Musul’un Kısa Tarihi ve 28 Aylık IŞİD İşgalinde Neler Oldu?

Koalisyon güçleri 15 Ekim Cumartesi gecesi iki yılı aşkın zamandır İslam Devleti (IŞİD) kontrolünde bulunan Irak’ın ikinci büyük kenti Musul’a hava harekatı düzenlemeye başladı.

Dün gece itibariyle de Musul’a yönelik kara harekatı başlatıldı.

IŞİD’in 10 Haziran 2014’te işgal ettiği Musul’da 28 aydır yaşananları, Musul’da IŞİD kontrolünde geçen günlük hayatı ve Musul’un kısa tarihini derledik.

28 ayda ne oldu?

* Irak’ın ikinci büyük kenti olan Musul, 10 Haziran 2014’te IŞİD tarafından işgal edildi.

* 11 Haziran 2014’te IŞİD Türkiye’nin Musul Konsolosluğu’nu işgal ederek 49 kişiyi rehin aldı.

* Musul’u ele geçirdikten sonra IŞİD, kentin merkez bankasındaki dolar rezervlerine el koydu. Böylelikle kasasına milyonlarca dolar girdi.

* Ağustos 2014’te IŞİD'le Mücadele Koalisyonu kuruldu. Koalisyonda 60’ın üstünde ülke yer aldı. Koalisyonun liderliğini ABD üstlendi.

* 5 Aralık’ta Türk Silahlı Kuvvetleri'nin (TSK) Musul’un 13 kilometre yakınında bulunan Başika kasabasında askeri üs kurdu.

* 8 Aralık 2015’te Rusya Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan yazılı açıklamada, Türkiye askerlerinin Bağdat Hükümeti’nin izni olmadan Irak'ta bulunmasının kabul edilemez olduğu açıklandı.

* 15 Aralık 2015’te Suudi Arabistan öncülüğünde, Türkiye'nin de aralarında olduğu, nüfusu ağırlıklı Sünni olan 34 ülkenin katılımıyla “Teröre karşı İslam İttifakı” oluşturuldu. İttifaka ABD’den de destek gelirken nüfusunun çoğu Şii olan İran ve Irak koalisyonda yer almadı.

* Irak Dışişleri Bakanlığı, Türkiye Büyükelçisi'ni çağırdı ve Türkiye’nin askerleri geri çekmesini istedi. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ahmed Cemal imzasıyla yayımlanan açıklamada, "Türk askerleri Bağdat yönetiminin bilgisi olmadan Irak toprağına girmiştir. Irak, Türk askerlerinin varlığını düşmanca bir davranış olarak görüyor" dedi.

* 17 Aralık 2015’te ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden Irak’taki Türkiyeli askerlerin Bağdat yönetiminin rızası dışında ülkede bulunduklarını hatırlatarak, Türkiye’nin tüm askerlerini çekmesi gerektiğini söyledi.

* ABD Başkanı Barack Obama da 7 Ocak 2016’da yaptığı açıklamada Türkiye’ye askerlerini Başika’dan çekme çağrısında bulundu.

* Irak Savunma Bakanlığı 24 Mart’ta Musul’daki IŞİD güçlerine karşı Halidiye Adası, Enbar'ın batısı ve Musul'un güneyinde aynı anda operasyon başlattıklarını duyurdu.

* Ekim başında Musul’a koalisyon güçlerinin operasyon düzenleyeceğinin ortaya çıkmaya başlamasıyla birlikte Türkiye söz konusu operasyonda yer alacağını defalarca söyledi. Ancak Iraklı yetkililer Türkiye’nin Irak’ta işgalci olduğunu vurgularken, ABD de söz hakkının Irak yönetiminde olduğunu ve Musul’a yönelik operasyona Türkiye’nin katılmayacağını açıkladı.

* 15 Ekim Cumartesi gecesi Musul’a yönelik operasyon hava saldırılarıyla başladı. Bugün de Irak Başbakanı Haydar El İbadi, IŞİD’e yönelik kara harekatına da başlandığını duyurdu.

IŞİD’le geçen iki yıl

ABD işgalinin ardından iktidardan ve ordudan uzaklaştırılan Baas Partisi generalleriyle de işbirliği yapan IŞİD, dönemin Irak Başbakanı Nuri Maliki’nin Sünnilere yönelik uyguladığı ayrımcı politikasının de etkisiyle ülkenin Sünni bölgelerinde hızlı bir şekilde ilerledi.

Musul’u ele geçirdikten sonra 29 Haziran 2014’te hâkim olduğu bölgelerde hilafet ilan eden IŞİD, lideri Ebu Bekir Bağdadi’yi halife olarak atadı.

IŞİD’in Musul’u işgaliyle birlikte kentteki günlük hayat tamamen değişti.

Kadınların yüzlerini ve ellerini açmaları, evlerinden yalnız çıkmaları yasaklandı.

Kentteki Hıristiyanlar ve azınlıklardan da dinlerini değiştirmeleri istendi. Reddedenlerin mallarına el konuldu ve kentten sürüldü.

IŞİD, kurallarına aykırı davranışlarda bulunanlar hakkında katı bir cezalandırma sistemi uyguladı.

Ayrıca kentte yaşayanlar “zarar gören binaların yapımı için” IŞİD’e yüklü miktarda para ödemek durumunda bırakıldı.

Camiler bombalanırken, okullar boşaltıldı. Çocuklar için satılan renkli boyama kalemleri ve pastel boyalar dahi yasaklandı.

* Bu bölümü BBC ve Al Jazeera’den derledik.

Musul’un kısa tarihi

1118’den itibaren Selçuklu toprağı olan Musul 1517’de Osmanlı vilayeti oldu.

Birinci Dünya Savaşı sona erdikten sonra Mondros Mütarekesi’nin 7. maddesiyle İngiltere kontrolüne geçen Musul, Lozan Konferansı’nda büyük tartışmalara neden oldu.

Ancak Musul’un statüsü Lozan’da da kesin olarak belirlenemediği için sorunun çözümü bir sonraki görüşmelere ertelendi, bu görüşmelerden de bir sonuç alınamaması üzerine 1926 yılında yapılan Ankara Antlaşması’yla Irak’a bırakıldı.

Musul’da 1877-1878’den itibaren nüfus sayımı yapıldı.

1895 yılı nüfus sayımına göre Müslümanlar 178 bin 100, gayrimüslimler ise 20 bin civarındadır, 1897 yılı nüfus sayımına göre kadın ve erkekler ayrıca sayılmış, buna göre Müslümanlar 185 bin civarında, gayrimüslimler ise 20 bin civarındadır, 1906-1907 yılları nüfus sayımına göre Müslüman nüfus 146 bin, gayrimüslim nüfus ise 14 bin civarındadır.

Lozan Antlaşmasının imzalandığı 1923’te İsmet İnönü’nün verdiği rakamlara göre, Musul’da yaşayan 503 bin kişiden 263 bin 830’ü Kürt, 146 bin 960’ı Türk, 43 bin 210’u Arap, 18 bini Ezidi’ydi.

* Bu bölümde Atatürk Araştırmaları Merkezi’nden (ATAM) yararlandık.