Engelli Hakları Sözleşmesi Nihayet Yürürlükte

Uluslararası Engelli Hakları Sözleşmesi'nin onaylandığına dair Bakanlar Kurulu kararı, bugünkü Resmi Gazete'de yayımlandı. Böylece Meclis'te 3 Aralık 2008'de, Engelliler Günü'nde onaylanması oybirliğiyle uygun görülen Sözleşme, Türkiye'nin iç hukukunun bir parçası oldu. Resmi Gazete'deki karar metnine göre, Dışişleri Bakanlığı'nın 13 Mayıs'ta yazdığı yazının ardından, Bakanlar Kurulu 27 Mayıs'ta karar aldı. Kararın yayımlanması yaklaşık bir buçuk ay sürdü.

Sözleşme ne getiriyor?

Engelli Hakları Sözleşmesi, engellilerin topluma dahil olması, ayrımcılıktan ve damgalanmaktan korunması, hizmetlerin engelliler için erişilebilir olması, yasalar önünde eşitlik konularında devlete yükümlülükler getiriyor.

Sırada ek protokol var

Türkiye'nin henüz imzalamadığı ek protokolse bireylere ve gruplara, ülkelerindeki iç hukuk yollarının tükenmesinin ardından, BM Engelli Hakları Komitesi'ne doğrudan başvuru olanağı getiriyor.

Neler değişecek?

BM Engelli Hakları Özel Komitesi, mevcut insan hakları sözleşmelerinin kağıt üzerinde engellilerin haklarını koruduğunu, ancak uygulamada, engellilerin bu haklarından yararlanmadıklarını ifade etmişti.

Komite sözleşmenin dayandığı ana konuları şöyle özetlemişti:

Engellilerin topluma dahil olması: Metnin özünü bu başlık oluşturuyor. Engelliler ayrı muamele görüyorlar, toplumdan ayrılıyorlar.

Klişelerden kurtulmak: Engellilerle ilgili klişelerden kurtulmak için devletlere yükümlülük getiriyor. Bu klişeleri aşmanın en iyi yolu, engellilerin topluma katılması ve etkileşim.

Erişilebilirlik: Uygulamaya en çok yansıması gereken konu. Binalardan hizmetlere, bilişim ve iletişim teknolojilerine kadar, engellilerin her alanda erişim olanaklarına kavuşmasına sağlamayı amaçlıyor.

Yasalar önünde eşitlik: Yasalar karşısında eşit olarak tanınma, adalete erişim, özel yaşama, aileye saygı, siyasal, kamusal ve kültürel yaşama katılım. Bu başlıklar, uygulamadaki karşılığını, eğitim, sağlık, rehabilitasyon, çalışma ve yeterli yaşam standardı hakkı alanlarında buluyor.

Zihinsel engelliler

Yaklaşık iki yıldır Sözleşme'nin Türkiye iç hukukun parçası olması için mücadele eden Ruh Sağlığında İnsan Hakları Girişimi (RUSİHAK) zihinsel engelliler ve psikiyatrik teşhis almış bireyler için Türkiye'deki durumun nasıl değişeceğini şu tabloyla özetlemişti.

Türkiye'deki Mevcut Durum	BM Sözleşmesi'nin Getirecekleri
Psikiyatrik teşhis alan bireyler yıllarca hastanelerde kapalı kalıyor.	Bu bireyler toplum içerisinde desteklenerek yaşayabilecek.
Zihinsel engelli çocuklar, diğer çocuklarla eşit eğitim olanaklarına ulaşamıyor.	Bu çocuklar diğer çocuklarla eşit eğitim olanağına sahip olacak.
Kötü muameleye maruz kalan engelli bireyler yasal mücadele yollarına erişemiyor.	Bu bireylerin adalete erişebilme hakkı devlet tarafından sağlanacak.
Yatılı kurumlarda kalan zihinsel engelli ve psikiyatrik teşhis almış bireylerdevlet kurumlarında dahi kötü muamele ve şiddete maruz kalıyor.	Devlet, bu tür insan hakları ihlallerinin gerçekleşmemesi için önlemler alacak.
Yasal mevzuatın gereğince uygulanmamasından ve gerekli denetimlerin yapılmamasından dolayı, zihinsel engelli ve psikiyatrik teşhis almış bireyler istihdam olanağı bulamıyor, ailelerine bağımlı yaşıyor.	Bu bireyler kamu sektöründe ve özel sektörde daha fazla çalışma olanağına sahip olacak ve bir denetim mekanizması gerekecek.

Engelli çocuklara özel koruma

Sözleşme, en çok ihmal edilen gruplar arasında yer alan engelli çocuklara ve zihinsel engellilere özel koruma getiriyor.

Sözleşmenin 7. maddesi engelli çocukları doğrudan konu alıyor ve Çocuk Hakları Sözleşmesi'nin genel ilkelerini içeriyor. Madde taraf devletlere engelli çocuklarla ilgili şu sorumlulukları getiriyor:

1. Taraf devletler engelli çocukların bütün insan haklarını ve temel özgürlükleri diğer çocuklarla eşitlik temelinde tam olarak kullanması için gereken önlemleri alacaklar.

2. Engelli çocuklarla ilgili bütün edimlerde, çocuğun üstün yararı birincil öncelik olacaktır.

3. Taraf devletler, engelli çocukların kendilerini etkileyen bütün konularda görüşlerini özgürce ifade etme hakkına sahip olmasını, yaşlarıyla ve olgunluklarıyla uygun bir şekilde görüşlerine gereken değerin verilmesini güvence altına alacaklar; bunu diğer çocuklarla eşitlik temelinde gerçekleştirecekler; engellerine ve yaşlarına uygun yardımlarla bu hakkın anlaşılmasını sağlayacaklar. (TK)

* Sözleşmenin Türkçe tam metnini görüntülemek için tıklayın (resmi çeviri).

ENGELLİ HAKLARI