Amerika’daki Ermenilerin taş plaklardaki sesleri albüm oldu

*Manşet görseli: Albüm kapağı

Kalan Müzik, kuruluşunun 30. yılını özel bir çalışmayla kutluyor. ‘Ara Dinkjian Arşivinden Taş Plaklarda Amerika’daki Ermeniler’ başlıklı, üç CD ve bir kitaptan oluşan albümde yer alan kayıtlar, 17 Aralık Cuma günü tüm çevrimiçi müzik platformlarında yayınlandı.,

Agos gazetesinin haberine göre; Kalan Müzik’in kurucusu Hasan Saltık’ın tasarladığı çalışma, Saltık’ın haziran ayında hayatını kaybetmesinin ardından  eşi Nilüfer Saltık’ın ve Kalan çalışanlarının emekleriyle tamamlandı ve anısına ithaf edildi.

Çalışmanın sınırlı sayıda basılan matbu, fizikî versiyonu da satışa sunuldu.

Albümdeki toplam 58 kayıt, Karekin Prudyan, Vartan Margosyan, Kaspar Cancanyan, Harputlu Karekin, Hovsep Şamlıyan, Markos Melkon, ‘Horyad’ Kevork, Udi Hrant, Garabet Mercanyan, Aşuğ Murad, Mesrop Takakçıyan, Kemani Minas, Garbis Bakırcıyan gibi, kimi hâlâ hatırlanan, kimi unutulmuş birçok müzisyenin, Anadolu ve Mezopotamya’nın damgasını taşıyan seslerini bugüne taşıyor.

Kayıtların yer aldığı üç CD’ye, İngilizce ve Türkçe olarak hazırlanmış, kapsamlı bir kitapçık eşlik ediyor. Kitapçıkta Ara Dinkjian’ın ve etnomüzikolog Melih Duygulu’nun sunuş yazılarının yanı sıra, müzik araştırmacısı ve müzisyen Harry A. Kezelian’ın kaleme aldığı, ABD’deki Ermenilerin bu ülkedeki müzikal faaliyetlerine odaklanan, kapsamlı makalesi yer alıyor.

Kezelian, Osmanlı coğrafyasının çeşitli bölgelerinden Amerika’ya göç eden Ermenilerin gündelik yaşantılarına dair bilgiler verirken, 1915 öncesinde sonrasında orada nasıl bir toplum oluşturduklarını, eğlence hayatlarını nasıl sürdürdüklerini ayrıntılı bir şekilde anlatıyor. 

Ermenice, Yunanca, Kürtçe...

ABD’deki Ermenilerin salt Ermenice değil, Yunanca ve Kürtçe müziklerle de içli dışlı olduğunu vurgulayan Kezelian, New York’taki 8. Cadde’nin Ermeniler ve özellikle müzik üretimi açısından taşıdığı öneme dikkat çekiyor. Kezelian’ın makalesi, birçok müzisyene ve plak şirketine dair ilginç bilgiler de içeriyor.

Metinlere Ermenilerin Osmanlı coğrafyasının çeşitli bölgelerindeki günlük yaşamını yansıtan fotoğraflar, ayrıca bu albüme taşınan taş plakların ve albümde eseri bulunan müzisyenlerin fotoğrafları eşlik ediyor.

Dinkjian: Hâlâ büyüyen bir koleksiyon

Ara Dinkjian çalışmaya ilişkin şunları söyledi: "Altı yaşlarımdayken, evde babamın birkaç taş plağını buldum. O Türkçe, Kürtçe, Ermenice müzikler o kadar güzeldi ki, onlar gibi başka kayıtlar da dinlemek istedim. Koleksiyon yapmaya işte o zaman başladım.

