BİA 2den Medya Gözlem Raporu - I
Ocak-Şubat-Mart 2004 dönemini kapsayan dokuz sayfalık raporda; "saldırı ve tehdit", "gözaltı ve tutuklama, "dava ve girişimler", "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi", (AİHM) "RTÜK uygulamaları", "düzenleme ve hak aramalar" ve "Sansür ve tekelleşme" başlıklarıyla hak ihlalleri tüm ayrıntılarıyla yer alıyor.
Saldırı ve tehdit
28 Mart'ta, Diyarbakır'da oylarının çalındığı iddiasıyla yapılan eylemi izleyen "SKY Türk" ve "Show TV" kameramanı Hakim Çetiner, "Show TV" muhabiri Şaban Boz, yerel "Söz" gazetesi ve "Söz TV" muhabirleri Beşir Arız, Faysal Karadeniz, Ahmet Bulut ve Bayram Bulut, Dicle Haber Ajansı (DİHA) kameramanı Mehmet Şirin Hatman ve muhabiri Bahire Karataş ve yerel "Gün TV" muhabiri Fırat Düzgün sivil polis oldukları iddia edilen kişilerin saldırısına uğradılar. Kollarında kırık tespit edilen Hatman, Boz ile Karataş hastanede tedavi gördü. Hastanede gazetecileri ziyaret eden Diyarbakır Emniyet Müdürü Orhan Okur bu olayı şeref davası yaptıklarını ve sorumlularını bulacaklarını söyledi.
8 Mart'ta "Asılsız Ermeni Soykırımı İddialarıyla Mücadele Federasyonu"ndan 5-10 kişilik bir grup, Şişli'deki "Agos" gazetesi önüne gelerek İstiklal Marşı okudu ve siyah çelenk bıraktı. Polis, Ülkücü grubun tehdidinden önce gazeteyi arayarak güvence verdi.
26 Şubat'ta, Ülkü Ocakları'na bağlı 30-40 kişilik bir grup, Ermenice ve Türkçe yayımlanan haftalık "Agos" gazetesi önünde, sloganlarla gazeteyi ve Genel Yayın Yönetmeni Hrant Dink'i tehdit etti. Dink, "Suç duyurusunda bulunmayacağım. Olup bitenler devletin gözü önünde oldu. Neyin suç neyin suç olmadığını devlet çok iyi biliyor" dedi.
"Star TV" futbol yorumcusu ve eski hakem Ahmet Çakar, 25 Şubat'ta Mecidiyeköy Sağlık Ocağı önünde aracına binerken silahlı saldırıya uğradı. Çakar, "Kimseden şüphelenmiyorum. Yorumlarımdan dolayı birileri veya bir kişi sinirlenerek yapmış olabilir, hepsini lanetliyorum'" dedi.
Gözaltı ve tutuklama
Eski başbakanlardan Tansu Çiller'in oğlu Mert Çiller'in korumasını basın yoluyla tehdit ettiği iddiasıyla verilen 146 günlük hapis cezasını tamamlayan gazeteci Sinan Kara, Urla Kapalı Cezaevi'nden 21 Mart'ta tahliye oldu. Cezaevinde iken Kara hakkında 5 dava daha açıldığını belirten Çağdaş Gazeteciler Derneği (ÇGD) Ege Şubesi Başkanı Macit Sefiloğlu, "Kara'nın davaları Türkiye'deki basının tehdit altında olduğunun bir göstergesi. Özellikle de yerel basın kıskaç altında," dedi.
Kandıra F Tipi Cezaevi'nde hükümlü olarak yatan haftalık "Selam" gazetesi yazarı Nureddin Şirin'in 4959 Sayılı "Topluma Kazandırma Yasası"ndan yararlanma başvurusu 19 Mart'ta Ankara Devlet Güvenlik Mahkemesi'nde (DGM) ele alındı. Mahkeme, İçişleri Bakanlığı'ndan gelecek raporu bekliyor. "Hizbullah üyeliği" iddiasıyla 17 yıl 6 ay hapis cezasına mahkum edilen, basın davaları halen süren Şirin, bu mahkumiyetini Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (AİHM) taşımıştı.
Edremit'te yayımlanan "Körfezin Sesi" İnternet sitesi Genel Yayın Yönetmeni Doğan Doğan bir köşe yazısı nedeniyle Cumhuriyet savcısının talimatıyla 6 Ocak günü gözaltına alındı. Edremit Kaymakamı Ekrem Büyükata'nın şikayeti üzerine, gazeteci Doğan, savcının "Amirine, memuruna söyledik" başlıklı köşe yazısının yazarı Salih Günardı ile ilgili sorularını yanıtladı. Gazeteci 6 saat sonra serbest kaldı. İfadeye konu yazıda, makam kullanılarak baskı yapılmasını, devletin fakir insanlara verdiği kömüre göz koyulmasını eleştiriliyor, yasadışı yollarla ülkeye giren mültecileri gece vakti kapılarını açarak kaçmalarını sağlayanların bulunduğu belirtiliyor. Gazeteci, gözaltına alınmasıyla ilgili şikayeti takipsizlikle sonuçlanınca itirazını Bergama Ağır Ceza Mahkemesine taşıdı.
Çetin Karaman'ın "askerlerce öldürülmesini" protesto gösterisini izlerken fotoğraf makinesine el konulan, şikayet edince "firari eylemci" olduğu iddiasıyla hakkında dava açılan DİHA muhabiri Ubeydullah Hakan'ın yargılanmasına 10 Mart günü devam edildi. Polis, "gözaltını" kabul etmiyor, ancak bilirkişi dosyasındaki görüntülerden Hakan'ın polis aracına alındığı anlaşılıyor. Bir silahla ilgili ekspertiz raporu bekleyen mahkeme, duruşma için davayı 30 Nisan'a ertelendi. Avukat Murat Timur, Hakan'ın fotoğraf makinasının iade edilmesini ve kendisini tartaklayan polisler hakkında işlem yapılmasını beklediğini, sonuç alamazsa AİHM'e başvuracağını bildirdi.
