İsmet İnönü'nün Cumhurbaşkanı, Hasan Ali Yücel'in Milli Eğitim Bakanı olduğu 1940'lı yılların başında kurulan köy enstitüleri, hem işleyiş hem de eğitim sistemiyle ülkenin önemli bir ihtiyacını karşılamıştı. Enstitülerde, 1935-1946yılları arasında16 bin öğretmen , 9 bin eğitmen , 600 köy sağlıkçısı yetiştirilmişti. Öğrenci sayısını 380 binden 1.5 milyona çıkaran enstitülerin kapatılması için, 1946 seçimlerinden sonra Demokrat Parti (DP) tarafından kampanyalar yürütülmüştü. 1954 yılında " enstitü " adı " öğretmen okulu " olarak değiştirilen köy enstitüleri 1974 yılında tamamen kapatıldı.
Köy enstitülerinin işleyişi ve özellikleri:
Enstitüler kurulurken üç temel ilke gözönüne alınmıştı:
* Uygun bölgeyi seçmek ve burasını enstitünün açılacağı bölge olarak tespit etmek.
* Her bir enstitünun, göreceği işler ve alacağı öğrenci sayısına uygun olarak yapılacak mimari tasarımı için bütün ülke mimarlarının katılımına açık olan bir yarışmanın esas koşullarını belirlemek.
* Yarışmada birinci gelen tasarımın Köy enstitüsü öğrencileri tarafından inşaat ve sanat dersleri kapsamında gerçekleştirilmesini sağlamak.
Köylere örnek sistem götürüldü
Köy Enstitüleri, şehir ve kasabalardan uzakta, köy ve bucakların yakınında, çoğunlukla kurak ve susuz dağ başlarında kurulurdu. Bunun nedeni, devletin görevlendirdiği kişiler eliyle köy toplumlarının sorunlarına çözümler götürmeyi hedeflemesiydi. Enstitülerle köylerin yakınlarına, yeni araç ve gereçlerle donatılmış, örnek iş ve yaşayış düzeni benimsemiş bir sistem getirilmiş oldu.
Örnek köyler oluşturuldu
Enstitüler, köyden öğrenci alacak ve köydeki halkın yaşamını iyileştirecek örnek köyler olarak düşünülmüştü . Geniş bir arazi üzerindeki binalar modern birer köy görünümündeydi. Derslikler, yatakhane, işlikler (marangoz, biçki dikiş, dokumacılık vb.), öğrenci evi, kooperatif gibi bir çok bölümleri vardı.
Kız ve erkek öğrenciler birarada
Kız ve erkek öğrencilerin yatılı okullarda bir arada eğitim ve öğretim görmeleri, onları yetki ve sorumlulukları paylaşma, kendi yönetim düzenlerini kurma gibi konularda bilinçlendiriyordu.
Yapı ekipleri işbaşında
Enstitülü öğrencilerden oluşturulan yapı ekipleri birbirlerine yardım etmek üzere bir enstitüden diğerine gidiyorlardı. Böylelikle değişik yöre gençleri kaynaşıp yerel kültürleri hakkında bilgi edinilebiliyordu .
İşbölümü, paylaşım, demokrasi gündemde
Enstitü kampüslerinde öğretmen, öğrenci ve yöneticilerin bir arada sürdürdükleri yaşam, iş bölümü, paylaşım, demokrasi gibi kavramları günlük hayata geçiriyordu.