Ahmet Yıldız, Buse Şeker, Hande Kader, Esra Ateş…

Çizim: Aslı Alpar

Çetin Çalık, Hüseyin Çavuş, Petro Melikşahoğlu, Berç Anahtarcı, Salem Demircigöz, Ahmet Yıldız, Esra Ateş, Buse Şeker, Defne, Hande Kader ve Didem Akay….

Türkiye’de öldürülen ya da intihara sürüklenen LGBTİ+'lar.

TIKLAYIN - Trans Mahpus Buse Aydın: Ancak Dışarıdakiler Hayatımı Kurtarabilir

Transgender Europe’ın (TGEU) 2008’den bu yana yürüttüğü Trans Cinayetleri İzleme Projesi'ne göre Türkiye, Avrupa’da en fazla trans cinayeti işlenen ülke. Dünyada ise trans cinayetlerinin en fazla işlendiği ülke Brezilya, Türkiye dünya sıralamasında 12. sırada yer alıyor. Rainbox Index’e göre LGBTİ+ hakları konusunda Azerbaycan, Türkiye ve Ermenistan en geri ülkeler arasında.

Toplantı ve dernek kurma özgürlüğüne getirilen kısıtlamalar nedeniyle Türkiye'nin puanı 2015 yılından bu yana düşüyor. 

Azerbaycan, cinsiyetin yasal olarak tanınmasındaki düzensizlikler nedeniyle son iki yılda puan kaybetti. 

Translar  için kendi kaderini tayin hakkına bakıldığında da durum yine değişmiyor. Ermenistan, Kıbrıs, Kosova ve Karadağ'da trans aktivistlerin çabaları sayesinde yasal cinsiyet tanıma mevzuatları daha erişilebilir hale geldi. Ancak, yasal hakların uygulanması konusunda  Azerbaycan,Gürcistan, Sırbistan, Türkiye ve Kuzey İrlanda'da (İngiltere) gerilemeye devam etti.

SPoD Hukuk ve Adalete Erişim Alan Koordinatörü Avukat Hatice Demir, "Nefret cinayetlerinde Türkiye Avrupa'da birinci sırada. Her şeye rağmen Trans Hareketi mücadeleye devam ediyor. Elbette ki tablo olumsuz ama umutsuz değilim" diyor. 

"Trans kadınlar hukuksuzça gözaltına alındı"

Önce, geçen günlerde Bayram Sokak’ta 18 trans kadının gözaltına alınması olayı ile başlayalım. Detaylı bilgi aktarır mısınız?

Kadınların birden bir gece baskınıyla evlerinden alınıp yine 18 kişinin küçücük karakoldaki iki nezaret odasına bölünüp konması başlı başına bir hak ihlali.

Ortada bir suç iddiası yok. Kızlar evlerinden alınırken “korona” sebebiyle alındıkları söyleniyor. Fakat sonrasında karakola gittiklerinde kendilerine sorular sorulardan anlaşılıyor ki, “fuhuş” iddiasıyla gözaltındalar.

Bu evlerle ilgili sorular sorular ...“Kim size aracılık yapıyor?”, “Bu evler kimin?” gibi bir sorularla anlıyoruz ki fuhuş suçlaması var.

Bizim ülkemizde fuhuş tek başına suç değil “aracılık etmek”, “yer temin etmek” gibi başka durumlar suç olarak belirlenmiş.

Ayrıca, kızların ifadesi “Şüpheli” olarak alınmıyor, “bilgisine başvurulan kişi” olarak gösteriyorlar.

O zaman neden gecenin 12’sinde, pandemi şartlarında, bu kızları pandemi nedeniyle aldığınızı söyleyip karakola götürüyorsunuz?

Birilerinin ifadesine başvurabilirsiniz, evet fakat şüpheli dahi olmayan kişileri neden gözaltına alır gibi karakola götürdünüz? Neden gece 12’de yapılıyor bu işlem? 18 kişinin ifadesinin alınması sabah 7’ye kadar sürdü.

Karakolda, pandemi tedbirleri sağlandı mı?

Hayır. Karakolda pandemi koşulları sağlanamıyor. Şöyle kızları, dokuzar dokuzar bölmüşler. Küçücük iki odaya koymuşlar.

Sağlık Bakanlığı'nın 2 metre mesafe kuralı gibi diğer hiçbir kural da uygulanmamış. Toplu halde hukuka aykırı bir şekilde gözaltına alınan müvekkillerimizi zaten bu şekilde karakolda tutulmaları da pandemi nedeniyle hukuka aykırı.

"Mağdurken şüpheli duruma düşürülüyorlar" 

Trans kadınlar haklarını ararken, yargıya başvuru yaparken ne gibi sorunlar yaşıyor?

Bir kere yeniden mağdur edilirim endişesi var. Şöyle somut bir örnekle anlatayım. Seks işçisi trans bir kadın, müşterisinden şiddet gördüğünde karakola başvurduğunda ya müşteri bulunamıyor, bulunsa da hiçbir yaptırım uygulamıyor. Ama seks işçisine “fuhuş” iddiasıyla soruşturma açılıyor. Mağdur olan trans kadın, bir anda “şüpheli” oluyor. Bu bile seks işçilerinin hukuka başvurmalarında bir engel.

Yine trans kadınlar karakola gittiklerinde aşağılanma, dalga geçilme, anlattığı olayın ciddiye alınmaması gibi davranışlarla karşılaşabiliyor. Savcıyla da karşılaşınca durum değişmiyor.

Yani kolluğundan, yargısına kadar tüm personelde ayrımcı, cinsiyetçi ve nefret söylemi içeren davranış modelleri görebiliyoruz.

