Bekçilerle ilgili yönetmeliğin iptali için dava
Fotoğraf: AA arşiv
Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD), Çarşı ve Mahalle Bekçilerinin Çalışma Usul ve Esasları İle Kıyafetlerine Dair Yönetmelik’teki bazı maddelerin iptali için Danıştay’da dava açtı.
İptali istenen maddeler arasında, kimlik kontrolü ve üst aramasını öngören yönetmelik hükümleri de var.
Çağdaş Hukukçular Derneği’nden Avukat Onur Şahinkaya bianet’e yaptığı açıklamada, Anayasa Mahkemesi’nin, Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’ndaki yedi ayrı madde ve fıkranın iptaline karar verdiğini ancak yönetmelikteki halen geçerli olan hükümler nedeniyle pratikte bu iptalin geçerli olmadığını, bu sebeple yönetmelikteki ilgili maddelerin de iptali için dava açtıklarını söyledi.
“Anayasa Mahkemesi kanundaki bazı hükümleri Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle iptal etti ancak paralel düzenlemeler yönetmelikte de var. Pratikte bu iptalin hayata uygun olması için, yönetmelikteki hükümlerin de Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle iptalini istedik.”
Avukat Şahinkaya, iptal dilekçesinde Anayasa Mahkemesi’nin çizdiği çerçevede itirazlarını yaptıklarını, mahkemenin Anayasa’ya uygun bulduğu maddelerde hukuken itiraz yolu tükendiği için iptalini istemediklerini aktardı.
“İdare edemeyecek derecede sarhoş olanlar”
Yönetmeliğin iptal edilmesi istenen maddelerinden biri, 14/1/b. Maddesi: “Suç sayılmayacak ve fakat kendini idare edemeyecek derecede sarhoş olanları bir tehlikeye uğramalarına veya herhangi bir suç işlemelerine mani olmak üzere yakınlarına haber verir, yakınlarına ulaşamadığı takdirde en yakın kolluk birimine teslim eder.”
Danıştay’a iletilen dava dilekçesinde, “sarhoşluk” bahanesiyle bir kişinin yakalanması yetkisinin verilemeyeceği ifade edildi:
“Bir kişinin ‘kolluğa teslim edilmesi’ yakalamadır. Yakalama ancak suç fiilinin ortaya çıkması, diğer bir anlatımla suç fiilinin öğrenilmesi ile ortaya çıkan adli soruşturmada gerçekleştirilebilecek bir işlem olup sarhoşluk hali bahanesi ile kolluğa suç fiili olmaksızın yakalama yetkisi vermek yakalama kurumunun hukuki rejimini bozucu etki gösterecektir.
Bu hüküm aynı zamanda yakalama kurumunun hukuki denetimini düzenlememiş olup kişileri sarhoşluk hali bahanesi ile kolluğun keyfi işlemlerine maruz bırakılmalarına kapı aralamaktadır.”
“Halkın sükûn ve istirahatini bozanlar…”
Anayasa Mahkemesinin kanun hükmünü iptal ettiği ancak yönetmelikle halen geçerli görünen diğer bir madde ise, bekçilerin toplantı ve gösteri yürüyüşleriyle ilgili “önleyici tedbir almasına” öngörüyor:
“Kamu düzenini bozacak mahiyetteki gösteri, yürüyüş ve karışıklıkların önlenmesi amacıyla genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar önleyici tedbirleri alır.”
İptali istenen diğer bir madde de şöyle: “Halkın sükûn ve istirahatini bozanları, başkalarını rahatsız edenleri engeller.”
Yönetmelikteki bu maddelerin iptalini isteyen ÇHD, düzenlemelerin AYM kararıyla hukuka aykırı olduğunun ortaya konduğunu belirtti.
Dilekçede, AYM’nin iptal gerekçesindeki “Hukuk devletinin temel ilkelerinden biri de belirliliktir. Hukuk devletinde kişiler ve idare için kanuni düzenlemelerin açık, anlaşılır, uygulanabilir ve nesnel olması, kamu otoritelerinin keyfî işlemlerine karşı koruyucu önlemler içermesi gerekliliği hukuki güvenliği de sağlayacaktır” ifadesi de yer aldı.
“Üst arama yetkisinin kapsamı belirsiz”
Dilekçede, Anayasa Mahkemesinin kanunda iptal ettiği “üst arama yetkisinin” yönetmelikte karşılığının da iptali istendi:
“Kişilerin üstünün ve eşyalarının el ile dıştan kontrolünün arama boyutuna ulaşmaması ve bunun sınırlarının objektif ölçütlerle tespit edilebilir nitelikte olması zorunludur.
Kuralda durdurulan kişi üzerinde silah ya da tehlike oluşturan diğer bir eşyanın bulunmasıyla ilgili şüphenin varlığı hâlinde, kendisine veya başkalarına zarar verilmesini önlemek amacıyla el ile dıştan kontrol dâhil gerekli tedbirler alınabileceği öngörülmekle birlikte gerekli tedbirlerin neler olduğu, yetkinin kapsam ve sınırları açık ve net olarak belirlenmemiştir.
Bu itibarla kişilerin üstü ve eşyası üzerinde yapılacak elle kontrol faaliyeti ile arama arasındaki sınırın tespit edilmesi açısından kuralda belirsizlik bulunmaktadır.”
TIKLAYIN – AYM’den bekçinin silah kullanma yetkisine onay
TIKLAYIN – Bekçilerin görev ve yetkileri yeniden tanımlandı
(AS)