Necmiye Alpay'dan Dilbilimine Katkı: Demirdetmek

Kapatılan Özgür Gündem Gazetesi’nin tutuklu Yayın Danışma Kurulu Üyesi Necmiye Alpay cezaevinin koşullarını, tutuklanma nedenini, tutukluluğunun hayatına etkisini anlattı. 

Avukatı aracılığıyla BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Alpay’ın röportajı şöyle:

Demirdetmek...

12 Eylül döneminde Mamak'ta kalmıştınız 3 yıl. Aradan 36 yıl geçti. O zaman geride bıraktığınız cezaevi ile bugün yeniden girdiğiniz cezaevi arasında koşullar, ortam, uygulamalar açısından farklar neler?

Bakırköy Kapalı Kadın Cezaevi'ni, 12 Eylül'ün Mamak Cezaevi ile karşılaştırmak hayli zor. Ancak sonuçta ikisi de CEZA evi.

Cezaevi koşullarını anlatır mısınız? Nasıl bir yerde kaldığınızı tarif eder misiniz? Banyo, çamaşır, bulaşık gibi temel ihtiyaçlarınızı karşılarken sorun yaşıyor musunuz?

Beton bir avlu. Her türlü bitki yasak. Merkezden yönetilen bir TV'nin de olduğu bir ortak alan.

İki kat üzerinden düzenlenmiş, ikili ranzaların bulunduğu on iki küçük oda. Ranzalar ve kapılar demir. Benim boyum yatay konumda ranzanın demirlerine ancak sığıyor.

Alt ranzada dik oturamıyorum. Odalar ile ortak alanın tamamına koğuş adı veriliyor. Avlu, koğuşa dahil. Her katta, iki adet ortak duş var. Odalardaki tuvaletler alaturka ve bu durum benim başlıca sorunum, çünkü dizlerim nedeniyle o tuvaletleri kullanamıyorum.

Klozet türü tuvalet yalnızca bir odada var. Onu ben ve bir kişi daha kullanıyoruz.

Bunun anlamı, benim yaşımda, gece sabaha karşı o odadaki arkadaşın kapısını demirdetmek oluyor. (Demirdetmek fiilini ben buldum.)

Kısacası, bu koğuşta en az bir modern tuvalete daha ihtiyaç olduğu açık.

Koğuşta sürekli sıcak su var, bulaşıklarımızı kendimiz yıkıyoruz, çamaşırlarımızın büyük olanları belli aralıklarla idare tarafından yıkanıp kurutuluyor.

Cezaevinde bir gün içinde ne yapıyorsunuz? Kitap okumak veya yazmak için uygun bir ortam var mı? Gönderilen kitap ve mektuplarınızı alabiliyor musunuz? Siz dışarıyla iletişim kurabiliyor, mektuplarınızı gönderebiliyor musunuz? Gazete ve dergiler içeri alınıyor mu?

Gazete, dergi ve kitap gelebiliyor. Posta, yavaş olmakla birlikte işliyor. Kitap okuyabiliyoruz ancak yazmanın tek yolu defter kâğıt ve kalem. Bilgisayar için Adalet Bakanlığı'nın bireysel izni gerekiyor.

Aslı Erdoğan'la ben bugünlerde bunun için başvurmayı düşünüyoruz. İnternet her durumda yasak, ancak koğuş dışı bir "bilgisayar odası"nda çalışma izni verilebiliyormuş. Tıpkı bazı kurs odaları gibi (resim, müzik, vb.)

"Kitabım ve yazılarım yarım kaldı"

Cezaevinde olmak, okuduğunuz, merak ettiğiniz, araştırmak istediğiniz konularda bir fark yarattı mı?

Tutuklandığımda bitirmek üzere olduğum bir kitap yarım kaldı. Milliyet gazetesinin Kitap eki için sekiz yıldır her ay bir şaire odaklanarak yazdığım yazılar yarım kaldı. Kâğıt -kalem sistemiyle ve sınırlı kitap erişimiyle kısmi çalışmalara yönelmek zorunda kaldım. Ancak merak hatlarımda bir değişiklik olmadı.

