Kıbrıs'ta Gazetecilik İçin Sözlük
Haberin Kürtçesi için tıklayın
Kıbrıs’ta gazetecilik yapanlar için “Önem Taşıyan Kelimeler: Kıbrıs'taki Gazetecilik İçin Bir Sözlük” adıyla bir rehber yayımlandı.
Türkçe, Rumca ve İngilizce olarak yayımlanan sözlük, medyada etik davranmayı teşvik eden bir uluslararası ittifak olan Ethical Journalism Network'un başkanı olan Aidan White öncülüğünde hazırlandı.
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Medya Özgürlüğü Temsilcisi Harlem Désir, sözlüğün amacını “En zor konularda yeni yaklaşımları ve düşünceleri cesaretlendirmek ve medya toplulukları arasında bir diyalogun yürütülmesine katkı sağlamak” olarak tanımlıyor.
“Hoşgörüsüz iletişimin kapsamını azaltmak”
Aidan White ise,Kıbrıs’ta gazeteciler ve medyanın, derin yaralar ve küskünlük yaratan ulusal hislerin ve on yıllarca bölünmüş olma gerçekliğini göz ardı edemeyeceğini belirterek “Özgür haberciliğin etik zorlukları, gazeteciliğin diyalogu nasıl teşvik edebileceği ve yeni düşünce biçimlerine kapıyı nasıl aralayabileceği konusunda fikir paylaşımı gerektirmektedir” diyor.
Bu sözlüğün medya sahiplerine, editörlere ve çalışan gazetecilere; haberlerini, anlatım biçimlerini ve kullandıkları dili nasıl şekillendirdiklerini tartışmak için yapılan bir davet olduğunu belirten White, “Eşit bir etkiye sahip olan ancak gereksiz incitmeye neden olan kelimeleri kullanmaya ihtiyaç duymadan farklı bir haber anlatımı olabilir mi?” sorusunun yanıtını aradıklarını ifade ediyor ve ekliyor:
“(…) Sözlüğün amacı, gazetecileri güçlendirmek, çalışmalarının etkisinin farkına varmalarını sağlamak, halkın ve siyasi grupların oynayacağı çok önemli bir rolü olduğu ve hoşgörüsüz ve sert iletişimin kapsamını azaltacak olan yeni bir enformasyon çerçevesi oluşturmalarına yardımcı olmaktır.”
"Kıbrıs Diyalogu" projesi kapsamında
Söz konusu sözlük, AGİT Medya Özgürlüğü Temsilciliği Ofisi'nin inisiyatifiyle Kıbrıs Gazeteciler Birliği ve Kıbrıs Türk Gazeteciler Derneği ve daha sonra Basın Sen ile yaptığı "Kıbrıs Diyalogu" projesi çerçevesinde hazırlandı.
AGİT Medya Özgürlüğü Temsilciliği Ofisi, profesyonel medya gruplarının küresel bir koalisyonu olan Etik Gazetecilik Ağı ile iş birliği içinde, Dr. Bekir Azgın, Christos Christofides, Esra Aygın ve Maria Siakalli'den oluşan bir ekiple çalıştı.
Sık kullanılan ifadelere alternatifler
Sözlükte, medyada sıklıkla kullanılan bazı ifadelere alternatifler gerekçeleriyle sıralanıyor.
Bunlardan bazı örnekler şöyle:
|
Kaçırma Kıbrıs Rum medyası, Kıbrıs'ın kuzeyindeki polisin bir Kıbrıslı Rum'u tutuklaması durumunda 'kaçırma' kelimesini kullanmaktadır. Bunun altında yatan mantık, Kıbrıs Rum görüşüne göre, Kıbrıs'ın kuzeyindeki polis gücünün yasal olmaması ve dolayısıyla, resmi tutuklama yapamaması durumudur. Bu bağlamda kullanılan 'kaçırma' kelimesi çoğu Kıbrıslı Türk açısından kriminal bir davranışı ima ettiğinden inciticidir. Buna ek olarak, 'tutuklama' yerine bu ifadenin kullanılması, gerçek bir kaçırma olması durumunda kafa karışıklığına neden olabilecektir. Tutuklama
-----------------------------------------------
EOKA Kurtuluş Mücadelesi EOKA (Kıbrıslıların Milli Mücadele Örgütü) self determinasyon ve Kıbrıs'taki İngiliz idaresinin sona ermesi mücadelesi vermiş olsa da, birçok Kıbrıslı Türk, EOKA'nın amacının Kıbrıs'ı Yunanistan'a bağlamak ve Kıbrıslı Türkleri ortadan kaldırılmak olduğuna inanmaktadır. EOKA'nın Kıbrıslı Türkleri dışlamasının nedeninin de bu olduğunu düşünmektedirler. Dolayısıyla, EOKA'ya 'kurtarıcı' denmesini yanıltıcı ve incitici bulmaktadırlar. EOKA mücadelesi
