CHP'den Giresun raporu: Felaketi HES'ler tetikledi
* Fotoğraflar: AA
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Yerel Yönetimlerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Seyit Torun ile CHP Doğa Hakları ve Çevreden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Ali Öztunç koordinesinde oluşturulan heyet Giresun'da 9 kişinin hayatını kaybettiği sele ilişkin bir rapor hazırladı.
Heyet, 23-24 ve 25 Ağustos'ta Giresun Dereli, Doğukent, Yağlıdere, Tirebolu, Espiye ve Ordu Gülyalı'da incelemeler yaptı; selde yaşamını yitiren vatandaşların ailelerini ziyaret etti.
Bu incelemeler sonrası oluşturulan raporda, bölge ile bölgede yaşanan felaket hakkında tespitler ve öneriler yer aldı.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı ile Giresun Valiliği yetkilileri tarafından inceleme yapıldığı ancak ortaya çıkan zarara ilişkin tespitlerin kamuoyunda paylaşılmadığı belirtilen raporda, öne çıkan tespit ve öneriler şöyle:
“Köprü kaldırılsaydı, yağmur Dereli'yi vurmayacaktı”
“Dereli'de bulunan 241 esnafın 221'inin dükkanı tamamen yok oldu, kamu binaları da büyük zarar gördü. Dereli'de iki köprünün üst üste yapılması sele neden oldu. Yıllardır var olan eski köprünün hemen üstüne bir süre önce yeni bir köprü yapıldı ancak eski köprü kaldırılmadı.
“Dağdan dereye gelen şiddetli yağmur, üst üste iki köprünün olduğu bölgede birikti. Sel suyu ile birlikte gelen ağaçlar baraj etkisi yarattı. Yağmur suyunun şiddetini arttırmasından sonra bu köprülerden eski olan köprünün bir bölümü dayanamayarak yıkıldı.
“Böylece biriken sel suyu baraj kapağı açılır gibi şehir merkezine girdi ve önüne gelen her şeyi yıkıp götürdü. Eski köprü kaldırılmadığı için bu facia yaşandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın sözünü ettiği 'yıkılması gereken köprü', zamanında kaldırılmış olsaydı, şiddetli yağmur Dereli'yi vurmayacaktı. Kayıpların çoğu da Dereli'de yaşandı.
“Dilekçe işleme konulsaydı 3 asker ölmeyecekti”
“Tirebolu – Doğankent arasındaki Harşit Vadisi'nde bulunan menfezin sel nedeniyle çökmesi üç askerin şehit olmasına neden oldu. Dereden 25-30 metre yüksekteki menfez, sel suyunun 30 metrenin üstüne çıkması nedeniyle çöktü. Menfezin alt kısmında bulunan çakıl ve kum, bölgede bulunan ocak işletmecileri tarafından yıllardır alınınca menfezin alt kısmı boşaldı.
“Bu durumu tespit eden CHP'li İl Genel Meclisi üyesi Ömer Cebeci, 4 Temmuz 2019 tarihinde İl Genel Meclisi Başkanlığı'na dilekçe vererek burada inceleme yapılmasını ve bu menfezin güçlendirilmesini istedi ancak AKP'li İl Genel Meclis Başkanı Ahmet Şahin bu dilekçeyi işleme koymadı, sadece bilgi amaçlı olarak üstüne 'Vali bey AFAD'a talimat vermiş' notu düştü.
“Şayet 2019’daki bu başvuru işleme konsa ve gereği yapılsa askerler bu menfezin yıkılmasından dolayı şehit olmayacaktı. Facia bir kez daha bağırarak geldi. Sel sonucu Doğankent İlçesi'nde 32 işyeri ile bir ticari taksi; Yağlıdere İlçesi'nde 6 işyeri kullanılamaz hale geldi.
“Tedbirsizlik, zararın boyutlarını artırdı
“Afet öncesinde önleyici tedbirler almayan idare, afet sırasında da zamanında ve işlevli araçlarla müdahale etmedi. Böylelikle zararın boyutlarının artmasına sebebiyet verdi. Yağış öncesinde uyarı yapılan yurttaşların güvenli böyle sevk edilmesine yönelik tedbirler alınmadı.
“Yanlış yapılaşma ve HES'ler felaketi tetikledi”
“Giresun'da faaliyeti devam eden HES sayısı 38. Bunların 35'i Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Elektrik Üretimini Destekleme Mekanizması (YEKDEM) kapsamında. Üretim lisansına sahip HES sayısı ise 48. Teşvik amacıyla işletilen YEKDEM mekanizması üzerinden alım garantisi sunularak kamu kaynaklarından firmalara pay sağlanıyor.
“Bu nedenle, aynı vadi içerisinde birden fazla HES projesi kurulabiliyor. İnsan kaynaklı doğa tahribatları, yanlış imar ve yapılaşma politikaları, yanlış su yönetimi politikaları, HES'ler ve dere ıslah çalışmaları, bu felaketleri tetikliyor.
“Sakınım planlarına ihtiyaç var”
“Giresun'daki yurttaşların 'afetzede' kabul edilmesi gerekiyor. Mağdur olan yurttaşların kamusal yardım ve hizmetlerden eşit faydalanmalarını sağlayacak koşullar sağlanmalı, bu bağlamda gerekli kanun değişiklikleri yapılmalı.