Hakkında ifade bulunduğu iddiasıyla 5 Mart günü tutuklanan ve tutukluluğuna itirazı reddedilen aylık "Kültür Sanat Yaşamında Tavır" dergisi sahibi Muharrem Cengiz, İstanbul 3 No'lu DGM'sine çıkarılmak için Tekirdağ F Tipi Cezaevinde 9 Haziran'ı bekliyor.
Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) üyelerinin Taksim Meydanı'ndaki yaptığı basın açıklamasını izlerken, polisin tartakladığı bir kişiyi görüntüleyen "NTV" muhabiri Hilmi Hacaloğlu 4 Mart günü gözaltına alındı. Polis "gözaltı değil, misafir ediliyor" dedi. Hacaloğlu, gözaltındayken Beyoğlu İlçe Emniyet Müdürlüğü'nde polislerce dövüldü. Adli Tıp raporuna göre, gazetecinin "elinde lezyon, sol topukta zedelenme, sağ dirsekte ezilme" tespit edildi. Polislerle ilgili soruşturma hala sürüyor.
Bir yıl önce sağlık nedeniyle tahliye olan gazeteci Mustafa Benli, Adli Tıp Kurumu'ndan "iyileşti" raporu üzerine 18 Şubat'ta Çorum Cezaevi'ne gönderildi. Şubat 1998'de cezaevine giren "Hedef" dergisi eski yazı işleri müdürü Benli'ye, ölüm orucundan çıktıktan sonra "Wernicke-Korsakoff Sendromu" teşhisi konmuştu. Benli'nin basın davaları, Aralık 2000'de yürürlüğe giren Şartlı Af Kanunu uyarınca askıya alınmıştı. Avukat Hasan Erdoğan, 24 Ekim 2000'de AİHM'e başvurmuştu.
Başbakan Tayip Erdoğan, yılbaşı akşamı kendisine soru soran "Vatan" gazetesi muhabiri Nuri Sefa Erdem'in üstüne yürüyüp, "Edepsizlik yapma!" dedi. ÇGD; Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) ve Basın Konseyi, Başbakanı protesto etti.
Davalar ve girişimler
Kapatılan "Yeniden Özgür Gündem" gazetesinin Basmane'deki bürosunda gözaltına alınan üç gazete dağıtımcısı ile DİHA üç muhabirine Terörle Mücadele Yasası (TMY) uyarınca açılan dava 31 Mart'ta görülmeye başlandı. İzmir DGM'sinde görülen duruşmada, avukatlar Mustafa Rollas ve Hayat Özveren müvekkillerinin evlerinde birer nüsha yasak yayın ve büroda Medya TV'nin telefon numaralarının bulunduğunu açıkladı.
312 generalin, "Vakit" gazetesi aleyhine açtığı manevi tazminat davasına 31 Mart günü Ankara 21. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde devam edildi. Davalı avukatları, "Onbaşı bile olamayacakların general olduğu ülke" başlıklı makaleyi eski yazı işleri müdürü Mehmet Özmen'in yazdığını öne sürdüler. Dava konusu yazıyı Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) üyesi Mehmet Doğan'ın yazdığı iddiası nedeniyle duruşmaya katılan Doğan'ın avukatı Atilla Metin müvekkilinin dosyadan yargılanamayacağını iddia etti. Davacı avukatı Yazıcıoğlu yazıyı Doğan'ın yazdığının Telekom kayıtlarınca kanıtlandığını belirtti. Dava, Özmen'in yazıyı gönderdiği faks mesajının avukatlarca belgelenmesi için ertelendi.
22 Mart'ta, Ankara 8. İdare Mahkemesi, "Günlük Evrensel" gazetesinde çıkan "Katliam gibi saldırı" haberi nedeniyle "Özgür Radyo"ya verilen 30 gün yayın durdurma cezasının yürütülmesini "oybirliğiyle" durdurdu. Mahkeme, RTÜK'ün yayın durdurma kararını uygulamaya sokulmasına kadar tanıdığı sürenin (30 Mart) mahkemenin karar almasına yetmeyeceğini, bunun sonucunda ise doğacak zararın telafisinin mümkün olamayacağını bildirdi.
Diyarbakır "Gün FM" ve "Gün TV"ye "yasak müzik parçaları" iddiasıyla açılan 4 dava düştü. Diyarbakır 2. Sulh Ceza Mahkemesi, 11 Mart'ta "3257 sayılı Sinema, Video ve Müzik Yasası"nda 6 ve 7. Uyum Yasaları yoluyla değişikliğe gidildiğini hatırlatarak, yasaya "Mülki idare amirliğinin verdiği yasak kararı, 24 saat içerisinde yetkili Sulh Ceza Mahkemesi hakimi veya savcısı onayına sunulmak zorundadır" hükmünün eklendiğini açıkladı. Yasak olduğu iddia edilen müzik parçaları Ferhat Tunç'un "Vay Beni Vaylar Beni", "Bir Kanardağ Türküsü"; Sevinç Eratalay'ın "Çav Bella" idi.
Boyabat Halk Kütüphanesi'nde üç yıl önce açtıkları sergide karikatürlerine el konulan ve bir gece gözaltında tutulan karikatüristler Seyit Saatçi ve Aşkın Ayrancıoğlu 11 Mart'ta beraat ettiler. "Emniyetin tahkir ve tezyif" iddiasıyla açılan davada, bilirkişi, "Sanıklar yaptıkları karikatürlerde 'faşizmi' ve kendilerine göre ülkemizde gelişen 'faşizan uygulamaları' kınamak istediler. Kolluğun tüm uygulamaları kamunun eleştirisine açıktır (...) Her değerlendirmeyi TCK'nın 159. maddesi hükmüne sokmaya kalkarsak, insanlarımızın en temel hakkı olan 'ifade hürriyetini', Anayasanın ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin açık hükümlerine rağmen kısıtlamış oluruz" dedi.
Bingöl depremi haberiyle ilgili "Valilik tekzibini zamanında yayımlamadığı" gerekçesiyle 15 milyar 906 milyon para cezasına çarptırılan "Özgür Siirt" gazetesi sahibi ve yazı işleri müdürü Muharrem Nas'ın cezası, 4 Mart duruşmasında, 23 milyar 850 milyon liraya yükseldi. Asliye Ceza Mahkemesi, "gelecekte suç işlemeyeceği konusunda kanaat getirdiğinden" cezayı erteledi. Mahkemenin tekzibi yayımladığı sayıyı dikkate almadığını savunan gazeteci Nas kararı temyiz edeceğini açıkladı.