"İlk zamanlar Amerika’dan buluyordum taş plakları, çoğunlukla da çocukları bu müziklere ilgi duymayan ve plakları artık evinde tutmak istemeyen Ermeni ailelerden alıyordum. Fakat daha sonra, 1990 yılında Sezen Aksu’yla çalışmak üzere ilk kez Türkiye’yi ziyaret ettiğimde oradan da taş plak almaya başladım. O zamanlar çok ucuzdu plaklar. Hatta satıcılar bana gülüyordu, bunlara para veriyorum diye. Hâlâ büyüyen, gelişen bir koleksiyon bu. Eksiklerini gidermek için her zaman bakınırım.

Koleksiyonun düzenli olması konusunda saplantı derecesinde dikkatli davranıyorum; öbür türlü, onca plağın arasında aradığını bulmak çok zor olur. En başından beri, bu kayıtları araştırmacılar ve müzisyenlerle paylaşıyorum, çünkü plakları bana ait nesneler olarak görmüyorum. Bunlar, benim çöpe atılmaktan kurtardığım plaklar; şu an onlara emanetçilik yapıyorum sadece."

Saltık: Özel bir önem taşıyor bu çalışma

Nilüfer Saltık ise, "Hasan’ın Ara Dinkjian’ın kişisel arşivindeki kayıtlara olan ilgisini ve bunlardan özel bir seçki yayınlama isteğini biliyorduk" dedi ve şöyle devam etti: "Hasan bu yönde çalışmalara da başlamıştı. Bunun Kalan Müzik’in misyonuna, müzik kültürlerine bakışına çok uygun bir iş olduğunu söylüyor, CD’ler ve kitapçığı 30. yıl özel projesi olarak tasarlıyordu.

Çok heyecanlıydı bu konuda. Onun başladığı bu projeyi, aramızdan aniden ayrılışının ardından tamamlamak bizim sorumluluğumuzdu. Yaşadığımız en büyük zorluk, bu projeyi Hasan olmadan, onun yasını tutarken tamamlamaya çalışmak oldu.

Kalan Müzik bugüne dek Anadolu kayıt tarihiyle ilgili birçok arşiv albümü çıkardı – Çerkes Ezgileri, Yezidiler, Süryaniler, Edirne Romanları, Pontus Şarkıları, Yerkaran, Baba Hampartzum, Maftirim, İakovos Nafpliotis - Bizans Müziği, Sarband - Tarihî İslam Eserleri, Osmanlı Marşları ve daha onlarcası…

"İlk defa ortaya çıkan kayıtlar"

Bunların her biri özel bir kıymet taşır. ‘Ara Dinkjian Arşivinden Taş Plaklarda Amerika’daki Ermeniler’, Hasan’ın son arşiv çalışması oldu. Ermeniler, Kürtler ve Türklerin, kayıt tarihimize yansıyan ortak müzik dilini ve kültürünü ortaya koyması açısından da özel bir önem taşıyor bu çalışma.

Üç CD’den oluşan derlemede, 1915 öncesi ve sonrasında Anadolu’dan Amerika’ya göç etmek zorunda kalan Ermenilerin, uzun süredir yaygın olarak dinlenmemiş, hatta bazıları hiç dinlenmemiş, bunca zaman sonra ilk defa ortaya çıkan kayıtlar yer alıyor.

"Tarihe ışık tutan kaynaklar"

Biz çalışmalarımızı, özellikle de arşiv çalışmalarımızı belirli bir hedef kitleye ulaşma kaygısıyla yapmıyoruz. Diğerleri için olduğu gibi, ‘Ara Dinkjian Arşivinden Taş Plaklarda Amerika’daki Ermeniler’e dair umudumuz da, bu kayıtların ve onlara eşlik eden metinlerin zaman içinde mümkün olduğunca geniş bir kitleye ulaşması.

Çalışmanın üç CD ve kitapçıktan oluşan matbu hâli sınırlı sayıda üretildi ama kayıtlara dijital ortamda herkes erişebilecek. Hem kayıtların, hem de kitapta yer alan metinler ve görsellerin, Anadolu’dan Amerika’ya göç etmek zorunda kalan Ermenilerin etnomüzikolojik tarihine ışık tutan bir kaynak olarak değerlendirilmesini diliyoruz." (RT)