-----------------------------------------------
Sınır Kıbrıs bağlamında, siyasi yapıların veya yasal sınırların hudutlarının bir göstergesi olarak 'sınır' kelimesinin kullanılması bir sınır ile ayrılan iki egemen devletin varlığını İma edebileceğinden Kıbrıslı Rumlar açısından incitici olabilir. Yeşil Hat
-----------------------------------------------
Kıbrıslı (sadece Kıbrıslı Rumiar kastedildiğinde) Kıbrıs Rum medyası, 'Kıbrıslılar' terimini genelde sadece Kıbrıslı Rumlardan bahsetmek için kullanmaktadır. Bu terimin sadece bir topluma atfen kullanılması, Kıbrıs'taki tek tanımlanabilir Kıbrıslıların Kıbrıslı Rumlar olduğu iması içerdiğinden Kıbrıslı Türkler açısından incitici olabilir. Kıbrıs'taki tüm toplumlardan Kıbrıslıların bütününe atfen kullanıldığı durumlarda 'Kıbrıslılar' terimi bir sorun teşkil etmez. Ender de olsa, bir kısım Kıbrıs Türk medyası da 'Kıbrıslı' kelimesini, özellikle Kıbrıs sorunu ile ilgili olmayan durumlarda, sadece Kıbrıslı Türklerden bahsetmek için kullanmaktadır. Kıbrıslı Rumlar
-------------------------------------------------
Cira Kıbrıslı Rum kadınlara atıf yapmak için kullanıldığında, bu kelimenin olumsuz bir çağrışımı vardır ve çoğunlukla aşağılayıcı veya karalayıcıdır. Kıbrıslı Rum kadını / Rum kadını
-----------------------------------------------
Anavatan Bazı Kıbrıslı Türkler ve Kıbrıslı Rumlar, Türkiye ve Yunanistan'a atfen kullanılan 'anavatan' kelimesinden rahatsız olmaktadırlar. Bu kavrama bağlılığın ve bu iki ülkenin Kıbrıs'taki rollerinin ülkenin bölünmesine neden olan problemlerin ortaya çıkmasına katkı yaptığı görüşündedirler. Tüm Kıbrıslıların anavatanının Kıbrıs olması gerektiğine inanmaktadırlar. Yunanistan, Türkiye
-----------------------------------------------
Barış Harekâtı / Mutlu Barış Harekatı Türkiye'nin askeri operasyonunun resmi adı 'Barış Harekâtı' olsa da, bu ifadenin bir kısım Kıbrıs Türk medyası tarafından kullanımı, operasyonun barışçı olduğu iması içerebilmektedir. Kıbrıslı Rumlar için bu ifade inciticidir. Operasyonun sonucunda birçok kişi hayatını kaybetmiş veya kayıp olmuştur. Toplumlar yerlerinden edilmişler ve mülklerinden olmuşlardır. Ada bölünmüştür. Operasyon o kadar da barışçıl olmamıştır. Türk askeri müdahalesi / Türk askeri operasyonu
-----------------------------------------------
EOKA Terör Örgütü Bazı Kıbrıslı Türk gazeteciler, EOKA'dan (Kıbrıslıların Milli Mücadele Örgütü) ingllizlere, Kıbrıslı Türklere ve hatta bazı Kıbrıslı Rumlara karşı uyguladığı silahlı kampanya nedeni ile 'terörist diye bahsetmektedir. Ancak çoğu Kıbrıslı Rum, EOKA'nın Kıbrıs'ı özgürleştirmek ve Yunanistan'a bağlamak amacıyla İngiliz sömürge yönetimi İle mücadele eden bir Kıbrıs Rum örgütü olduğuna inanmaktadır. Enosls elde edilmemiş olsa da, birçok Kıbrıslı Rum EOKA'nın sömürge yönetimine son veren ve Kıbrıs'ın bağımsızlığını sağlayan örgüt olduğuna İnanmaktadır. EOKAya atfen 'terörist İfadesini kullanmak birçok Kıbrıslı Rum açısından inciticidir. EOKA
----------------------------------------------- TMT Terör Örgütü Bir kısım Kıbrıs Rum medyası EOKAya karşı mücadele etmek için kurulan Kıbrıs Türk gerilla örgütü TMT'ye (Türk Mukavemet Teşkilâtı) atfen'terörist'ifadesini kullanmaktadır. TMT esasen 1958-1974 yılları arasında aktif olmuş ve Kıbrıs'ta taksimi savunmuştur. Birçok Kıbrıslı Türk bu ifadeyi incitici bulmaktadır. TMT'nin Kıbrıslı Türklerin hayatını koruduğuna, adanın Yunanistan ile birleşmesini engellemeye çalıştığına ve faaliyetlerinin EOKA'nın Kıbrıs Türk toplumuna karşı tehditlerine yanıt vermek amacında olduğuna inanmaktadırlar. TMT
|
(EKN)