ABD Dışişleri Bakanlığı'nın yayımladığı İnsan Hakları Raporu'nda yer alan Sabri Ejder Öziç bir yıllık hapis cezası ile ilgili gerekçeli karar, pul parası olmadığından gazeteciye tebliğ edilemedi. Avukat Meriç Tümer, iki ay sonra kararı elden alarak temyiz etti. Adana 5. Asliye Ceza Mahkemesi, Öziç'i 24 Şubat 2003'te Adana "Radyo Dünya"da "Terör eylemlerine asker gönderme, asker bulundurma eğer böyle bir Meclisten alınacaksa, bu Meclis teröristtir" demesi nedeniyle "Meclisin manevi şahsiyetini tahkir ve tezyif" etmekten ceza almıştı.
2 Eylül 2002'den beri yayınını sürdüren "Yeniden Özgür Gündem" gazetesi, 28 Şubat'ta kapandı. Gazete, 545 günlük yayın döneminde dört gün süreyle kapatıldı; yazı işleri müdürü Mehmet Çolak 25 ay hapis cezası; Çolak ile gazete imtiyaz sahibi Ali Çelik Kasımoğulları'na 478 milyar lira para cezasına mahkum oldu. Gazeteye toplam 315 dava açıldı.
26 Şubat'ta Ankara 8. İdare Mahkemesi, Kürtçe şarkı söyleyen ve "Mardinli Tarkan" diye tanınan Ömer İpek ile ilgili haber nedeniyle "ATV"ye verilen uyarı cezasının yürütülmesini durdurdu. Dışişleri Bakanı Abdullah Gül, 25 Şubat'ta RTÜK'e gönderdiği bir yazı göndererek bu uyarının Türkiye'yi zora soktuğunu vurgulayarak işlemin gerekçesini sormuştu.
25 Şubat'ta, "Vatan" gazetesi yazarı Ruhat Mengi, Türk Ceza Kanunu (TCK) Tasarısı'nda tecavüz ve namus suçlarına ceza indirimi getirilmek istenmesini eleştiren "Tasarı değil skandal" ve "Edep törelerine karşı suçlar" yazıları nedeniyle Ordinaryüs Prof. Sulhi Dönmezer'e 40 milyar tazminat ödemeye mahkum edildi. Şişli 4. Asliye Hukuk Mahkemesi'nin kararı ile ilgili olarak Mengi, "Bu dava benim için bir 'para kazanma-kaybetme' davası değil, topluma, ülkemin geleceğine hizmet davasıdır, bu nedenle kaybedilmiş bir dava olarak bakmıyorum. TCK çağdaş bir ülkeye yakışır şekilde değiştiği gün kimin kazanıp kimin kaybettiği ortaya çıkacaktır" dedi.
Doç. Dr. Haluk Gerger'in vizesi bulunduğu halde Amerika Birleşik Devletleri'ne (ABD) girişine izin verilmemesi üzerine ABD aleyhine açtığı davada 24 Şubat günü Gerger'in eşi Rennan Gerger tanık olarak dinlendi. Dava, ABD Büyükelçiliğine yazılan müzekkerenin yanıtını ve diğer eksikliklerin giderilmesini bekliyor. ABD'nin Ankara Büyükelçiliği'nden vize alan Gerger, 1 Ekim 2002'de eşiyle birlikte New York'a gitmiş, ancak, "Dışişleri Bakanlığı'nın vizesini iptal ettiği" gerekçesiyle ABD'ye girişine izin verilmemişti. Gerger, havalimanında parmak izleri alınıp fotoğrafı çekildikten sonra Türkiye'ye geri gönderilmişti. Gazeteci, 2 milyar 739 milyon 805 bin liralık maddi, 1 Amerikan senti karşılığı Türk lirası da manevi tazminat davası açmıştı.
24 Şubat'ta, "Cumhuriyet" gazetesi sorumlu yazı işleri müdürü Mehmet Sucu, Dışişleri Bakanlığı'nın "Milli Görüş" ve Fethullah Gülen cemaatleri ile temas kurulmasına ilişkin genelgelerinin yayımlanması nedeniyle yargılandığı davada beraat etti. Avukat Akın Atalay, dava konusu genelgelerin başka gazetelerde de yayımlandığını, devlet sırrı kapsamına girmediğini söyledi.
Aylık "Dersim" dergisi yöneticileri Kemal Mutlu ve Ali Ekber Coşkun'a, "Mülk amirine verilen beyannameye aykırı yayın yapmak" iddiasıyla açılan davaya 24 Şubat'ta, İzmir Asliye Hukuk Mahkemesi'nde devam edildi. Ön ödemeli olarak verilen 20'şer milyar para cezasını ödemeyi reddettikleri için yargılanan gazetecilerin cezası 30'ar milyarı buldu. Derginin Haziran 2002 sayısında Kürtçe yazılara yer verdikleri için Basın Kanunu'na aykırı davranmaktan yargılanan gazeteciler, Basın Kanunu ile ilgili Cumhurbaşkanı Sezer'in 21 Mayıs 2002'de Anayasa Mahkemesi'ne yaptığı başvurunun sonucunu bekleyecekler. Sezer, "Öngörülen para cezaları nedeniyle haber, düşünce ve kanaatlerin özgürce yayımlanmasını ve basın işletmelerinin yaşamını sürdürmesini engelleyecektir" demişti. Ön ödemeli olarak verilen 20'şer milyar para cezasını ödemeyi reddettikleri için yargılanan gazetecilerin cezası 30'ar milyarı buldu.
