Bir Zamanlar Olimpiyatlarda Kadın Olmak

1948 Londra Olimpiyatları'nda Türkiye adına yarışan ilk kadın atlet Üner Teoman'ın Radikal Gazetesi'nden Nazan Özcan'a verdiği röportajı ve 1936 Berlin Olimpiyatlarına katılan ilk Türkiyeli kadın sporcu Halet Çambel'in BBC Türkçe'den Aylin Bozyap'a verdiği röportajı derledik.

Olimpiyatlara katılan Türkiyeli ilk kadın atlet

Üner Teoman, yaşı henüz on dörtken, 1948 Londra Olimpiyatları'nda 100 metre branşında yarışarak dördüncü gelmiş. Onu önemli yapan ise olimpiyat oyunlarında Türkiye adına yarışan ilk kadın atlet olması.

Ankara Kız Lisesi'nde öğrenciyken, spor hocaları, öğrencileri düzenlenen Ankara Gül Kupası yarışlarına hazırlamak üzere koşturunca, Teoman'ın da yeteneği ortaya çıkar. O yarışta 80 metre koşar ve Türkiye rekorunu kırdığını bir gün sınıfa gelen görevliden öğrenir.

Olimpiyatın ne olduğunu bile bilmez o zamanlar Teoman, hazırlanmaya başlar ama olimpiyat serüveninde ona mihmandarlık edecek bir antrenörü yoktur. Giyer eşofmanlarını ve lastik ayakkabılarını, düzenli olarak gittiği 19 Mayıs Stadı'nda antrenman yapar.

1948'de altmış yedi kişilik bir kafile çıkar Türkiye'den Londra'ya, olimpiyatlara doğru. Kafilenin içinde tek bir kız çocuğu, üstelik henüz on dört yaşında. Eski 100 metre koşucusu Semih Türkdoğan çalıştırır Teoman'ı, ancak onun da tek yaptığı koşturmaktır. Sonunda Türkdoğan, Teoman'ı ABD Atletizm Antrenörü Cromwell'e götürür. Şaşırır Cromwell, Üner Teoman'ın henüz 14 yaşında olmasına. Çünkü 14-15 yaş kas gelişimi açısından uygun bir dönem değil. Kas gelişiminin tamamlanması için 19-20 yaşına gelmesi gerekiyor sporcunun. Cromwell, Amerika'ya götürüp orada yetiştirmek istiyor Teoman'ı. Üstelik dört yıl sonra, bir sonraki olimpiyat oyunlarında şampiyon olacağının garantisini de veriyor.

1948 Londra Olimpiyat Oyunları'nın açılış töreni, 1 Temmuz'da Wembley Stadyumu'nda yapılıyor. Türkiye olimpiyat kafilesinin hemen arkasında ise ABD olimpiyat kafilesi yer alıyor. Üner Teoman'ın açılış gününe dair aklında en çok kalanlar sıcağa rağmen giymiş oldukları kalın ceketler, ABD kafilesine dağıtılan kutu dondurmalar ve bir de o zamanlar henüz yirmi yaşlarındaki İngiltere Kraliçesi Elizabeth.

O gün heyecan içindedir Teoman. Altmış metreye kadar önde götürdüğü yarışı dördüncü olarak bitirir ve elenir olimpiyat oyunlarından.

Yıllar sonra 2012 Londra Olimpiyat Oyunları'nda Türkiye adına yarışan kadın sporcuları gözyaşları içerisinde ve gururla izler Teoman. Bir yandan da yıllar önce olimpiyatlarda koşan o küçük kızı düşünür. Ve içi acıyarak profesyonel anlamda eğitilmemiş olmasına hayıflanır.

Olimpiyatlara katılan ilk Türkiyeli kadın sporcu

1916'da Berlin'de doğan ve Cumhuriyet ilan edildikten sonra Türkiye'ye gelen Halet Çambel, 1936 Berlin Olimpiyatlarına katılan ilk Türkiyeli kadın sporculardan biri. Halet, 2012 Olimpiyatlara katılan kadın sporcu sayısının artmasına sevindiğini belirtiyor.

Halet Çambel, zayıf bir çocukluk dönemi geçirdiğini, öleceğini düşündüklerini ve bu nedenle kendisini geliştirmek istediği için spora başladığını söylüyor. Çambel aynı zamanda arkeolog. Hitit döneminin en bilgili isimlerinden biri olan ve  H. Th. Bossert ile Adana Karatepe'de yaptıkları kazılar ve Hitit dilinin anlaşılması için yaptığı çalışmalar arkeoloji dünyası açısından önem taşıyor. Ama 1936 Berlin Olimpiyatları hem kendi hayatı hem de Türkiye spor tarihi açısından bir dönüm noktası niteliğinde.

Okuduğu Almanca kitaplardaki Şövalyeler döneminden etkilendiğini ve bu nedenle eskrime başladığını söyleyen Çambel, o dönem en büyük destekçisinin Rus hocası Nadosky olduğunu belirtiyor.

1936 Olimpiyatları Nasyonel Sosyalistlerin iktidarda olduğu döneme denk geliyor. Hitler, Olimpiyalatları kendi partisinin ve ideolojisinin propaganda olarak kullanıyordu. Fakat Çambel Hitler'e meydan okuyarak Hitler'e takdim edilmeyi kabul etmemiş.

Halet Çambel, Olimpiyatlara nasıl hazırlandıklarını sorulduğunda, " Hazırlanılmazdı" diyor ve ekliyor: " Herkes kendi alanında gerekli antremanı yapardı. Olimpiyatlara gidileceği de belli değildi. Gitme kararı federasyonca son anda verildi."

Çambel Olimpiyatlara gitmek isteyen sporculara ne yapmalarını önerirsiniz sorusuna ise, "Çalışmak... Çalışmak...Çalışmak..." diye cevap veriyor. (NV)