Kadın Örgütleri Arttı; Gündem Yasal Haklar
Mali sorunlar, insan gücü, toplumsal destek
Koordinatörlüğünü Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yıldız Ecevit'in yürüttüğü araştırmaya göre, Türkiye'de kadın örgütleri örgüt yapılanmasında, insan kaynaklarında ve mali kaynaklara ulaşmada sorunlar yaşıyor.
"En önemli sorunlarını", kadın örgütlerinin yüzde 42.6'sı "mali sorunlar"; yüzde 21.7'si, "insan gücü ve gönüllü çalışma sorunları" olarak nitelendiriyor. "Toplumsal destek eksikliği" de kadın örgütlerinin önemli sorunlarından.
Kadın örgütlerinin, amaçları doğrultusunda çalışırken; faaliyetlerini ve kendilerini tanıtmak için de çaba göstermesi gerekiyor.
İşbirliğine istekli ancak yetersizler
Kadın örgütlerinin yüzde 96.7'si ortak çalışmanın ve işbirliğinin önemine inanıyor. Ulusal ve uluslar arası kuruluşlarla ortak çalışma yürütmüş örgütlerin sayısı yüksek.
Ancak, araştırma sonuçlarına göre, İnternet, faks ve bilgisayara erişimde sorun yaşayan örgütlerin, ulusal ve uluslar arası sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği yapmakta zaafları var.
"Sayıları arttı, kapasite geliştirmeleri gerek"
İngiltere Büyükelçiliği'nin desteklediği araştırma, son on senede kadın örgütlerinin sayılarındaki hızlı artışı, coğrafi olarak yaygınlaştıklarını ve faaliyetlerinin çeşitlendiğini ortaya koyuyor.
Bu örgütlerin "kaynak yaratmak" ve "daha verimli çalışabilmek" için kapasite geliştirici programlara ihtiyaç duyduğunu vurgulayan araştırmanın, dikkat çekici bulguları şöyle:
Kadın örgütlerinin yarısından fazlası İstanbul'da
Şubat-Mart 2003 tarihlerinde, kadın örgütlerinin en yoğun olduğu 37 ilde, 313 kadın örgütü ile görüşülerek gerçekleştirilen araştırmanın sonuçlarından bazıları şöyle:
* Kadın örgütlerinin yüzde 54.7'si İstanbul'da; yüzde 13.5'i Mersin, Antalya ve Adana'da; yüzde 11.6'sı Diyarbakır, Şanlıurfa, Batman, Mardin ve Gaziantep'te bulunuyor.
* Diyarbakır, Şanlıurfa, Batman, Mardin ve Gaziantep'teki kadın örgütleri, bölgedeki kadınların statüsü hakkında önemli tartışma ve değişimler başlattı.
* Türkiye'deki 311 kadın örgütünden 11'i araştırma merkezi, 208'i dernek, 25'i vakıf, 13'ü platform, 23'ü grup-inisiyatif, 3'ü kooperatif, 6'sı şirket olarak faaliyet gösteriyor.
* Platform, grup-inisiyatif, kooperatif ve şirketler, 1980 sonrasında gelişmiş örgüt tipleri. Araştırma merkezleri de son 20 yılda faaliyet gösteriyorlar.
Gençlerin katılımı düşük
* Tüm örgütler, "Çok üyemiz var, ama çalışanlar bir avuç" diye yakınıyorlar. Örgütlerin profesyonel çalışanlarının sayısında artış görünmüyor.
* Kadın örgütlerinde çoğunlukla eğitim düzeyi yüksek kadınlar çalışıyor. Bu kadınların yüzde 46'sı üniversite, yüzde 23.7'si lise mezunu. İlköğretim mezunu kadınların oranı ise, yüzde 4.
* Derneklerde çalışanların yüzde 42.9'u, 36-49 yaş grubunda. 18-35 yaş grubundaki kadınların oranı yüzde 18.3; 50 yaş üstü kadınların oranı ise yüzde 14. Gençlerin katılımı, bu örgütlerdeki dinamizmi artırabilir.
Ofis gereçleri ve iletişim araçları
Ofis gereçleri ve iletişim araçlarıyla ilgili soru yöneltilen 301 kadın örgütünün önemli bir bölümünün bilgisayar, faks, internet erişiminde sorun yaşadığı; teknik donanım eksikliğinin bu örgütlerin işlerini etkili bir biçimde yapmalarını engellediği ortaya çıktı.
* 301 kadın örgütünün 168'inde yani yüzde 55.8'inde bilgisayar yok; yüzde 20.9'unda ise sadece bir bilgisayar var.
* Birden çok bilgisayarı olan örgütler içinde, bir bilgisayar ağına sahip olan örgütlerin oranı, yüzde 17.3.
* 301 kadın örgütünden 198'inin yani yüzde 65.8'inin internet erişimi yok. İnternet erişimine sahip örgütlerin oranı yüzde 34.2.
* Kadın örgütlerinin yüzde 72.4'ünün faks makinesi yok.
"Şiddetle mücadele"yi amaçlayan örgütler az
Kadın örgütlerinin önemli bir bölümü amaçlarını "güçlendirmek, statü artırmak" olarak tarif ediyor. "Destek, koruma, yardım" ve "eğitim" yanıtlarının geçmişe oranla azaldığı görülüyor. Kadının statüsünün eğitimle artırılacağı hakim.