"Türkiye'de ve Avrupa'da Yazın" dergisi Genel Yayın Yönetmeni Doğan Özgüden, gazeteci-yazar Emin Karaca ve yazı işleri müdürü Mehmet Emin Sert'in yargılanmasına 18 Şubat günü İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi'nde devam edildi. 60'lı yıllardan bu yana cinayete karışmakla suçladıkları orduyu eleştiren gazeteciler, "Devletin askeri kuvvetlerini tahkir ve tezyif" iddiasıyla yargılanıyorlar. Mahkeme, Belçika'da yaşayan Günözgüden'in sınırda gözaltına alınarak ifade vermesi için daha önce birçok kez polise yaptığı uyarıyı tekrarladı. Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) örgütü, eski Adalet Bakanı Aysel Çelikel'e Ekim 2002'de gönderdiği mektupta, "Gazetecilerin 'Orduya hakaret' iddiasıyla mahkum edilmeleri Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne verdiği taahhütleri çiğnemesi anlamına gelir" demişti.
Gazeteci Fikret Başkaya'nın, kapatılan "Özgür Gündem" gazetesinde 1993 yılında çıkan yazılarının derlendiği ve son baskısı Ocak 2003'te piyasaya sürülen "Akıntıya Karşı Yazılar" başlıklı kitap nedeniyle yargılanmasına 17 Şubat'ta devam edildi. Kitabı yayımlayan Maki Basın Yayın Şirketi sorumlusu İsmet Erdoğan ve kitabı yayıma hazırlayan Özden Bayram'ın da yargılandığı dava, bilirkişi tayini bekliyor. Ankara 15. Asliye Ceza Mahkemesi'nde yargılanan Başkaya, Erdoğan ile Bayram, TCK'nın 159. maddesi uyarınca 3 yıla kadar hapis istemiyle yargılanıyorlar.
"ATV" televizyonunda programı sunan Savaş Ay'a ve haber program müdürü Mehmet Akif Koşkun'a, "adliyenin manevi şahsiyetini tahkir ve tezyif" iddiasıyla dava açıldı. Davaya, şarkıcı Gülben Ergen'in geçmişteki bir ilişkisine ilişkin bir video kasetiyle ilgili Savaş Ay'ın "A Takımı" programında sarf ettiği sözler gerekçe olarak gösterildi. Radikal gazetesinde 11 Şubat'ta çıkan habere göre, Şişli Savcılığı'nın hazırladığı iddianamede, 14 Eylül 2003'te yayımlanan programda kasetle ilgili konuşmasında Ay'ın, "Tekrar ediyorum, bu memleketin savcılarına, polislerine, jandarmalarına... Kaseti çektiği ileri sürülen adamı alın da bir sorgulayın lan. Burası dingonun ahırı mı?" ifadesine yer verildi. Dava, "adliyenin manevi şahsiyetini alenen tahkir ve tezyif etmek" iddiasıyla ve 1.5 ile 9'ar yıl arasında hapis ceza istemiyle açıldı.
9 Şubat'ta, haftalık "Muş Haber" gazetesi sahibi ve yazı işleri müdürü Berna Aktaş ve Genel yayın yönetmeni Faruk Aktaş, "İlde soygun ilçede vurgun" başlığıyla yayımlanan ve engellilerle ilgili bir projede usulsüzlük yapıldığı iddialarına yer veren haber nedeniyle, birer yıl hapis cezasına çarptırıldılar. Ceza paraya dönüştürüldü ve ertelendi. Gazete, yaklaşık on dava kapsamında milyarlarca lira tazminatla karşı karşıya bulunuyor. Temmuz 2003'te aynı haber nedeniyle, 10 milyarlık tazminat davası açıldı. Beyanat veren beş engelli de yargılanıyor. Vali Yardımcısı İbrahim Küçük'ün başvurusu üzerine aynı haberden Asliye Ceza Mahkemesi'nde de TCK'nın 268/2-3 ve TCK'nın 80. maddeleri gereğince ceza davası açıldı.
TCK'nın 312/2. maddeden yargılanan "Yeni Asya" gazetesi sorumlu yazı işleri müdürü Mustafa Döküler ve "Türkiye Medyası'na Bak" başlıklı yazıyı kaleme alan Faruk Çakır, 9 Şubat'ta beraat ettiler. Yazar Şükrü Bulut'a "Zelzelelerle Denktir Felaketler" yazısına açılan dava ise ertelendi. İstanbul 4 No'lu DGM'sinde görülen dava, "Din ve mezhep farklılığı gözeterek halkı birbirine karşı tehlikeli olabilecek şekilde kin ve düşmanlığa tahrik" iddiasıyla açılmıştı.
"Kuzeydoğu" ve "Yeşil Göle" gazeteleri ile "23 Şubat" gazetesine ait matbaanın temsilcileri, Göle Kaymakamı Alper Faruk Güngör'ün "tezek kokuyorlar diye köylüleri makamından kovdurduğu"na ilişkin iddialara haberlerinde yer verdikleri için 5 milyar tazminat ödemeye mahkum oldular. 23 Ocak'ta Ardahan Asliye Hukuk Mahkemesi, "Yeşil Göle" gazetesi sahibi Halis Kılıç ile yazı işleri müdürü kızı Ulviye Kılıç, "23 Şubat" gazetesi matbaa yetkilisi Yavuz Mingan ve "Kuzeydoğu Anadolu" Gazetesi sahibi Fakir Yılmaz'ın cezalandırılmalarına karar verdi. Gazeteciler kararı temyiz edeceklerini açıkladılar. Güngör, "kişilik haklarına saldırı" iddiasıyla gazetecilere dava açmıştı.
21 Ocak'ta, İstanbul'dan yayın yapan "Anadolu'nun Sesi" radyosu eski Genel Yayın Yönetmeni Seyfullah Karakurt, DGM Cumhuriyet Savcısı Hadi Salihoğlu'nun, cezaevi operasyonlarıyla ilgili programlar nedeniyle verilen beraat kararını temyiz ettiğini açıkladı. Savcı, başvurusunda beraat kararının usul ve yasaya aykırı olduğunu savundu. Temyiz kararıyla radyocunun dosyası Yargıtay'da görüşülecek. İstanbul 5 No'lu DGM 16 Ekim'de görülen duruşmada, savcının mütalaasına rağmen beraat kararı vermişti. Dava, "halkı birbirine karşı tehlikeli olabilecek bir şekilde kin ve düşmanlığa tahrik" iddiasıyla 1 yıldan 3 yıla kadar hapis istemiyle açılmıştı.
