İfade Özgürlüğü İhlallerinde Ordu Gölgesi
Avrupa Birliği (AB) reform süreciyle girilen "normalleşme" ve "demokratikleşme" sürecinde militatist strateji ve icraatlarla geri dönüş yaşanıyor.
PKK örgüt temsilcileriyle röportaj yapmak, muhalif Kürt siyasetçilere söz hakkı vermek, savaş karşıtlığı ve vicdani ret hakkını savunmak gibi faaliyetlere hapis tehdidi, son dönemde gazeteciliği daha da "tehlikeli bir meslek" haline getirdi.
Üç ayda 25 kişi daha 301'den mahkemelik
"Medya Özgürlüğü ve Bağımsız Gazetecilik İzleme ve Haber Ağı"- BİA² Medya Gözlem Masası, 2006 yılının Temmuz-Ağustos-Eylül aylarını kapsayan 14 sayfalık üçüncü Üç Aylık Medya Gözlem Raporu'nu açıkladı.
Raporda, sadece çatışma ortamının medya üzerindeki yıkıcı etkilerine değil, düşüncelerini özgürce ifade etmeye kalkıştıkları için Ceza Yasası'nın 301. maddesinden dava açılan 65 kişinin durumuna da dikkat çekiyor.
DGM'li günler geri geldi!
TMY değişikliğiyle, "vicdani ret" ve/veya silahlı örgütlerin şiddet dışı yönlerini haberleştiren gazetecilerin cezaları artırılıyor.
Davalar Asliye Ceza'dan AB reformlarıyla 2004 yılında kaldırılan Devlet Güvenlik Mahkemeleri'nin (DGM) yerine geçen "İhtisaslaşmış Ağır Ceza Mahkemeleri"ne alınıyor.
"Hürriyet" gazetesinden Sebati Karakurt, Hasan Kılıç ve Necdet Tatlıcan, "Milliyet" gazetesi muhabiri Namık Durukan, "Birgün" gazetesi çalışanları Gökhan Gençay ve İbrahim Çeşmecioğlu ile "Ülkede Özgür Gündem" gazetesi muhabiri Birgül Özbarış için "DGM'li günler" başlıyor. Habercilerin toplam 59 yıl hapsi isteniyor.
Bir yılda değişen bir şey yok
1 Temmuz itibariyle gazetecilerden esnafa uzanan geniş yelpazede 40 kişi hakkında 301. maddeden (eski 159 dahil) işlem yapıldığını bir önceki üç aylık raporunda açıklayan BİA² Medya Gözlem Masası, 1 Ekim'e kadar bu maddeden kendisini adliyede bulanların sayısının 65'e çıktığını açıkladı.
Geçen yıl aynı dönem için yayımladığı raporunun başlığını "Yargı, Basının Kaygılarını Boşa Çıkarmadı" olarak seçen BİA² Medya Gözlem Masası, özgür ifadeye yönelik baskıları ele alan raporuyla aynı kaygıların bir yıl sonra baki olduğunu tespit etti.
77'si gazeteci 163 kişi mahkemeye çıktı
Toplam 163 kişinin durumu ele alan raporda, 77 gazeteci ve 84 yayıncı, belediye başkanı, yazar, sendikacı ve aktivistin davaları ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne başvuran 2 kişiye dair bilgiler yer alıyor.
Oysa bir önceki raporda, 67 kişiye açılan 56 dava ile ilgili bilgi vardı. Bu artış, 56 belediye başkanına açılan "PKK'ya yardım" davasının etkisi bulunuyor. Bunun dışında, davaların sayısında bir artış olduğu da söylenebilir.
BİA² Medya Gözlem Raporu'nda, gazeteci, yazar ve aktivistlerin durumu, "saldırı ve tehdit", "gözaltı ve tutuklamalar", "dava ve girişimler", "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi", "RTÜK uygulamaları", "düzenleme ve hak aramalar" ve "Sansüre tepkiler" başlıklarıyla işleniyor.
