yaşlı Eskimoların kar içinde yatırılarak ya da buzdan yapışan kulübelerinde ırakılarak ölümü beklemesi istenirmiş. Balık avına çıkıldığında yaşlılar buzul üstünde bırakılır gidilirmiş. Kendilerini topluma yük olarak gören Grönland’lı yaşlı eskimolar da dönmemek üzere kayığa binip giderlermiş.