Yargıtay 9. Dairesi, "Atılım" gazetesi eski çalışanı Asiye Zeybek Güzel'e "örgüt üyeliği" iddiasıyla verilen 12 yıl 6 ay hapis cezasına ilişkin kararı usulden bozdu. 14 Ocak'ta tebliğ edilen kararda, Zeybek'in gözaltında işkence gördüğü iddiasıyla açtığı ancak tanık olarak yer aldığı işkence davasının sonucunun beklenmesi istendi. Avukat Ercan Kanar, usulen bozulmasına rağmen kararın davanın esasını da etkileyebileceğini bildirdi.
"Muş Haber" gazetesi Genel yayın yönetmeni Faruk Aktaş'ın saldırıya uğramasıyla ilgili şikayeti Ocak 2004'te takipsizlikle sonuçlandı. Aktaş, saldırıyı Vali yardımcısı İbrahim Küçük'ün bünyesinde çalışan bir grubun düzenlediğini öne sürüyor. Gazeteci yolsuzluk haberleri nedeniyle yargılanıyor.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
AİHM, "Katliam gibi saldırı" başlıklı habere verilen 30 günlük yayın durdurma ile ilgili İstanbul "Özgür Radyo"un başvurusunu 25 Mart günü yanıtladı. Yanıtta, İdare Mahkemesi'ndeki prosedürün tamamlanmasının beklendiği" bildirildi.
Gazeteci Haluk Gerger'in "ifade özgürlüğü " ve adil yargılama " yapılmadığı iddiasıyla AİHM'e yaptığı başvuru 9 Mart günü dostane çözümle sonuçlandı. Mahkeme, gazeteci Gerger'e uğradığı zararları karşılığında Türkiye'nin 7 bin Euro ödemesine karar verdi. "Evrensel" gazetesinin 30 Haziran 1995 tarihli sayısında yayımlanan "OHAL ve Çekiç Güç" başlıklı yazısı nedeniyle yazar Gerger ile gazetenin yazı işleri müdürü, 3 Temmuz 1995'te mahkum edildiler. Mahkumiyete, "bölge ve ırka farklılığı gözetilerek kin ve düşmanlığa tahrik" edilmesi gösterilmişti. Gerger, TCK'nın 312 /2-3. maddeleri uyarınca cezalandırılmıştı.
25 Ocak'ta AİHM, hapisteki gazeteci Sinan Kara'nın tutukluluğuna ihtiyati tedbir konulması istemini reddetti, delilleri istedi. Kara'nın iki tanık ifadesiyle hapse gönderilmesine ve ifadelerin değiştirilmesinin yerel mahkemece dikkate alınmamasına itiraz eden avukat Erdal Doğan, 21 Ocak'taki başvurusunu "dürüst yargılanma", "etkili başvuru hakkı" ve "ayrımcılık yasağı"nı düzenleyen maddelere dayandırmıştı. Kara, iki tanık ifadesiyle, "Sabah" gazetesi muhabiri iken Mert Çiller'in korumalarını tehdit ettiği iddiasıyla 1 yıl hapse mahkum edilmişti. Ceza, TCK'nın 192. maddesinden verilmişti.
Düzenlemeler ve hak aramalar
Diyarbakır'dan "Gün FM" ve "Gün TV" 24 Martta "Türkçe Dışında Dil ve Lehçelerde Yayın Yönetmeliği"nin iptali için Danıştay'da dava açtı. Ayrıca, bu yayın kuruluşu, aynı gün, mevcut yönetmelik altında yayın yapabilmek için RTÜK İzin ve Tahsisler Dairesi Başkanlığına başvurarak mevcut yönetmelikle 2 gün 45'şer dakika bir Kürtçe programa yer vermek için izin istedi.
8 Mart'ta İnsan hakları savunucuları, Ülkü Ocakları'ndan bir grubun "Agos" gazetesi çalışanlarını tehdit etmesiyle ilgili suç duyurusunda bulundular. Düşünce Suçuna Karşı Girişim Başkanı Şanar Yurdatapan, Türkiye Gönüllü Teşekküller Vakfı Yönetim Kurulu üyesi Hasan Mollaoğlu, İnsan Hakları Derneği (İHD) yöneticisi Hürriyet Şener, Mezopotamya Kültür Merkezi (MKM) yöneticisi Zübehir Perihan, Şişli Savcılığı'na giderek şikayet dilekçelerini ilettiler. Yurdatapan, tehdit edenleri Şişli İnsan Hakları İlçe Kurulu'na da şikayet etti.
Ankara 10. İdare Mahkemesi, Başbakanlık Güvenlik Belgesi için "Güneş TV"den ortaklık yapısında değişiklik yapmasını isteyen Başbakanlığın 17 Ekim 2003 tarihli işleminin "hukuka aykırı" olduğu kararına vardı. Mart başında tebliğ edilen mahkeme kararında, "istihbari nitelikteki bilgilerin, Güvenlik Belgesi verilmesini engelleyecek nitelikte olmadığı gibi, bu konuda başkaca bir iddia da bulunmuyor" denildi. "Güneş TV", Güvenlik Belgesi için 30 Ekim 2002'de Başbakanlığa başvurmuş, Başbakanlıktan ise 28 Şubat 2003'te olumsuz yanıt gelmişti.
28 Ocak'ta, Diyarbakır Barosu, yerel ve bölgesel radyo-televizyon kuruluşlarına "şimdilik" Türk dışında dillerde yayın hakkı tanımayan "Türkçe dışında Dil ve Lehçelerde Yayın Yönetmeliği"nin iptali için Danıştay'da dava açtı. Baro, Yönetmeliğin bazı maddelerinin "iptalini" isteyerek, "öncelikle yürütmenin durdurulmasına" karar verilmesini istedi. Bu girişime, Adana'dan "Radyo Dünya", Ankara'dan "Radyo İmaj", Şanlıurfa'dan "Radyo NET" ve Mersin'den "Radyo Ses" de ortak oldular.