Araştırmanın önemli bir sonucu, "şiddetle mücadele" amacıyla kurulmuş örgütlerin azlığına dikkat çekmesi. Türkiye'de kadına yönelik şiddet; başından beri kadın hareketinin ilk gündem maddesiydi. Ancak, şiddetle mücadele etmek amacıyla kurulmuş örgütlerin oranı sadece, 1.9
* Güçlendirmek, statü artırmak yüzde 30.9; Destek, koruma, yardım yüzde 19.6; Eğitim, öğretim yüzde 12.5; Yasal koruma, savunma yüzde 6.8; Sağlığı iyileştirme yüzde 6.8; Siyasete katılım, karar verme yüzde 6.4; Gelir, istihdam sağlama yüzde 6.1; Yar profesyoneller arasında dayanışma sağlama yüzde 4.5; Araştırma yüzde 2.9; Şiddetle mücadele yüzde 1.9; Sanat, kültür yüzde 1.6;
Hedef grupların eğitim düzeyi
Bu bölümün sonuçlarına göre, kadın örgütlerinin yüzde 53.1'i için eğitim düzeyi hedef grupların tayininde belirleyici olmuyor. Örgütlerin yüzde 35.8'i daha çok okuma yazma bilmeyen ya da ilköğretim mezunu kadınları hedefliyorlar. Üniversite mezunu kadınları hedefleyen kadın örgütlerinin oranı ise, yüzde 5.9 .
Hedef grupların yaşları
Kadın örgütlerinin yüzde 66.4'ü için "yaş", hedef grup tayininde önemli değil. Örgütlerin yüzde 23.1'i; 18-35 yaş grubundaki kadınları hedefliyor. 50 yaş üzerindeki kadınları hedef alan örgütlerin oranı ise, sadece yüzde 1.
Ekonomik kriz, kadın örgütlerini etkiledi
Kadın örgütlerinin çalışma alanlarını belirlemek için araştırmacılar, 311 örgüte 1500 soru yönelttiler.
Bu yanıtlardan yüzde 14.4'ünde, "eğitim" en önemli çalışma alanı olarak belirtildi. Çalışma alanlarını "hak savunma" olarak belirleyen örgütlerin oranı yüzde 8.1; "medeni haklar" olarak belirleyenlerinkiyse yüzde 8.2'ydi.
Çalışma alanlarını "iletişim-medya" olarak tarif eden örgütlerin oranı yüzde 5.9; "kültür" olarak tanımlayanların oranıysa yüzde 6.6 olarak belirlendi.
"Hak savunma" ve "medeni haklar" yanıtını veren örgütlerin oranının yüzde 16.3'e ulaşması; "hakları savunmak" ve "haklar için mücadele"nin Türkiye gündeminde tüm çalışma alanlarından daha önde olduğunu gösteriyor.
Kadın örgütlerinin yüzde 9'u çalışma alanlarını "gelir getirici faaliyetler", yüzde 2.1'i işe yerleştirme olarak açıkladı. Bu, Türkiye'nin içinde bulunduğu ekonomik krizin sonucu. Kadın örgütleri, kadınlardan gelen talepler doğrultusunda, çalışmalarını bu alana kaydırdılar.
Gündemde "yasal haklar" var
Konferans, panel, seminer düzenleyen kadın örgütlerinin, 2001-2002 gündeminde en önemli buldukları konu, yasal haklardı. Onu, sağlık ve beslenme takip etti. Kadın örgütleri bir senede 195 konferans, 92 panel, 95 seminer gerçekleştirdiler.
2001-2002 yıllarında, kadın örgütlerinin başlıca faaliyetleri ise, kadının eğitimini amaçlayan faaliyetlerdi.
Mali kaynaklar
Araştırmaya göre, kadınlar, geleneksel mali kaynak yaratma yöntemlerini kullanmayı sürdürüyorlar.
Kadın örgütlerinin en sık faydalanabildiği iki mali kaynak, üye aidatlarıyla sosyal ve kültürel faaliyetler.
Kadın örgütleri, mali kaynaklarını şöyle sıralıyorlar:
Üye aidatları yüzde 26.4; Sosyal ve kültürel faaliyetler yüzde 19.4; Uluslar arası destek ve bağışlar yüzde 2.2; Yabancı kuruluşlarca desteklenen proje yüzde 1.5; Yurtiçinden desteklenen proje yüzde 1.2; Uluslar arası kuruluşlarca desteklenen projeler yüzde 3.8
Mali kaynakları bulma ve yürütmedeki sorunlar
Kadın örgütlerinin yüzde 56.7'si, mali kaynak, fon ve sponsor bulmakta sorun yaşıyor; yüzde 22.9'u ise, aidatların düşüklüğünden ve aidat toplamadaki sorunlardan yakınıyor.
Yabancı kuruluşlardan gelen mali destek
Araştırmaya göre, 1993-2003 yılları arasında yabancı kuruluşlardan kadın örgütlerine toplam 47 destek verilmiş. Bu destekleri kullanan kuruluşların sayısı ise, sadece 26.
1993'den 2000'e kadar artış gösteren yabancı destek oranları, 2000'de "9" destek ve yüzde 22.5'lik oranla en yüksek seviyesine ulaşıyor. Yabancı destekler, 2000'den sonra azalmaya başlıyor.
Gelecekteki tahmini mali kaynaklar:
Kadın örgütlerinin yüzde 39.6'sı, gelecekteki en önemli mali kaynaklarının "ulusal ve uluslar arası destekler" olacağını öngörüyor.
Onu, yüzde 13.4'lük oranla "sosyal, kültürel faaliyetler; sponsorlar, bağış ve üye aidatları" izliyor. (BB)
* Prof. Dr. Yıldız Ecevit'in sunumu ve çalışması ile Uçan Süpürge'nin "Türkiye'de Kadın Örgütleri Rehberi"ne www.ucansupurge.org adresinden ulaşabilirsiniz.