Cezaevinin dilini tarif eder misiniz? Bir dilbilimci olarak cezaevinin diliyle ilgili neler gözlemlediniz? Orada konuşulan dil, kullanılan sözcükler size/bize ne anlatıyor?

Bu konuyu Tîroj dergisi için yazmak istiyorum. İkidilli, sevdiğim bir dergidir ve benden yazı istediklerini bildirdiler. Burada şunu belirtmekle yetineyim: Türkçedeki sen/siz ayrımı resmi görevlilerin dilinde özel bir biçimde belirginleşiyor.

"Karar hukuk skandalı"

Kendiniz ifade vermeye gitmişken, kaçma şüphesiyle tutuklanmış olmanız size ne hissettiriyor, ne düşündürüyor?

Tutukluğumla ilgili yargı kararı bir hukuk skandalı niteliğinde. Yargıç, kuvvetli suç şüphesine gerekçe olarak "yakalama tutanağının içeriği"nden söz ediyor. Oysa böyle bir tutanak yok, olması da olanaksız, çünkü ben yakalanmış değilim.

Soruşturmada adımın geçtiğini gazetelerde okuyunca, savcılığa kendim başvurup ifade vermiştim. Yargıcın var olmayan bir tutanaktan söz etmesi, suçlamaların bilgisayarda kes-yapıştır yöntemiyle hazırlanmasından kaynaklanmış olabilir. Karar metninin bütünü de aynı izlenimi uyandırıyor.

Oradaki diğer tutuklu ve mahkumlarla ve onların koşullarıyla ilgili gözlemleriniz neler?

Koğuş arkadaşlarım siyasi tutuklu ve hükümlülerden oluşuyor. Hayat tecrübeleri hem birbirinden çok farklı, hem de epey ortak yönleri olan insanlar. Onları tanıma olanağı bulduğum için mutluyum.

TIKLAYIN - NECMİYE ALPAY'DAN MEKTUP VAR

Ne olmuştu?

Özgür Gündem Gazetesi Yayın Danışman Kurulu üyesi, dilbilimci, yazar Necmiye Alpay, gazete hakkında devam eden soruşturma kapsamında savcı Umut Tepe'ye ifade vermek için İstanbul Adliyesi'ne gitmiş, Nöbetçi İstanbul 8. Sulh Ceza Hakimliği’nin "öngörülen cezanın miktarı, gazetedeki yayınlar ve yazılar, gazete içerisindeki konumu, serbest kalması halinde kaçacağı" gerekçesiyle "Silahlı terör örgütüne üye olma" ve "Devletin birliğini ve ülkenin bütünlüğünü bozmak" suçlamalarıyla tutuklanmıştı.

Alpay’ın tutukluluğuna itiraz edildi. Alpay, son itiraz dilekçesinde şunları yazmıştı:

“…Üyesi olduğum tek örgüt Barış Vakfı'dır. Herhangi bir silahlı örgütün ne üyesiyim ne sempatizanı… Tutuklanmak insan hayatında bir balta etkisi yapıyor. Dil ve edebiyat alanlarında biri bitmek üzere olan kitap çalışmalarım yarım kaldı. Periyodik yazılarım yarım kaldı. Barışa ve çözüme yönelik çalışmalarım yarım kaldı. Eğer amaçlanan bunlar değilse tutukluluğuma son verilmesini ve hakkımda takipsizlik kararı alınmasını diliyorum.”

Alpay’ın itirazları bugüne dek yanıtsız kaldı.

Özgür Gündem’in kapatılmasının ardından gazetenin Genel Yayın Yönetmeni Zana Kaya, Yazı İşleri Müdürü İnan Kızılkaya ve Yayın Danışma Kurulu üyesi Aslı Erdoğan tutuklanmıştı.

Gazetenin eski Eş Genel Yayın Yönetmeni Eren Keskin "adli kontrol şartı" ile serbest bırakılmıştı. Alpay ile, aynı kuruldan yazar Aslı Erdoğan’ın tutuklanması ulusal ve uluslararası alanda tepki görmüş, iki yazar için kampanyalar başlatılmıştı.