Bilgi Edinme Hakkı Yasası'nda yer almamasına rağmen Başbakanlık, 21 Ocak'ta yayımladığı bir genelgesi ile bu hakkı "vatandaşın kendisi ve faaliyet alanlarıyla ilgili olma" şartına bağladı. Avukat Mehmet Uçum, Başbakanlığın 21 Ocak'ta yayımladığı ve bilgi edinme hakkını "vatandaşın kendisi ve faaliyet alanlarıyla ilgili olma" şartına bağlayan genelgenin yasaya aykırı olduğu bildirdi. "Yasa ile getirilen bir hakkın genelge ile daraltılması mümkün değil" diyen Avukat Uçum, Türkiye'de yaşayan ve bilgi edinme hakkından yararlanmak isteyen herkesin 60 gün içerisinde Danıştay'da dava açarak genelgenin iptalini isteyebileceğini açıkladı. Avrupa Birliği'ne (AB) uyum çerçevesinde çıkarılan Bilgi Edinme Hakkı Yasası, 24 Nisan'da yürürlüğe girecek.
Sansür veya tekelleşmeye tepkiler
"Hapisteki Gazeteciler Raporu"nu 19 Mart'ta açıklayan Basın Konseyi, "1 Ocak itibariyle hapishanede bulunan 'gazeteci' sıfatlı 30 kişiden 7'sinin yeninden yargılanmaları iyi olur" dedi. Konsey, bu kişilerin Burhan Gardaş, Erdal Doğan, Erkan Koncuk, Kemal Evcimen, Memik Horuz, Nurettin Şirin ve Sadık Çelik olduğunu, "yasa dışı örgüt üyesi olmak" iddiasıyla hapiste bulundukları belirtti.
Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) Genel Merkez Yönetim Kurulu Üyeleri ile Şube Başkanları ve Denetleme Kurulu Üyelerinden oluşan Yöneticiler Kurulu, 17 Mart 2004 tarihinde Ankara'da toplandı. Medyada tekelleşmeye dikkat çeken TGS Yöneticiler Kurulu, "Türk medyasının sahiplik yapısında ve üst düzey yöneticilik anlayışında kökten bir değişim acil ihtiyaç haline geldi dedi. Medya sahiplerinin basın dışı ticari faaliyetleri derhal sona erdirilmesi gerektiğini savunan TGS, çözüm olarak, "yasal düzenlemelerle basın dışı ticaret, finans sektörü ve devlet ihaleleri ile medyanın ilişkisi tümüyle kesilmesini" gösterdi.
17 Mart'ta ÇGD, Kilis-Gaziantep bölünmüş yolunun temel atma töreninde, "yalan haber" yayımladığı gerekçesiyle Gaziantep "Söz Halkın" gazetesini kürsüde yırtması nedeniyle Devlet Bakanı Kürşat Tüzmen'i kınadı. Tüzmen'in gazetenin manşetinden rahatsız olabileceğini, yargıya da başvurabileceğini savunan ÇGD, "Hükümet üyesi, son günlerde sıkça karşılaştığımız 'töre katilleri' gibi kendisini yargının yerine de koydu ve gazeteye uygun gördüğü cezayı kendi yöntemleriyle infaz etti" dedi. TGC de, Bakanın davranışını ayıpladığını açıkladı. Bakan Tüzmen ise bir açıklama ile, "Gerçekdışı bir haberin büyük puntolarla verildiğini gördüm ve çok üzüldüm. Benim de tarzım olmayan yanlış bir tepki gösterdim" diyerek özür diledi.
Merkezi Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) olan Gazetecileri Koruma Komitesi (CPJ), 15 Mart'ta yayımladığı yıllık raporunda Türkiye'de girişilen yasal reformlara rağmen hale bir çok engel yaşandığını açıkladı. Komite, gazeteci Sinan Kara'nın tutuklanmasının yanı sıra, Doğan Özgüden'in yargılanması, "Ekmek ve Adalet" dergisi ile "Özgür Politika" gazetesine ait sitelerin kapatılmasına da raporunda yer verdi. Gazetecilerin yaptıkları iş nedeniyle halen suçlu muamelesi gördüğünü savunan Komite, hapisteki gazeteci sayısının 2003'te en az beş olduğunu bildirdi. Raporda göre, 2002'den beri girişilen reformlara rağmen, Ordu ve yargıyı eleştiren, daha fazla kültürel hak talebini dillendiren Kürt azınlığın sorunları veya siyasi İslam gibi politik konularda eleştiri yapan gazeteci ve yazarlara hala dava açılıyor.
Basın Konseyi, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın medya temsilcileri ile yaptığı görüşme sırasında Kıbrıs haberleri ile ilgili "sansür" istemesini 26 Şubat'ta kınadı. Basın Konseyi adına 2.Başkan Doğan Heper, "Kıbrıs Sorunu, şeffaflık ve halkın gerçekleri öğrenmesini gerektiren en önemli milli konulardan" dedi.
4 Şubat'ta, Tutuklu Gazetecilerle Dayanışma Platformu, aydın, sanatçı, gazeteci, yazar, işçi ve emekçilere seslenerek Türkiye'de tutuklu gazetecilere sahip çıkılması çağrısı yaptı. "Ülkenin özgürlüğü için, halkın insanca yaşaması için kalemiyle, bilgisiyle, düşüncesiyle mücadele veren, bedel ödeyen, tutuklanan, yargılanan gazetecilere sahip çıkalım" diyen Platform, bu gazetecilerin; Memik Horuz (İşçi Köylü Gazetesi), Nurettin Şirin (Selam Gazetesi), Sinan Kara (Datça Haber Gazetesi), Erol Zavar (Odak Dergisi), Erdal Tan (Odak Dergisi), Bülent Genç (Emeğin Bayrağı Gazetesi), Mehmet Emin Taştan (Özgür Halk), Özgen İş (Mücadele Birliği Gazetesi), Hatice Duman (Özgürlük ve Sosyalizm Yolunda Atılım Gazetesi) ve Kemal Evcimen (Özgür Karadeniz Gazetesi) olduğunu duyurdu.