Raporun ortaya koyduğu tabloya göre;
* Medya, Koza Altın Şirketi, OYAK, MOPAK Kağıt Şirketi, siyasetçi ve yerel yetkililer gibi çevrelerin yüksek tazminatlarıyla baskı altına alınmaya çalışılıyor.
30 gazeteci hakkında açılmış 6 milyon 396 bin YTL tazminat istemli dava bulunuyor. "Hakaret" iddiasıyla 4 gazeteci hapis tehdidiyle mahkemeye çıktı, biri mahkum oldu.
TMY "gizliliği"yle tutukluların akıbeti belirsiz
* Üç ayda gazetecilere ve medya kuruluşlarına yönelik 12 saldırı yaşandı. Bunlardan 3'ü, www.ihdist.org , www.solgazete.net ve www.bianet.org İnternet sitelerine, 3'ü de yerel habercilere karşı işlendi.
Başbakan Erdoğan'ın medyaya yönelik temelsiz suçlamaları raporda "saldırı" olarak yer aldı. Bu sayı, 23 saldırıya işaret eden geçen yılın aynı dönemine göre bir azalma, 10 saldırıdan söz eden 2006'daki bir önceki rapora göre artış anlamına geliyor.
* Gözaltı olayı yaşanmazken bu dönemde içlerinde "Özgür Radyo" Yayın Yönetmeni Füsun Erdoğan ve "Atılım" gazetesi Yayın yönetmeni İbrahim Çiçek'in de yer aldığı 6 gazeteci "MLKP örgütü ile bağlantıları bulunduğu" iddiasıyla tutuklandı.
Terörle Mücadele Yasası uyarınca dosyaya altı aylık süreyle gizlilik kararı verildiği için suçlamalara dair ayrıntılı bilgi bulunmuyor.
* 2001'de tutuklanan "İşçi Köylü" dergisi Genel Yayın Yönetmeni Memik Horuz "basın özgürlüğü kapsamında hapiste bulunan" tek gazeteciyken, Dicle Haber Ajansı (DİHA) muhabirleri Evrim Dengiz, Nesrin Yazar ve Rüştü Demirkaya'nın eklenmesiyle bu rakam son altı ayda dörde çıkmıştı.
"Örgüt davaları"nda artış
* Kürt sorununu merkezine alan gazetecilere ve diğer siyasi ve sivil toplum temsilcilerine "PKK'ya üyelik veya yardım" davalarında artış söz konusu.
"Ülkede Özgür Gündem" gazetesi Yayın Yönetmeni Hüseyin Aykol hakkında Kandil Dağı'nda PKK yetkilileriyle röportaj yaptığı için "örgüt üyeliği" iddiasıyla ve 10 yıl hapis istemiyle dava açtı. 56 belediye başkanına Danimarka Başbakanı Rassmusen'e "Roj TV'yi kapatmayın" şeklinde mektup gönderdikleri için yargılanıyorlar.
301'den derneklere dava
* Son üç ayda, 301. maddeden sadece gazeteciler değil, Mersin 78'liler Vakfı'ndan Ethem Dinçer ve Özgür Der yetkilisi Burhan Kurbanoğlu dahil toplam 25 kişi hakkında işlem yapıldı.
* "Kin ve düşmanlığa tahrik" iddiasını düzenleyen TCK'nın 216. maddesi (eski 312), bu dönemde 6 kişiye karşı kullanıldı.
Ankara Cumhuriyet Başsavcısı Hüseyin Boyrazoğlu, "Azınlık Hakları" Raporu'ndan yargılanan ve beraat eden Başbakanlık İnsan Hakları Danışma Kurulu'nun (BİHDK) eski Başkanı Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu ile Kurul üyesi Prof. Dr. Baskın Oran'a ilişkin kararı temyiz etti: "Temel çizgileri belirsizleştirmek düşünce özgürlüğü değil."
Beş kişiye "Atatürk" davası
* "Atatürk'ün anısına hakaret" iddiasıyla açılan kovuşturmalar yayıncı, gazeteci ve tercümanları da hedef alıyor.
