"Momo, Sahte Haberlerle Gündeme Gelen Bir Uydurma"

Son haftalarda Momo ismiyle internette yer alan challenge (meydan okuma) oyununun çocukları intihara sürüklediği gerekçesiyle Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'nın ardından bugün de Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi resmi bir açıklama yaparak, ailelerin Momo'ya karşı çocuklarını nasıl "korumaları" gerektiğine yönelik bilgilendirme ve önlemler sundu.

Sadece haberler üzerinden takip edebildiğimiz Momo ile ilgili olarak Bilgi Üniversitesi Medya Bölümü Öğretim Üyesi ve Dijital Medya ve Çocuk sitesi yöneticisi Dr. Esra E. Bilgiç bianet'e yaptığı açıklamada söz konusu oyunun sahte haberler nedeniyle gündeme geldiğini ve uydurma olduğunu ifade etti.

"Uydurmadan ibaret"

"Harvard Üniversitesi Nieman Lab başta olmak üzere pek çok üniversitenin yanında, BBC, New York Times gibi dünyanın önde gelen yayın kuruluşları "Momo" meselesinin sahte haberler nedeniyle gündeme geldiğini ve bir uydurmadan ibaret olduğunu günlerdir anlatmaktıyorlar.

"Gerçek olan ise şudur ki çevrimiçi medya ortamları çocuklarımızı pek çok riskle karşı karşıya bırakma potansiyeli taşıyor. Bu nedenle, yalnızca son günlerde yaşanan panik nedeniyle değil, her zaman karşılaşılabilecek olan riskler nedeniyle önlemler alınması gerektiği açık. Bu konuda hem okul ortamında hem de çocukların aile ortamlarında farkındalığın artması yönünde adımlar atılması önemlidir."

Harvard Üniversitesi'ne bağlı Nieman Gazetecilik Laboratuarı'nın web sitesinde 28 Şubat 2019'da yayınlanan "TV Haber Kanalları Momo Sahtekarlığını Yaymada Nasıl Büyük Bir Rol Oynuyor?" başlıklı makaleyi hatırlatan Bilgiç, makalenin önemli bulduğu giriş bölümünü özetliyor:

"Medya eliyle körükleniyor"

İşte iki gerçek ve bir yalan. Hangisi yalan?

1. Pedofiller YouTube algoritmalarından çocuk pornografisini yaymak için yararlanıyorlar.

2. Çocuklar ve ergenler bazı YouTube videolarının arasına yerleştirilen parça parça görüntülerle intihara özendiriliyorlar.

3. Çocuklar ve ergenler WhatsApp'a ve bazı YouTube videolarının arasına yerleştirilen viral "Momo meydan okuma" oyununun parça parça görüntüleriyle intihara özendiriliyorlar.

Birinci ve ikinci şıklar doğru. Pedofillerin YouTube algoritmalarından çocuk pornografisini yayma amaçlı olarak yarar sağladıkları ve bazı YouTube videolarının arasında intihara yönelik öneriler yer aldığı doğrulandı. Ama üçüncü şık, Momo meydan okuma oyunu? Bu sahte. Bu bir uydurma (hoax)."

Yaşanan durumu "medya eliyle körüklenen bir panik" olduğunu belirten Bilgiç, ailelerin günümüz medya ortamını daha yakından tanıyıp, doğru ile yanlışı ayırmalarında çocuklara yardımcı olmalarını öneriyor.

"Ahlakî panik yaşanıyor"

Bilgi Medya RGB'ye konuşan Bilgiç, bir "ahlakî panik" yaşandığını ifade ediyor:

"Bu, 1971'de Sosyolog Stanley Cohen tarafından geliştirilen bir teori. Buna göre bir figür, zaman zaman toplumun ortak değerlerini tehdit eden bir fenomen olarak gösterilebiliyor. Medya, varlığı bile tartışmalı bu figürü alıp büyütmeye başlıyor.

"Var olmayan bir şey, kamuya bir tehlikeymiş gibi sunuluyor. Medya eliyle körüklenen bir paniğe tanık oluyoruz. Çok güvenilir olduğunu düşündüğümüz kurumların bile bu yanılgıya düştüğünü ve yanlış haberler yaptığını görüyoruz."

Mavi Balina oyununu hatırlatan Bilgiç, Rusya'da, bu oyunun 130 genci intihara sürüklediği yönünde bir haber yayınlandığını ve bu haberin bir buçuk milyon kez okunduğunu söylüyor: 

"Bu haber zaten "tıklanma" amaçlı yapılmış bir haberdi. Daha sonra yapılan detaylı araştırmalarda Mavi Balina ile ilişkilendirilebilecek intihar vakasında rastlanmadı. Şimdi Momo'da aynı şeyi görüyoruz. Momo ile ilişkilendirilmiş bir intihar vakası yok!

"İngiltere ve Meksika hükûmetleri, ailelere ulaşarak uyardı, afişler yayınladı. Ancak bu uyarılarla da ilgili kınama aldılar. 'Doğruluğu kesinleşmeyen bir konuda neden halkı panik edecek şekilde uyarı yayınladınız' diye.

Bilgiç ayrıca YouTube'un doğrudan Momo'yla ilgili bir içeriğinin bulunmadığını resmi olarak açıkladığını hatırlattı.

(AÖ)