Çamlıhemşin, Çayırdüzü, Thiriona

Lazca'dan Türkçeye çevrilen yer adları için mücadele eden Adem Kuyumcu, ilk kez kadastrosu yapılan köyünün tapusunu görünce bir sürprizle karşılaştı.

Tapuda şöyle yazıyor:

İli: Rize

İlçesi: Çamlıhemşin

Köyü: Çayırdüzü

Mevki: Thiriona

Tapuda, yer isimlerinin Türkçeleştirilmesiyle eskiden Lazca ismi Vija olan Çamlıhemşin  ve Ğvandi olan Çayırdüzü aynen korunuyor; ancak "mevki" kısmında Lazca "Thiriona" yazıyordu. Kuyumcu ailesinin diğer tapularında da aynı şekilde sadece "mevki" kısmında Lazca Çemrona, Okasale yazıyor.

"Jandarma, kaymakam Türkçe isimle seslenirdi"

Laz Kültür Derneği kurucu üyesi Adem Kuyumcu, "İlçe, köy Türkçe ismiyle yazılmış ama mevkiye kadar gelememişler. Yani o kadarını Türkçeleştirememişler. Bunda halkın direncinin de etkisi var" diyor.

"Lazca yer adlarının iadesi başvurumuzun nedeni tam da buydu. Devlet ilçe ve köylerin isimlerini Türkçeleştirirken aslında mevkileri de Türkçeleştirmeye çalışmıştı. Yani mesela bizim köyde tapuda mevki diye yazan mahallelere kaymakam ve jandarma gibi devleti temsil eden kişiler  'Derecik', 'Yukarı mahalle" falan derdi. Ancak halk hiçbir zaman bu isimleri kullanmadı; onlar hep köy isimlerinde olduğu gibi mevkilerde de Lazca isimlerini kullandı.

"Şimdi tapuda gördük ki ilçe ve köy isimleri Türkçe ama mevki isimlerini Türkçeleştirememişler. Bunda halkın da bu isimleri kullanmamaktaki ısrarı etkili bence. Lazca isimleri yazarken gerçi Türkçe harflerden kaynaklı hatalar var ama olsun. Bu bize sürpriz oldu. Yani Lazca isim resmi bir belgede yer almış oldu. Temennimiz tüm yer adlarının iade edilmesi. Çünkü halk Türkçe isimlerini söyleyince yüzünüze 'bön bön' bakar, anlamaz. Ancak Lazca ismini söylediğinde neresi olduğunu anlar."

30 bin yer ismi değiştirildi

1921 yılından itibaren devlet politikası kapsamında yaklaşık 30 bin 280 yerleşim yerinin adı Kütçe, Ermenice, Rumca, Lazca, Çerkesçe, Ermenice, Süryanice ve Arapça olduğu için değiştirildi. Bu yerleşim yerlerinin 12 binden fazlası köy.

Yer isimlerinin değiştirilmesi İçişleri Bakanlığı'nın 1940 tarihli 8589 sayılı genelgesindeki "Yabancı dil ve köklerden gelen ve kullanılmasında büyük karışıklığa yol açan yerleşme yerleri ile tabii yer adlarının Türkçe adlarla değiştirilmesi" madde ile resmileşti.

Türkçeleştirmeden en çok etkilenen iki bölgeden biri Doğu Karadeniz, diğeri de Güneydoğu Anadolu bölgesi. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın memleketi Rize'nin Güneysu İlçesi'nin eski adı da Potamya. (NV)