KİŞİSEL VERİLERİN GİZLİLİĞİNİN İHLALİ
AYM ilk Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin birçok hükmünü iptal etti
Anayasa Mahkemesi (AYM) 10 Temmuz 2018’de Erdoğan tarafından yayımlanan 1 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin birçok maddesini iptal ettiğine ilişkin 30 Aralık 2023 tarihli kararını bugün yayımladı.
İptali talep edilen maddeler
Ana muhalefet partisi CHP Grup Başkan Vekilleri Engin Altay, Özgür Özel ve Engin Özkoç ile birlikte 132 milletvekili iptal başvurusunda "9/6/2020 tarihli ve (64) numaralı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 6. maddesiyle 10/7/2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan (1) numaralı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin; 125. maddesinin değiştirilen (2) numaralı fıkrasının, 125. maddesine eklenen (3) numaralı fıkranın, 7. maddesiyle; ekli (1) Sayılı Liste’de yer alan kadronun iptal edilerek 10/7/2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan (2) numaralı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin eki (I) Sayılı Cetvel’in Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bölümünden çıkarılmasının, Ekli (2) Sayılı Liste’de yer alan kadroların ihdas edilerek (2) numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin eki (I) Sayılı Cetvel’in Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bölümüne eklenmesinin, Geçici 2. maddesinin, Anayasa’nın Başlangıç kısmı ile 2., 6., 7., 8., 11., 104. ve 128. maddelerine aykırılığı ileri sürülerek iptallerine ve yürürlüklerinin durdurulmasına karar verilmesi"ni talep etmişlerdi.
Fişleme maddesi iptal edildi
İptal edilen maddeler arasında fişlemeye olanak tanıyan 8’inci maddeye yönelik karar AYM kararının odağında yer alıyor. Belediyelerden alınarak Anayasaya aykırı bir biçimde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına verilen yetkilerin iptali de kamu tasarrufundaki arazi rantlarının özel inşaat ve müteahhitlik şirketlerine devrine son veriyor.
AYM, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle gerçekleştirilen bu yetki devirlerinin ancak kanunla yapılabileceğinden ötürü iptaline hükmetti.
Kararname’nin 8’inci maddesinin f bendinde yer alan “Devletin sevk ve idaresinde görevli üst kademe yöneticileri hakkında bilgi toplamak, sicil özetlerini ve biyografilerini tutmak” maddesinin de Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğünün kanunla kendisine verilmemiş olan bir yetkiyle donatılarak kamu çalışanlarının kişisel verilerini ele geçirme ve fişlemesine olanak verdiği gerekçesiyle iptaline hükmedildi.
AYM kararında bu bilgilerin "[...] önemli ölçüde, anılan kişilerin mesleki ve özel durumlarını yansıtan sicil bilgileri, iş ve sosyal yaşamını içine alacak şekilde özgeçmişleri gibi kişisel veri niteliği taşı[ması]" itibarıyla "kural[ın] kişisel verilere ilişkin bir düzenleme niteliğinde olup CBK ile düzenlenemeyecek yasak alan içinde kalmakta [olduğuna]" hükmetti.
Sağlık gerekçesiyle toplanan kişisel
verilerin işleme açılması da durduruldu
Kararnamenin 378. Maddesiyle sağlık hizmeti almak üzere kamu ve özel sağlık kurumları ile sağlık mesleği mensuplarına başvuranların verdikleri kişisel bilgilerin işlenebilmesine ek olarak sağlık kurum ve kuruluşlarında çalışan görevlilerin de Cumhurbaşkanlığına bildirilmesine imkân veriliyordu. AYM bu maddeyi de iptal etti.
AYM iptali, “Sağlık hizmetleriyle ilgili olarak kişisel verilerin toplanmasına, işlenmesine, aktarılmasına, bu kişisel verilere erişim sisteminin kurulmasına, sistemin güvenliğinin sağlanmasına ilişkin düzenlemeler içeren kural Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenemeyecek yasak alan içinde kalmaktadır” belirlemesiyle gerekçelendirdi.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığına "krallık" yetkileri
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına "krallık" yetkileri bahşeden kararname Bakanlığı kamu arazileri üzerinde aşağıdaki olağanüstü güçlerle donatıyordu:
• Mülkiyeti kamuya ait arsa ve araziler üzerinde yapılacak her türlü yapı, milli güvenliğe dair tesisler, askeri yasak bölgeler, genel sığınak alanları, özel güvenlik bölgeleri, enerji ve telekomünikasyon tesislerine ilişkin olarak başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde yetkili idarelerce ruhsatlandırma yapılmaması halinde resen yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni vermek
• Orman ve mera dışına çıkarılan alanlar dahil kentsel ve kırsal alan ve yerleşmelerde yapılacak iyileştirme, yenileme ve dönüşüm uygulamalarında idarelerce uyulacak usul ve esasları belirlemek
• Cumhurbaşkanınca belirlenen proje kapsamı içerisinde kalmak kaydıyla kamuya ait tescilli araziler ile tescil dışı araziler ve muvafakatleri alınmak koşuluyla özel kişi veya kuruluşlara ait arazilerin yeniden fonksiyon kazandırılıp geliştirilmesine yönelik olarak her tür ve ölçekte etüt, harita, plan, parselasyon planı, kamulaştırma, arazi ve arsa düzenlemesi yapmak, yaptırmak ve onaylamak
AYM mülkiyet haklarına yönelik bu düzenlemelerin de Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle yapılamayacağına hükmetti.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı "mimarlık ve
mühendislik odaları"na kayyımlık yapamayacak
AYM Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına 1 Sayılı kararnameyle verilen “…mimarlık ve mühendislik meslek kuruluşlarına ilişkin mevzuatı hazırlamak ve bunları denetlemek” yetkisini de iptal etti.
AYM kararda meslek odalarının "kanunla kurulan, tüzel kişiliğe sahip, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları" olduğunu hatırlatarak Anayasa’nın 135’inci maddesine göndermede bulundu ve “Meslek kuruluşlarının karar ve yönetim organlarının seçimle göreve gelmesinin öngörülmesi ve sorumlu organlarının görevlerine yargı kararıyla son verilebileceğinin kurala bağlanması bu kuruluşların özerkliğine işaret etmektedir” denildi. Bu yetkilerin de kanunla düzenleneceğine hükmeden AYM kararnamenin bu hükmünü de iptal etti.
Üyelerin bir bölümü kararın çeşitli maddelerine karşı oy kullanmakla birlikte karar 13 üyenin imzasıyla yayımlandı: Başkan Zühtü Arslan, Başkanvekili Hasan Tahsin Gökcan, Üye Engin Yıldırım, Üye Muammer Topal, Üye M. Emin Kuz, Üye Rıdvan Güleç, Üye Yusuf Şevki Hakyemez, Üye Yıldız Seferinoğlu, Üye Selahaddin Menteş, Üye Basri Bağcı, Üye, İrfan Fidan, Üye Kenan Yaşar, Üye Muhterem İnce.
(AEK)