Kurum Kurum, madde madde RTÜK cezaları
1- 3984 sayılı yasanın 4756 sayılı yasayla değiştirilen 4. maddesinin "Gençlerin ve çocukların fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelişimini zedeleyecek türden programların, bunların seyredebileceği zaman ve saatlerde yayınlanmaması"na ilişkin (z) bendini ihlalden;
Uyarı
TGRT, Kadının Sesi programı; 1, 4, 8 Ekim 2003 (7 Ocak 2004 tarihli toplantı)
Kanal D Şansa Dansa, 6 Ocak 2004 (14 Ocak 2004)
Olay TV "Çekirge Magazin" 7 Ocak 2004 (27, 28 Ocak 2004)
Show TV, Kurtlar Vadisi, 29 Ocak-5 Şubat 2004 (11 Şubat)
Kanal D Kadının Sesi 15.1.2004 (19-24 Şubat 2004)
Olay tv REKLAMLAR 9.02.2004 (19-20 Şubat 2004)
ATV Ana Haber bülteni 15 Şubat ( 4-10-16 Mart 2004)
ATV A Takımı 14 Şubat 2004 (24 Mart 2004)
Program durdurma
Flash TV, Gerçek Kesit, 15 Mayıs 2003 (27, 28 Ocak 2004)
CNBC-e, "Buffy The Vampire Slayer"
TGRT, "Telekritik" 20 Haziran 2003
Show TV, Biz Evleniyoruz, 13, 15 Aralık 2003 (4, 10, 16 Mart 2004)
Kanal D Şansa Dansa 16.2.2004 (24 Mart 2004)
Savunma istemi
Kanal D Şansa Dansa, 16 Şubat 2004 (19, 24 Şubat 2004)
Show TV, "Kurtlar Vadisi", 12 Şubat 2004 (19, 24 Şubat 2004)
Show TV, "Biz Evleniyoruz", 19, 20 Ocak 2004 (19, 24 Şubat 2004)
ATV, "Esra Ceyhan'la A'dan Z'ye", 19, 20 Ocak 2004 (19, 24 Şubat 2004)
Kanal D, Ana haber bülteni, 28 Şubat 2004 (4, 10, 16 Mart 2004)
Kanal D, "Bu sabah", 13 Şubat 2004 (4, 10, 16 Mart 2004)
Kanal D, "Sabah Sabah Seda Sayan", 12 Ocak 2004 ve 18 Şubat 2004 (24 Mart 2004)
2- 3984 sayılı yasanın 4756 sayılı yasayla değiştirilen 4. maddesinin "Kişilerin manevi şahsiyetlerine eleştiri sınırları ötesinde saldırıda bulunulmaması, cevap ve düzeltme haklarına saygılı olunması..."na ilişkin (ı) bendini ihlalden;
Uyarı
Yeşilçam TV
Nev TV
Sineklasik,
Dizi TV,
Kral FM,
Süper FM,
Metro FM ve
Joy FM'in, Programlar, 13 Haziran 2003 (27, 28 Ocak 2004)
Savunma istemi
TGRT "Sabah Haberleri", 4 Kasım 2003 (7 Ocak 2004)
Star TV, Haberler, 31 Aralık 2003 ve 19-26 Ocak 2004 (19,24 Şubat 2004)
Star TV, Haber 17 Programı, 5 Şubat 2004 ((4, 10 ve 16 Mart 2004)
Program durdurma
Flash TV,-Ana haber bülteni, 13 Haziran 2003 (7 Ocak 2004)
Haber Türk, Haber bülteni, 13 Haziran 2003
TGRT, "Sabah Haberleri", 4 Kasım 2003 (19,24 Şubat 2004)
Kanal D, Ana Haber bültenleri; 23, 26 Eylül 2003 ve 13-24 Ekim 2003; (4, 10 ve 16 Mart 2004)
Star TV, Reklam yayınları; 6-22 Ekim 2003; 4, 5, 26 Kasım 2003; 2-10 Aralık 2003;
3- 3984 sayılı yasanın 4756 sayılı yasayla değiştirilen 4. maddesinin "Yayınların toplumun milli ve manevi değerlerine ve Türk aile yapısına aykırı olmaması"na ilişkin (e) bendi ihlalden;
Uyarı
Kanal D, "Şansa Dansa" programı, 6 Ocak 2004 (14 Ocak 2004)
Flash TV, Evlat Acısı, 5 ve 12 Ocak 2004, (19, 24 Şubat 2004)
Olay TV, Çekirge Magazin, 7 Ocak 2004 (27,28 Ocak 2004)
Kanal D, Kadının Sesi programı, 15 Ocak 2004 (19, 24 Şubat 2004)
Savunma istemi
TGRT, Kadının Sesi, 29 Eylül 2003 (7 Ocak 2004)
Kanal D, Şansa Dansa, 16 Şubat 2004 (19, 24 Şubat 2004)
Program durdurma
Kanal 6 (Anadolu), Orada Neler Oluyor programı, 21 Haziran 2003, (27,28 Ocak 2004) (3 Kez program durdurma)
TGRT, Kadının Sesi programı, 16 Eylül 2003, (27, 28 Ocak 2004) (3 Kez program durdurma)
Kanal D, Şansa Dansa programı, 16 Şubat 2004 (24 Mart 2004)
4- 3984 sayılı yasanın 4756 sayılı yasayla değiştirilen 4. maddesinin "Toplumu şiddete, teröre, etnik ayrımcılığa sevk eden veya halkı sınıf, ırk, dil, din, mezhep ve bölge farkı gözeterek kin ve düşmanlığa tahrik eden veya toplumda nefret duyguları oluşturan yayınlara imkan verilmemesi"ne ilişkin (b) bendini ihlalden;
30 gün Yayın Durdurma
Serhat TV, (Kars), "Işıldak" programı, 2 Temmuz 2003 (19, 24 Şubat 2004)
Özgür Radyo (İstanbul), Konuşan Sayfalar, 27 Ağustos 2003 (19, 24 Şubat 2004)
Güneş TV (Malatya), Ana Haber bülteni, 22 Mayıs 2003 (4, 10, 16 Mart 2004)
