Anadolunun Solan Rengi: Süryani Müziği

Kalan Müzik Süryaniler albümünü çıkardı. 2 CD olarak yayınlanan albümde, Süryanilerin dinsel müziğinden örnekler ve farklı "ağızlarla" söylenen şarkılar bir araya getirilmiş. Süryani Müzik Tarihi hakkında da bilgiler içeren tanıtım kitapçığıyla sunulan çalışma, Süryani kültürü ve müziği üzerine şimdiye kadar yapılmış en geniş çaplı derleme olarak göze çarpıyor.

Dini ve halk müziğini buluşturan "Süryaniler" adlı albümü, Kalan Müzik hazırladı. 38 parçanın yer aldığı albüm, Türkçe, İngilizce, Fransızca ve Süryanice hazırlanmış bir kitapla birlikte satılıyor.

Mimar Sinan Üniversitesi Devlet Konservatuarı öğretim görevlisi Melih Duygulu'nun hazırladığı kitapta Süryani tarihi ile birlikte, bu kültürün müzikal özellikleri hakkında bilgi veriliyor.

Çift CD'den oluşan albüm, Doğu ve Batı lehçelerinin yaygın olduğu bölgelerden yerel sanatçıların okudukları otantik örnekler, kadın, erkek seslerinden koral eserlerle bir başvuru kaynağı olma özelliği de taşıyor. Süryani kökenli sanatçılardan Juliana Jendo, Nahrin Garis, Şamiram Malke, Linda George, Habib Musa ve Nuri İskender gibi isimlerin de yer aldığı albümün ilahileri Antakya Kilisesi ile Tur Abdin Kilisesi'ndeki ayinlerde kaydedilmiş. Albüm, Mardin'de kaderine terkedilmiş taş ibadethanede başlayıp, avlusundan köydeki düğün halayına uzanan bir yolculuğu anlatıyor.

"Anadolu'nun Solan Rengi"

Anadolu Müzik Yapım Şirketi'nin hazırladığı ve Süryani şarkılarından oluşan derleme ise halk kültürünün özgün örneklerini yansıtıyor. "Anadolu'nun Solan Rengi" başlıklı albümün kitapçığında Hüseyin Elçi, "Bilinmeyen kültürlere, renklere, seslere, ezgilere yönelik yapılacak yolculukta;aramızdaki, yanıbaşımızdaki 'öteki'nin dünyasına yaklaşmanın kazanımlarını müzikten başka ne verebilir ki..." sözleriyle anlatıyor eseri. Çoğunlukla Hristiyan din kültüründen beslenen Süryani halk müziğinde aşk, ayrılık ve ülke özlemi temalarına da rastlanıyor. Halk ezgilerini, Linda George ve Fuat İspir yorumlamış.

Günümüzde Süryanilerin kiliselerde seslendirdiği ilahi ve ayinlerin geçmişi 4. yüzyıla dayanıyor. Süryani kilisesi müziğinin başlangıç noktası olarak Süryanice'ye çevrilen Yunan Ortodoks ilahileri ve bundan yüzyıllar boyu etkilenen Bizans geleneği sayılabilir. Ud, cümbüş, kanun, bağlama, keman, davul-zurna, darbuka, zil gibi enstrümanlarla icra edilen Süryani halk ezgilerinde komşu kültürden motifler de sıklıkla hissediliyor.

Anadolu'nun Solan Rengi isimli CD farklı ülkelerde yaşayan Süryani şarkıcıların söyledikleri halk şarkıları örneklerinden oluşuyor. CD'lerin yanında hazırlanan 144 sayfalık kitapçık ise gerçekten albüm üzerine ne kadar titiz bir çaba gösterildiğini kanıtlıyor. Süryanice, Türkçe, İngilizce ve Fransızca olarak hazırlanan bu kitapçıkta Süryani tarihi, kültürü ve müziği hakkında bilgiler var

Süryani Müziği

Süryanilerin kilise dışındaki müzikle tanışmaları oldukça yenidir. 20. yüzyılda Mezopotamya'da yaşayan Süryaniler arasında kimlik bilincinin oluşmasıyla birlikte Süryani aydınları bir ulusal müzik yaratma çabasının içine girdiler Süryani yazar ve şairleri ulusal duyguları harekete geçirebilmek için şiir yazıp ilk bestelerini yapmaya başladılar. Her ne kadar Süryaniler'in popüler müziği keşfetmeleri bu dönemlere rastlasa da, mirasçısı oldukları Mezopotamya uygarlığında köklü bir müzik geleneği mevcuttu.

Birinci Dünya Savaşı sonrasında gündeme gelen Süryani müziği hareketinin yaratıcıları arasında yazar, şair ve müzisyenler de vardı. Naum Faik, Yuhanon Salmon ve Gabriel Assad gibi isimlerin şiirleri kilise makamlarından da yararlanarak bestelendi. Bu arada insan sesine müzik aletleri de eşlik etti. Başlangıçta yalnızca keman kullanılıyordu. Ancak elimizde o dönemlere ait kayıt olmadığından bu konuda kesin bir şey söylemek oldukça zor.