Mesela savcı, “Buraya böyle mi geldin?”, “Bu kıyafeti mi giydin?” diyebiliyor.

Bu aşağılayıcı müdahale kimseye maruz kalmak istemez ve gitmez oralara. Bir suçun mağduru olduklarını karakola, savcılığa gitmek yerine “Daha fazla tekrar tekrar mağdur olmayayım” diyerek başvuru yapmıyorlar.

Türkiye’de bu tür nefret suçlarına dair bir yasa var mı? Yeterli mi?

Türkiye’de nefret suçlarına dair bir yasa olduğu iddiası var ancak bu yasa maddesinde “cinsiyet yönelim, kimliği” ibaresi olmadığı için LGBTİ+’lara yönelik nefret suçlarında etkisiz kalıyor.

Bu nedenle acilen Türkiye’de nefret suçları yasa çalışması yapılması gerekiyor. Cinsiyet yönelimi, kimliği üzerinden bir dava açılabilmesi için yasaya net olarak bu ifadelerin de konması gerekiyor.

"Anayasa'nın 10. Maddesi yeniden düzenlenmeli"

Somut bir örnekle anlatır mısınız?

Pembe Hayat Derneği’nden iki trans kadın, 10 Ağustos 2018’de Cinnah Otel’de rezervasyonları olmasına rağmen “cinsiyet kimliği” gerekçesiyle otele alınmadı.
 
Olayın ardından Pembe Hayat hukuk departmanı konuyu Türkiye İnsan Hakları Eşitlik Kurumu’na (TİHEK) taşıdı.

Hatta olayın “Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı” kapsamında bir suç oluşturduğunu belirtildi. Ancak, TİHEK, yapılan başvuruyu “Cinsel kimlik ayrımcılık temeli sayılamaz” diyerek reddetti.

Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı kapsamında ırk, renk, dil, din, inanç, mezhep, felsefi ve siyasi görüş ve cinsiyet gibi temellerin ayrımcılık oluşturduğunu kaydeden TİHEK, cinsiyet kimliğine dayalı ayrımcılığın bu kapsam içerisine giremeyeceğini açıkça belirtti.

“Cinnah Otel” davası, Türkiye’de hakkını hukuk alanında arayan translara yönelik ayrımcılığı en somut olarak gösteren örneklerden.

“TİHEK, ‘Bizim kanunumuzda cinsiyet kimliğine ayrımcılığa dair madde yok’ diyerek bu ayrımcılığa dair bir çözüm üretmiyor.

Bu durum bile eşitlik ve ayrımcılığa bakmak için kurulan bu amaçla var olan bir yapının tavrı dahi bizlere cinsel yönelim cinsiyet kimliğine yönelik ayrımcılıklardaki cezasızlığı gösteriyor. Anayasa'nın 10. Maddesi'ne "cinsel yönelim" ifadesinin de eklenmesi gerekiyor.

"Mevzuat yeterli değil"

Başka kimlere görev düşüyor?

Elbette sadece yasa yapıcılara değil, adalete erişimde rol oynayan herkese büyük görev üşüyor.

Hâkimlere, savcılara, avukatlara... Avukatların çoğunun da cinsel yönelime dair ayrımcılıklara dair bilgisi olmadığını hatta bazen fail olduğunu görüyoruz… Barolara büyük görev düşüyor. Barolar da bu konuda daha fazla eğitim düzenlemeli.

Sizin çözüm önerileriniz neler?

Nefret suçları mevzuatımız yeterli değil. Buna dair acilen bir çalışma yapılması gerekiyor. TCK’de “nefret ve ayrımcılık” suçlarına dair bir madde var ama LGBTİ+’ları kapsamıyor.

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı  (AGİT) ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kriterlerine uygun nefret söylemi suçlarının cezalandırılmasına dair yaptırımları düzenleyen yasalara ihtiyaç var.

Bu kadar yaygın bir şekilde cezasızlık politikaları üretilmesinin bir sebebi de doğrudan devlet bürokratlarının hükümet yetkilerinin LGBTİ+'ları kriminalize eden söylemleri.. İşte bazen hutbelerden bazen canlı yayınlardan yayılan nefret söylemleri…Baştaki bunları yaparsa bu söylemler sokakta da yaygınlaşıyor.

Bu nedenle de nefret söylemi yayan özellikle bürokratların yargılanması gerekiyor ki bu söylemler sokağa yansımasın.

20 Kasım Nefret Suçu Mağduru Transları Anma Günü’nde Türkiye’nin durumu nefret söylemleri, cinayetleri açısından ne durumda sizce?

İç açıcı değil. Biz 18 trans kadının gözaltına alınması haberiyle, Eryaman dosyasının zamanaşımı riski haberleriyle bu seneki 20 Kasım’ı karşılıyoruz.

Nefret cinayetlerinde Türkiye Avrupa’da neredeyse birinci, dünya genelinde 12’inci sırada. Yine de her şeye rağmen Trans Hareketi mücadeleye devam ediyor. Hem de toplumsal arenayı dönüştürmek için mücadeleye devam ediyor. Elbette ki tablo olumsuz ama umutsuz değilim.

Son olarak ne söylemek istersiniz?

Daha fazla nefret suçu mağduru olmasın. Bütün çabamız bunun için. Biz çok yol arkadaşı kaybettik daha fazla yol arkadaşımızı kaybetmek istemiyoruz. Ölmek istemiyoruz. Bir kişi daha eksilmek istemiyoruz. Daha fazla yaşamak istiyoruz. Bütün mücadelemiz bu motivasyon üzerine kurulu.

(EMK)