AYM Cinsiyet Geçişinde "Üremeden Yoksun Olma" Şartını Kaldırdı

Anayasa Mahkemesi (AYM), Medeni Kanunu'nda cinsiyet geçişine izin verilmesi için "üreme yeteneğinden yoksun olma" şartını düzenleyen hükmü iptal etti.

Başka bir başvuruda, nüfus cüzdanını değiştirebilmek için cinsiyet değiştirme ameliyatı olma şartının iptal istemi ise reddedildi.

bianet’e konuşan avukat Sinem Hun, “Dünkü kararın çok önemli olduğunu düşünüyorum. Her ne kadar AYM, ameliyat şartı ile ilgili diğer başvuruyu oy çokluğuyla reddetmiş olsa da ve henüz kararın gerekçesini bilmiyor olsak da 15 yıldan sonra ilk kez transların ve intersekslerin üreme hakları ve üreme sağlıkları ile hukuki zorunluluklar yeniden gündemimize girdi” dedi.

Medeni Kanun’da cinsiyet geçişi için aranan şartlar

Türkiye’de Medeni Kanun’un 40. Maddesinde, cinsiyet geçiş ameliyatı olmak için 18 yaşını doldurmak, evli olmamak, cinsiyet değişikliğinin ruhsal açıdan zorunlu olması ve başvurucunun üreme yeteneğinden sürekli olarak yoksun olması şartları aranıyor.

Edirne 1. Asliye Hukuk Mahkemesi, söz konusu maddenin birinci fıkrasının ikinci cümlesinde yer alan "…ve üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun bulunduğunu…" ibaresinin iptaline karar verilmesi istemiyle Anayasa Mahkemesine başvurmuştu.

Başvuruyu esastan görüşen AYM Genel Kurulu, bu ifadeyi Anayasa'ya aykırı bularak, oy çokluğuyla iptal etti.

Avukat Hun: İsveç daha önce kısırlaştırılan translara tazminat ödemişti

Avukat Hun, İsveç’te üremeden yoksunluk şartı kaldırılmadan önce devlet eliyle kısırlaştırılan translara tazminat ödendiğini hatırlattı ve şöyle konuştu:

“Aslında tarihsel olarak bakıldığında bu durum, trans ve interseks mücadelesi ve savunuculuğu için de yeni bir alan açıyor bizlere. Artık transların ve intersekslerin üreme haklarıyla ilgili söz söyleme, eyleme geçme ve hizmetlere eşit erişim için talepte bulunma zeminleri var.

“Mesela, yasal olarak tanınmış translar ve interseksler tüp bebek tedavisi, yumurta dondurma hizmeti gibi hizmetlerden yararlanabilecekler mi? Translar ve intersekslerin özel ihtiyaçlarından ötürü taşıyıcı annelik, sperm bankası veya suni rahim ameliyatı gibi konular gündemimize gelecek mi? Hormon kullanımının üreme organları üzerindeki olası kötü etkisi göz önüne alındığında, üreme organlarını korumak isteyen translar için kullanım koşulları gözden geçirilecek mi?

“Öte yandan, bu iptal ile birlikte devlet eliyle kısırlaştırılmış transların ve intersekslerin toplu dava açma hakkı da gündeme gelebilir. Geçtiğimiz yıllarda İsveç mağdurlara tazminat ödemişti. Bu da konuşmamız gereken gündem başlıklarından olmalı diye düşünüyorum.”

AİHM Türkiye’yi mahkum etmişti

CHP İstanbul Milletvekili Mahmut Tanal, 2014’ten bu yana cinsiyet geçişinde “evli olmama” ve “üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun olma” şartlarının kaldırılması için Meclis’e birçok kez kanun teklifi sunmuştu.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Mart 2015’te verdiği kararla, Türkiye’de trans geçiş için “üremeden yoksunluk” şartının aranmasının özel hayata saygı hakkını düzenleyen 8. Maddesinin ihlali olduğuna karar vermişti.

2017’de kadın ve LGBTİ örgütleri, “translara uygulanan zorunlu kısırlaştırmaya ve zorunlu genital müdahaleye karşı bir an önce gerekli yasal iyileştirmelerin yapılması” için change.org’da kampanya başlatmıştı. (ÇT)