1960'larda Süryani müziği Suriye ve Lübnan'da yeni bir ivme kazanmıştır. Suriye'de Nuri Skandar, Corç Çaçan, Pol Mikael gibi kompozitörler çalışmalarını hızlandırdılar. Calil Mağilo, Simgan Zakariye, Jan Barbar ve sonrasında Habib Musa, Josef Malke gibi müzisyenler ve grupları çıkmaya başladı. Bu dönemlerde söylenen ve klasikleşen "Şamumar" adlı parça tüm Süryanilerin ilk mırıldandıkları melodilerdendir.

Göç ve müzikal değişim

1965'li yıllarla birlikte Süryanilerin göç etmeye başladıkları Avrupa'da müziğin tümüyle keşfedildiği yeni bir dönem başlar. Bu dönemde müzik Süryani kimliğinin bir parçası olur. Müzik, bir yerde anavatanlarındaki sosyal ve politik gelişmelerin önüne çekilen setlerin kaldırılmasını temsilcisidir. Süryaniler ilk kez bir sınırlamaya uğramadan özgür bir şekilde duygularını açığa vururlar. Hüzünler, sevinçler, umutlar, umutsuzluklar, anayurda dönüş özlemi hepsi müziğin içinde harmanlanır. İlk dönemlerde Süryanilerin müziğe karşı büyük talebinin nedenlerinden biri belki de bu temalardır.

Talep büyüktür ancak müzik yapacak insan yoktur. Ancak Süryaniler bu sorunu çözmekte fazla gecikmez. Avrupa ve Amerika kıtasında onlarca müzisyen ve grup ortaya çıkar. Bazıları Ortadoğuda ünlenen melodileri aynen kopya edip Süryanice sözlerle söyler. Bazıları kilise makamlarından yararlanarak bir çıkış yolu arar. Bazıları bu işi hobi olarak yapar diğerleri ise ciddiye alır. Ve bu süreç hâlâ bu şekilde devam ediyor. Bu arada erkeklerle birlikte Süryani kadınlar da müzik alanında boy göstermeye başlar. Juliana Jendo, Nahrin Garis, Şamiram Malke, Babylonia ve Linda George bu kadın sanatçıların önde gelenleridir.

Süryani olup da Türk Halk Müziği alanında tanınmış üç tane Süryani kökenli sanatçı sayabiliriz: Bedri Ayseli, Çoşkun Sabah ve Bülent Sabah.

Süryanilerin Türkiye'de kendi müziklerine karşı olan ilgisizliğine rağmen başkaları Süryani müziklerine ilgi göstermiş ve kasetlerinde Süryanice şarkılar seslendirmişlerdir. Boğaziçi Gösteri Sanatları Topluluğu, Temmuz 1999 yılında Kalan müzikten çıkardığı Kardeş Türküler/Doğu adlı albümünde iki adet Süryanice şarkıya da yer vermiştir.

Albümdeki Şarkılar

Kurole Allaho (2'40''), Haleluya 7'36'', Yuhanen Mazeg Mayo 1'11'', Kuryeleyso 4'01'', Mişiho Dephase 1'02'', Kerso 0'26'', Eno no Lahmo Haye 0'37'', Mo Şibi Hat Aito 3'27'', Aal Tar Ayte Aito 1'45'', Aal Airo Sberte Dabo 0'50'', Sluhoğ Aemen 0'32'', Yavro Tlitho 6'56'', Nahzen Geg Navi 1'21'', Avdo le Aito 0'43'', Yamu Drahmek 2'06'', Moran Etrahame Aen 3'31'', Şubho Litabo 10'48'', Nevşote o Dahte 3'56'', Kanya Makan 3'00'', Arsal Allah 4'07'', Fawka es Salib 2'07'', Kuddus Kuddus 2'35'', Bedrine 5'05'', Maştayli Paşke B'femeğ 3'13'', Azzen Azzen 3'11'', Hano Qritho 3'12'', Edlıova D'khooba 2'16'', D'liIyo Lilyo 6'04'', Şamomar 5'11'', Hzıli Şavka Bşkuka 3'43'', Aleymey 4'58'', Ana u Khliti 3'11'', Haşumşe Tara Bedri 1'17'', Greşla İdi, Greşla İdi 4'16'', Şiama Lekke 1'14'', Kumu D'rukdina Şeyhani 3'21'', Merdinli 6'15'', Mahbubi 4'53''. (NK/BB)

* Süryaniler Kaset fiyatı 6 milyon 750 bin lira

Yazılar www.kalan.com adresi ile www.minidev.com sitelerinden derlenmiştir.