Afrin: Zeytin Dalı Öncesi ve Sonrası

20 Ocak 2018 günü başlayan Afrin Operasyonu, TSK ve ÖSO birliklerinin 18 Mart 2018 günü Afrin Merkezi’ni ele geçirdiğini duyurmasıyla farklı bir evreye girdi.

Kürt tarafından yapılan açıklamalarda silahlı güçlerin geri çekildiği, gerilla savaşı yapılacağı, sivillerin savaş ortamından çıkarıldığına yönelik bilgiler yer aldı. Türkiye’den ise kent merkezinin YPG’den ve patlayıcı tuzaklardan temizlenme çalışmalarının yapıldığı ve Afrin’in kurtarıldığı açıklamaları yapıldı.

Yaklaşık iki ay süren askeri operasyonunun hedefindeki Afrin nasıl bir yer? Tarihi nedir? Demografik yapısı nasıldı?

Afrin nasıl kanton oldu?

Afrin Suriye’nin Halep iline bağlı bir ilçeydi. Suriye savaşı sırasında, merkezi hükümet askeri ve idari güçlerini bölgeden çekti. 2012’den itibaren yönetimi Suriye’nin kuzeyindeki Kürtlerin kurduğu Demokratik Birlik Partisi’nin (PYD) elinde.

Suriye Kürtlerinin yaşadığı bölge "Batı Kürdistan" anlamına gelen "Rojava" olarak adlandırılıyor. Suriye savaşı süresince merkezi hükümetin çekildiği bu bölgede yönetim YPG’nin elinde. Bu bölgede üç kanton kuruldu; Afrin bunlardan biri. Cizîri Kantonu 21 Ocak 2014, Kobanê Kantonu 27 Ocak 2014 ve Afrin Kantonu 29 Ocak 2014'te ilan edildi.

Bu kantonlar 29 Aralık 2016’da Kuzey Suriye Federasyonu kurduklarını açıkladılar.

IŞİD’in Suriye’de ele geçirdiği topraklar, uluslararası koalisyon, Rusya-Şam yönetimi ve Kürt güçleri tarafından savaş süreci içinde geri alınıyordu. Rojava olarak anılan daha sonra Kuzey Suriye Federasyonu da topraklarını genişletiyordu.

Dördüncü kanton 8 Ağustos 2017’de ilan edilen Şehba oldu. Şehba, IŞİD tarafından ele geçirilmişti. Bölge PYD’nin silahlı kanadı Halk Savunma Birlikleri (YPG) ile IŞİD’e karşı yürüttüğü savaş sonucu yeniden ele geçirilmesinin ardından ilan etmişti.

Cizîri ve Kobanê kantonları ile birleşemeyen Afrin’in etrafı Türkiye sınırı ve İdlib’de Şam yönetimine muhalif güçler tarafından çevrilmişti.

Afrin'in kadim tarihi

Ayn Dara Tapınağı

Hıristiyanlığın ilk mabetlerinin hala yeryüzünde kalmak için direndiği Lêlûn dağı. Nebi Huri tepesinde Hurilerden kalma kale, eteğinde Romalıların yaptırdığı tiyatro. Hangi zamandan kaldığı henüz bilinmeyen taştan yapılmış aslan heykellerinin koruduğu Ayn Dara Tapınağı, Neandertallerin yaşadığı Dudêrî mağarası Afrin'in kadim tarihinin izleri.

Bölge Kürtleri tarafından dağlık olan Afrin "Kürt Dağı" olarak adlandırılıyor.

Afrin’in nüfusu ne kadar?

BBC’nin Orta Doğu kültürü yazarı Diana Darke’e göre Suriye'nin en yoğun Kürt nüfusa sahip bölgesi.

Tarihi Kürt kaynakları Afrin’de yılın gün sayısına eşit 365 köy ve haftanın yedi gününe eşit sayıda bir ilçe olduğunu yazıyor. İlçeler şöyle: Cindirêsê, Mabata, Reco, Bilbilê, Şera, Shaykh al-Hadid ve Afrin merkezi. 

Kentin merkezinin nüfusu Suriye devletinin yaptığı son nüfus sayımına göre 2007de 66 bin 188. Yedi ilçede toplam nüfus 172 bindi. Toplam yüzölçümü ise 1840 kilometre kare.

Kürt Kızılay’ı TSK Afrin merkezini ele geçirmeden önce yaptığı açıklamada Afrin topraklarında yaklaşık 1 milyon sivilin yaşadığını duyurmuştu.

Göç edenler nereye gidiyor?

Sarı bölge Şehba Kantonu. açık yeşil ÖSO, Koyu yeşil TSK ve kırmızı Suriye Ordusu.

Sivillerin göç yönü güney. TSK’nın operasyonu sonra Afrin’den göç etmek zorunda kalan sivillerin gidebileceği yakında üç merkez bulunuyor. Afrin merkezden Menbiç’in uzaklığı yaklaşık 97 kilometre, Halep 62 kilometre ve hemen Afrin kantonunun güneyinde yer alan Şehba kantonu bulunuyor.

Afrin Kantonu'nun eş başkanı Hevi Mustafa 19 Mart 2018 günü Reuters'a yaptığı açıklamada Afrin'den toplam 200 bini aşkın sivilin göç ettiğini söyledi.

Ancak bugün Afrin'deki nüfusun bölgeden çıkması çok zor; çünkü batı, kuzey ve doğu yönleri TSK ve güney yönü de artık ÖSO tarafından kontrol ediliyor.

Afrin’de kimler vardı?

TSK’nın Afrin operasyonu öncesi Kürtlerin dışında, ABD, Rusya, Suriye hükümeti ve muhalif örgütlerin Kuzey Suriye'de güçleri bulunuyordu. ABD öncülüğündeki koalisyonun güçleri genelde Kürtlerin hâkimiyetindeki Suriye Demokratik Güçleri'nin (SDG) denetimindeki yerlerde. Bu alan Deyrezor'dan batıya Menbiç'e kadar uzanıyordu.

Cihatçı örgütler ve Türkiye'nin desteklediği muhalif gruplar da Afrin'in doğusu ve güneyindeki önemli bölgeleri elinde tutuyor.

Ancak Menbiç'in ötesinde, Rusya güçleri ve Suriye Ordusu Kürtlerin denetimindeki bölgelerin yakınlarında konuşlu. Buna Afrin'in dış kesimleri de dâhil. Bu yapı Suriye Ordusu ve Rusya’nın Doğu Guta’ya ve TSK’nın Afrin operasyonları sonrası değişikliğe uğradı. (HK)