"Barış Gazeteciliği" terimini ilk kez 1970'lerde
kullanan Profesör Johan Galtung, "Savaş Gazeteciliği"nin çoğunun Spor
Gazeteciliği'yle aynı varsayımlara dayandığını görmüştü. İki tarafın toplamdaki
sonucu sıfıra denk gelen, "elde var sıfır" diye çevirebileceğimiz
oyununda "kazanmanın yegane şey olmasına" odaklanılıyordu.
Galtung barış gazeteciliğinin sağlık gazeteciliği gibi
olmasını öneriyordu. İyi bir sağlık muhabiri hastanın vücudu yiyip bitiren
kanserli hücrelerle mücadelesini anlatacaktır. Ama aynı zamanda kanserin
nedenlerinin -yaşam tarzı, çevre, genetik yapı gibi- yanı sıra olası çarelerin
tamamını ve koruyucu önlemleri de anlatacaktır.
Aşağıda barış gazetecisinin yaklaşımıyla savaş gazetecisininkini
karşılaştıran Galtung'un özgün tablosu, 1998 tarihli "Barış Gazeteciliği
Seçeneği" yayınında yer aldı. Galtung, "gazeteciliğin içine barış katmanın" yollarını
ararken dört odaktan söz
ediyor: "Barış odaklı, gerçek odaklı, halk odaklı, çözüm odaklı bir
gazetecilik yapmak."
| BARIŞ/UZLAŞMAZLIK
GAZETECİLİĞİ |
SAVAŞ/ŞİDDET
GAZETECİLİĞİ |
| I. BARIŞ/UZLAŞMAZLIK
ODAKLI |
I. SAVAŞ/ŞİDDET
ODAKLI |
- Uzlaşmazlığın oluşumunu keşfeder: x taraf, y hedef, z
sorun
- Genel "kazan-kazan" yönelimi
- Açık uzam,
açık zaman; uzlaşmazlıkları saydamlaştırn herhangi bir
yerdeki
nedenler ve çıktılar, tarih ve kültür
dahil
- Bütün tarafların sesini duyurmak;
duygudaşlık,
uzlaşmalığı/savaşı bir sorun olarak görüp anlamak,
uzlaşmazlıkla ilgili yaratıcılığa odaklanmak
- Bütün tarafların insanlaştırılması;
bütün silahları olumsuzlaştırır
- Proaktif: Herhangi bir savaş/şiddeti
gerçekleşmeden önce önlemek
- Şiddetin görünmeyen etkilerine
odaklanmak (travma ve zafer, yapıya/kültüre zarar)
|
- Uzlaşmazlık alanına odaklanır: 2 taraf, 1 hedef
(kazanmak), savaş
- Genel elde var sıfır yönelimi
- Kapalı uzam, kapalı
zaman; uzlaşmazlık alanının nedenleri ve çıkışları, ilk taşı
kim
attı
- Savaşları saydamsız/sır kılmak
- "Onlar-biz" gazeteciliği, propaganda, "bizimkilerin"
sesi
- "Onlar"ı sorun olarak görmek, savaşta kimin
önde gittiğine odaklanmak
- Reaktif: Haber yapmak için şiddetin
gerçeklemesini beklemek
- "Onların" insanlıktan çıkarılması; bir
tarafın silahını olumsuzlaştırır
- Şiddetin
görünür etkilerine odaklanmak
(öldürülen, yaralananlar ve maddi hasar)
|
| II.
GERÇEK ODAKLI |
II. PROPAGANDA ODAKLI |
- Bütün taraflardaki
gerçek dışılıkları ifşa etmek / bütün
üstünü örtmelerin
üstünü açmak
|
- "Onların" gerçek dışılıklarını ifşa etmek
/ "bizim" üstünü
örtmelerimize/yalanlarımıza yardımcı olmak
|
| III. HALK ODAKLI |
III.
SEÇKİN ODAKLI |
- Bütün acılara odaklanmak;
kadınlara, yaşlılara, çocuklara, bütün
sesi duyulmayanların sesini duyurmak
- Bütün haksızlık yapanları
adlandırmak
- Halkın içindeki barıştırıcılarına
odaklanmak
|
- "Bizim" acılarımıza odaklanmak;
güçlü kuvvetli seçkin erkeklere
odaklanmak, onların borazanı olmak
- "Onların" haksızlık yapanlarını adlandırmak
- Seçkinlerin barıştırıcılarına odaklanmak
|
| IV.
ÇÖZÜM ODAKLI |
IV. ZAFER ODAKLI |
- Barış=şiddetsizlik+yaratıcılık
- Barış girişimlerine dikkat çekmek, aynı
zamanda daha fazla savaşı önlemek
- Yapıya, kültüre,
barışçıl topluma odaklanmak
- Sonuç: Çözüm,
yeniden inşaa, uzlaşma
|
- Barış=zafer+ateşkes
- Zafer elde edilmedikçe barış girişimlerini
örtbas etmek
- Antlaşmaya, yerleşik kurumlara, dizginlenen topluma
odaklanmak
- Başka bir savaş için ayrılmak, eski
alevler yükseldiğinde geri dönmek
|
* Bu metni Annabel McGoldrick ve Jake Lynch'in
"Barış Gazeteciliği – Nasıl Yapmalı?" adlı metninden Tolga Korkut derledi ve
Türkçeleştirdi.
* Johan Galtung'un barış gazeteciliğine olan ihtiyacı anlattığı kısa video kaydını izlemek için tıklayın. (İngilizce)
