Koronavirüs Aşısı: Ne Zaman Bir Aşımız Olacak?
*Fotoğraf: Pexels.
Yeni tip koronavirüs (Covid-19) salgını bazı ülkelerde yavaşlamaya başlasa da dünya genelinde vaka ve ölü sayısı artmaya devam ediyior. Peki koronavirüs aşısı neden önemli?
BBC sağlık ve bilim muhabii James Gallagher'ın haberinde aşının önemi şöyle anlatılıyor:
Virüs kolaylıkla yayılıyor ve dünya popülasyonunun büyük çoğunluğu hala tehlike altında. Geliştirilecek etkili bir aşı insanların bağışıklık sisteminin virüs ile savaşmasına ve hasta olmamalarına yardımcı olacak.
Şimdiye kadar gelinen aşama ne?
Virüs çalışmaları tabir-i caiz ise ışık hızında ilerliyor. Dünya çapından yaklaşık 80 farklı ekip aşılarla ilgili ilk aşamaları geçti ve şimdi kilinik test aşamasındalar.
Oxford'da Avrupa'nın ilk insan üzerinde deneyi 800'den fazla gönüllü denekle başlıyor. Bu deneklerin yarısına yeni geliştirilen Covid-19 aşısı enjekte edilirken geri kalanına menenjite karşı koruyan bir aşı enjekte edilecek.
Avustralyalı bilim insanları iki potensiyel aşıyı yaban gelincikleri üzerinde denemeye başladı. Denekler üzerindeki ilk aşamadan sonra birkaç hafta içinde insan deneylerine başlanması öngörülüyor.
Ne zaman bir aşımız olacak?
Normalde bir aşının geliştirilmesi 10 yıl sürmese bile yıllar alır. Ancak dünya çapındaki uzmanlar birkaç ay içinde bir aşı geliştirebilmek için çalışıyor.
Birçok uzman aşının muhtemelen 2021 yılı ortasında kullanılabilecek duruma gelebileceğini düşünüyor.
Bir aşı nasıl yaratılır?
Aşılar, kişiye zararı olmayacak miktarda virüs ve bakterileri bağışıklık sistemini hedef alacak şekilde sokar. Vücudun savunma mekanizması onları tanır ve yeni virüs ya da bakteriyle nasıl savaşacağını öğrenir.
Ardından vücut gerçekten virüse/bakteriye maruz kalsa bile ne yapması gerektiğini bilir.
Kızamık, kabakulak ve kızamıkçık (MMR) aşısı, tam gelişmiş bir enfeksiyona neden olmayan zayıf virüsler kullanılarak yapılır.
Mevsimsel grip aşısı ise ana grip kollarını alır ve tamamen devre dışı bırakır.
Yeni bir koronavirüs aşısı üzerindeki çalışmalar, "tak ve çalıştır" aşıları olarak adlandırılan daha yeni ve daha az test edilmiş yaklaşımlar kullanıyor.
Oxford'daki araştırmacılar genetik kodunun küçük bölümlerini şempanzelere bulaşan zararsız bir virüse soktu. Bir bağışıklık tepkisi üretmek için koronavirüs gibi görünen güvenli bir virüs geliştirdiklerini umdular.
Diğer gruplar ise, vücuda enjekte edildiğinde, bağışıklık sisteminin tekrar savaşmayı öğrenebileceği viral protein parçalarını üretmeye başlaması gereken ham genetik kod parçaları (yaklaşıma bağlı DNA veya RNA) kullanıyor.
Tek aşı her yaştan insanı korur mu?
Neredeyse kaçınılmaz olarak potansiyel bir aşı yaşlı insanlarda daha az başarılı olacaktır, çünkü yaşlı bağışıklık sistemleri aşılamaya iyi yanıt vermez. Yıllık grip aşısı da bunu ortaya koyuyor.
Bunu, birden fazla doz vererek veya bağışıklık sistemine bir destek veren bir kimyasalın (adjuvan denir) vererek üstesinden gelmek mümkün olabilir.
Kimler aşı olur?
Bir aşı geliştirilirse, en azından başlangıçta sınırlı bir tedarik olacaktır, bu nedenle bazı kesimlere öncelik vermek önemlidir.
Covid-19 hastalarıyla temas eden sağlık çalışanları listenin başında yer alacaktır. Hastalık yaşlı insanlarda en ölümcül olduğundan, aşı bu yaş grubunda etkili olsaydı bir öncelik olurdu.
Bununla birlikte, bunun yerine yaşlılarla yaşayan veya onlara bakanlara aşı yapmak etkili olabilir.
Hükümetler arası aşı kuyruğu olur mu?
Evet bu çok muhtemel. Burada kullanılabilecek bir aşıyı hangi ülkenin geliştireceği? Aşı için bir ihale düzenlenip düzenlenmeyeceği? Gelişmiş ülkelerin şimdiden aşı siparişi verip vermediği önem kazanıyor.
Aşının dünya çapında adil dağılımının sağlanması konusunda açıklamalar yapan Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ/WHO) etki derecesi ve tüm ülkelerin işbirliği içinde olması bu noktada bir anlamda insanların kaderini belirleyecek.
(PT)