5- 3984 sayılı yasanın 4756 sayılı yasayla değiştirilen 4. maddesinin "Türkiye Cumhuriyeti Devletinin varlık ve bağımsızlığına, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, Atatürk ilke ve inkılaplarına aykırı yayın yapılmaması"na ilişkin (a) bendini ihlalden;
30 gün Yayın durdurma
ART TV (Diyarbakır), programlar, 16 Ağustos 2003 (24 Mart 2004)
6- 3984 sayılı yasanın 4756 sayılı yasayla değiştirilen 4. maddesinin "Haberlerin yayınlanmasında tarafsızlık, gerçeklik ve doğruluk ilkelerine bağlı olunması; özgürce kanaat oluşumunun engellenmemesi..."ne ilişkin (l) bendini ihlalden;
Savunma İstemi
Haber Türk, Haber bülteni, 18 ve 22 Aralık 2003 (27 ve 28 Ocak 2004)
Star TV, Haber bülteni, 31 Aralık 2003 ve 19-26 Ocak 2004 (19, 24 Şubat 2004)
Program durdurma
Gün TV (Diyarbakır), Haber bülteni, 6 Haziran 2003 (27, 28 Ocak 2004)
Expo Channel, Ana Haber bülteni, 18 ve 22 Aralık 2003 (24 Mart 2004)
7- 3984 sayılı yasanın 4756 sayılı yasayla değiştirilen 4. maddesinin "Suçlu olduğu yargı kararı ile kesinleşmedikçe hiç kimsenin suçlu ilan edilmemesi veya suçluymuş gibi gösterilmemesi..."ne ilişkin (k) bendini ihlalden;
Uyarı
Kanal D, Ana Haber bülteni, 4 Ocak 2004 (27, 28 Ocak 2004)
Flash TV, Aykut Oray'la Umut programı, 30 Ekim 2003 (27, 28 Ocak 2004)
Savunma İstemi
TGRT, Sabah Haberleri, 4 Kasım 2003 (7 Ocak 2004)
Program Durdurma
TGRT, Sabah Haberleri programı, 4 Kasım 2003 (19, 24 Şubat 2004)
Star TV, Deşifre programı, 25 Mart 2003 (4, 10, 16 Mart 2004)
8- 3984 sayılı yasanın 4756 sayılı yasayla değiştirilen 4. maddesinin "Yayıncılığın haksız bir amaç ve çıkara alet edilmemesi ve haksız rekabete yol açılmaması..."na ilişkin (j) bendini ihlalden;
Uyarı
Yeşilçam TV
Nev TV
Sineklasik
Dizi TV
Kral FM
Süper FM
Metro FM
Joy FM, programlar, 13 Haziran 2003 (27, 28 Ocak 2004)
ATV, "Esra Ceyhan'la A'dan Z'ye" progamı, 8 ve 30 Ocak 2004 (19, 24 Ocak 2004)
Savunma İstemi
Star TV, Haber bültenleri, 31 Aralık 2003 ve 19-26 Ocak 2004 (19, 24 Şubat 2004)
ATV, Ana haber bülteni, 19 Ocak 2004 (19, 24 Ocak 2004)
Program Durdurma
Star TV, Maç sırasında yayın, 16-17 Eylül 2003 (27, 28 Ocak 2004) ) (3 kez program durdurma)
9- 3984 sayılı yasanın 4756 sayılı yasayla değiştirilen 4. maddesinin "Bilgi iletişim telefonları yoluyla yarışma ve benzeri yöntemlere başvurulmaması ve bunların sonucunda dinleyici ve seyircilere ikramiye verilmemesi veya ikramiye verilmesine aracılık edilmemesi..."ne ilişkin (p) bendini ihlalden;
Uyarı
Kanal D, Şansa Dansa programı, 6 Ocak 2004 (14 Ocak 2004)
Show TV, "İkinci Laguna Kazanma Fırsatı" yarışma programı, 5 Ocak 2004 (24 Mart 2004)
Savunma İstemi
Show TV, "2. Laguna Kazanma Fırsatı" programı duyuruları (27, 28 Ocak 2004)
Kanal D, Şansa Dansa programı, 16 Şubat 2004 (19, 24 Şubat 2004)
Program durdurma
Kanal D, Şansa Dansa, 16 Şubat 2004 (24 Mart 2004)
10- 3984 sayılı yasanın 4756 sayılı yasayla değiştirilen 4. maddesinin "Yayınların şiddet kullanımını özendirici veya ırkçı nefret duygularını kışkırtıcı nitelikte olmaması"na ilişkin (v) bendini ihlalden;
Uyarı
Show TV, Kurtlar Vadisi dizisi, 29 Ocak 2004 ve 5 Şubat 2004 (11 Şubat 2004)
Akra FM, Hadisler Deryası programı, 7 Ekim 2003 (19, 24 Şubat 2004)
11- 3984 Sayılı Yasanın 4756 Sayılı Yasayla değişik 4. maddesinin "Radyo, televizyon.... yayınları, hukukun üstünlüğüne, Anayasanın genel ilkelerine, temel hak ve özgürlüklere, milli güvenliğe ve genel ahlaka uygun olarak kamu hizmeti anlayışı çerçevesinde yapılır" şeklindeki birinci fıkrasını ihlalden;
Uyarı
Star TV, "Renkli Hayatlar" 9 Ocak 2004; "Süper Magazin", 10 Ocak 2004; "Paparazzi", 11 Ocak 2004 (27, 28 Ocak 2004)
Show TV, "Pazar Sürprizi", "Pazar Keyfi" 4 Ocak 2004; "Televole", 5 Ocak 2004 (27, 28 Ocak)
ATV, "Elifname", 3-10 Ocak 2004; "Harika Pazar", 4-11 Ocak 2004; "Özel Hat", 6-13 Ocak 2004; Ana Haber bülteni 10 Ocak 2004. (27, 28 Ocak 2004)
Flash TV, "Rekli Dünyalar", 1 Ocak 2004 (27, 28 Ocak 2004)
Program durdurma
TV 21 (Diyarbakır), 24 Ağustos 2003 (19, 24 Şubat 2004)
Gün FM (Diyarbakır), 21 Mayıs 2003 (19, 24 Şubat 2004) (EÖ/BB)