“Doğa olaylarının bir afete dönüşmesini engellemek için bir takım sakınım planlama adımlarına ihtiyaç var. Bu bağlamda, çevre düzeni planlarının sakınım planlarına göre yeniden geliştirilmesi gerekiyor.
“Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanan Karadeniz İklim Eylem Planı'nda, Karadeniz Sahil Yolu ve bölgedeki yapılaşma, dere yataklarındaki imar uygulamalarının aşırı doğa olaylarını tetiklediği dile getirildi ancak dere yatağı üzerinden yapılan yol uygulamaları dışında TOKİ gibi kurumlar da dere yataklarında yapılar inşa etti.
“Karadeniz İklim Eylem Planı da mevcut yapılaşmaların yıkılarak yeni yapılaşma-inşaat alanlarının oluşturulmasından başka bir çözüm getirmiyor.
“Kanun değişikliği gerekiyor”
“Giresun için 'afet bölgesi' kararı alınmalı. Afet bölgesi gereğince il geneli için meydana gelen ve genel hayata etkili olan sel afeti nedeniyle oluşan mağduriyetlerin giderilmesi, ilin normal yaşamına dönebilmesi ve iyileştirilebilmesi, tüm mağdurların eşit olarak kamu yardım ve hizmetlerinden faydalandırılabilmesi için kanun değişikliği yapılması gerekiyor.
“İklimle uyumlu yerleşim planına geçilmeli”
“İklim krizini derinleştiren ormansızlaştırma, orman alanlarının tarım alanlarına dönüştürülmesi, dere yataklarının değiştirilmesi, imara açılması, dolgu alanları yaratılması gibi çarpık kentleşme-yerleşme politikaları terkedilmeli, doğa ile uyumda yöredeki kültürel miras ve kadim bilgi de esas alınarak doğayla ve iklimle uyumlu yerleşim pratiklerine geçilmeli.
“Selden zarar gören yerleşim alanları ve yurttaşlara herhangi bir ayrım gözetmeksizin eşit hizmet sunulmalı, mağduriyetleri oranında eşit koşullarda kamu hizmetlerinden yararlandırılmaları sağlanmalı.
“Suç duyurusunda bulunulmalı”
“Sel sonrasında evleri oturulmaz hale gelen mülkiyet sahibi ve kiracı yurttaşlara barınma imkânları sunulmalı; zararları tazmin edilmeli, eşya ve kira yardımı yapılmalı.
“Sel felaketi öncesi ve sonrasındaki ihmaller tespit edilerek ilgili kişi ve kurum yetkilileri hakkında suç duyurusunda bulunulmalı.
Ali Öztunç’tan açıklama
Öte yandan CHP Maraş Milletvekili Ali Öztunç, Giresun’da sel öncesindeki doğa hakkı ihlallerini ve ihmallere ilişkin açıklamalarda bulundu.
Giresun Tirebolu Harçik Vadisi’nde yer alan ve sele neden olan menfezin 10 yıl ile 1 yıl önceki fotoğrafını basınla paylaşan Öztunç, “Bu iki fotoğraf sadece doğa tahribatının değil, 3 askerimizin yaşamını yitirmesine neden olan ihmal suçunun da delilidir. Sorumlular hakkında soruşturma açılmalıdır” dedi.
“İhmali suretle suç işlendi”
Basınla paylaştığı fotoğrafları yorumlayan CHP Doğa Haklarından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Öztunç şunları söyledi:
“10 yıl önceki fotoğrafa baktığınızda, dere ıslah ve betonlaştırma çalışmaları yapılmamış, dere yatağı menfezin seviyesinde, yurttaşlar dere kenarında oturuyorlar. 1 yıl önceki fotoğraf ise, CHP’li üyelerimizin İl Genel Meclisine can ve mal kaybı oluşmaması için tedbir alın diye başvurmalarına sebep olan manzara. Dere yatağından sürekli malzeme çıkarılmış, dere tabanı 25 ile 35 metre düşmüş.
“İki fotoğrafa baktığımızda tahribat ve ihlallerden başka bir şey göremiyoruz. Bu ihmal, 3 askerimizin yaşamına mal oldu. Uyarılara rağmen tedbir almayanlar ihmali suretle suç işlemişlerdir. Kepçeler üzerindeki Bakanlar bir an önce bu ihmalle ilgili inceleme başlatmalı, sorumlular yargı önüne çıkarılmalıdır.”
Giresun'da sel
23 Ağustos günü Giresun'da sağanak yağış sele neden oldu. Ordu sınırındaki Abdal Deresi ve Dereli ilçesindeki dere taştı. Taşma sonucu Giresun-Dereli-Sivas yolu ulaşıma kapandı.
Çok sayıda ev ve işyerini sel suları bastı, araçlar yollarda sürüklendi, istinat duvarları çöktü. Selde 3'ü jandarma 9 kişi yaşamını yitirdi.
Dereli ilçesindeki enkaz kaldırma ve temizlik çalışmaları hala sürüyor. (TP)