"Latife Hanım" kitabıyla ilgili röportajdan gazeteci-yazar İpek Çalışlar ve "Hürriyet" gazetesi sorumlu müdürü Necdet Tatlıcan yargılanıyor.
Yayıncı Fatih Taş, çevirmenler Lütfi Taylan Tosun ve Aysel Yıldırım yazar John Tirman'ın kaleme aldığı "Savaş Ganimetleri: Amerikan Silah Ticaretinin İnsani Bedeli" kitabından 4'er buçuk yıl hapis istemiyle dava açtı.
12 "Yargıya müdahale" davası
* İnsan hakları ihlallerine dair iddialar ve yargıya intikal etmiş olaylarla ilgili habercilik ve izleme görevlerini yerine getiren gazeteciler ve aktivistlere "yargıya müdahale" suçlamaları (TCK 277 ve 288; Basın Kanunu 19. mad.) da arttı.
Aralarında Milliyet'ten Lube Ayar, Yeni Asya'dan Faruk Çakır, Agos'tan Hrant Dink ve Aydın Engin'in de bulunduğu 12 gazeteci halen bu suçlama ile yargıda.
Karikatürden gelen cezalar
* Gazete ve dergilere yönelik "yasal sansür" sürdü. "PKK açıklamalarına sürekli yer verdiği" gerekçesiyle "Ülkede Özgür Gündem" gazetesine 15 günlük yayın durdurma cezası verildi.
Mahkeme, Kaos GL dergisinin Pornografi temalı Yaz sayısını, "genel ahlaka aykırılık"tan toplattı. Kaos GL, kararı AİHM'e götürüyor.
* Özgür Der üyesi Bahadır Kurbanoğlu, Mersin 78'liler Derneği Başkanı Ethem Dinçer, "Agos" gazetesi Yayın Yönetmeni Hrant Dink ile Sarkis Seropyan, sorumlu müdür Arat Dink, Suudi iş insanı Yasin El Kadı ile ilgili bir haber nedeniyle "Birgün" gazetesine, "Leman" dergisi ve karikatürist Mehmet Çağdağ'a yeni davalar açıldı.
Geçen yıl aynı dönemde 3 olan yeni dava sayısı 7'ye çıktı.
* Karikatüre yönelik uzun zamandır devam eden baskılar cezayla sonuçlandı: Kültür ve Turizm Bakanı Atilla Koç'un, "hakaret" iddiasıyla açtığı davada "Penguen" dergisinin 5 bin YTL tazminat cezası verildi.
Şimdi de iyi haberler
* Beyoğlu 2. Asliye Ceza Mahkemesi, "Türklüğü alenen aşağılama" iddiasıyla üç yıla kadar hapis istemiyle yargılanan "Baba ve Piç" romanının yazarı Elif Şafak'ı, katılamadığı bir duruşmada, CMK'nın 190/3 maddesinde yer alan "derhal beraat verilebilecek hallerde sanık ifadesine gerek görülmeden beraat kararı verilebilir" düzenlemesine dayanarak beraat ettirdi.
* Bağcılar 2. Asliye Ceza Mahkemesi, Orhan Pamuk'a açılan davayı "Orhan Pamuk'a açılan davada Türkiye yargılanacak" yazısıyla eleştirdiği için "Radikal" yazarı Murat Yetkin hakkında açılan "yargıyı etkilemeye teşebbüs" davasını zamanaşımından düştü.
Aynı mahkeme, aynı kararı DTP kurucu üyelerinden Orhan Doğan ile yaptığı röportajından "propaganda" davası açılan Neşe Düzel hakkında verdi.
* Yaz tatili olması dolayısıyla daha az davaya bakan AİHM, 2 davada Türkiye'yi önceki Ceza Yasası'nın 312. maddesinden verilen hapis cezaları nedeniyle sadece 7 bin YTL tazminata mahkum etti. (EÖ)