2013 Medya: Hapishane, Saldırı, Habere Müdahale, İşten Atılma

Sadece 10 bini sarı basın kartına sahip ancak fiilen mesleğin içinde binlerce medya çalışanından sadece yüzde 1’i sendikalı.

Her ölçekte 2 bin 500’ü aşkın gazete, 250’yi aşkın televizyon kanalıyla canlı Türkiye medyası, anti-demokratik yasalar, iktidar ve sermaye kaynaklı editoryal müdahaleler sonucunda editoryal bağımsızlığını ve araştırma gücünü geliştiremedi. 

2013 yılı, 59 gazeteci ve 23 dağıtımcının tutuklu kaldığı, Gezi eylemlerinde gazetecilere yönelik polis şiddetinin yaygınlaştığı ve cezasız bırakıldığı, gazete yazar ve muhabirlerinin tek tek veya gruplar halinde işten atılmasıyla editoryal müdahalelerinin ayyuka çıktığı bir yıl oldu.

59 gazeteci ve 23 dağıtımcı 2014’e cezaevinde girdi. Gazetecilerin 56’sı ve dağıtımcıların tamamı Terörle Mücadele Kanunu (TMK) ve Türk Ceza Kanunu (TCK) kapsamında “terör örgütleriyle bağlantılı” olmak suçlamasıyla hapiste bulunuyor.

2013 yılında, 38’i gazeteci ve medya çalışanı toplam 56 kişiye, “örgüt üyeliği”, “örgüt yöneticiliği” ve “terör örgütüyle işbirliği” gibi gerekçelerle 1 ağırlaştırılmış müebbet, 2 müebbet hapis, 2 bin 21 yıl, 6 ay 7 gün hapis cezası ve 2 milyon 626 bin 600 TL para cezası verildi.

186 haberciye darp; 143’ü işsiz

Toplam 186 gazeteci, bir yayın kuruluşu ve iki İnternet sitesi saldırının hedefi oldu; gazeteciler ve medyaya karşı 15 sözlü saldırı veya tehdit gelişti. Gezi eylemlerinin etkili olduğu 27 Mayıs-30 Eylül 2013 döneminde polis 153 gazeteciyi darp etti, 39'unu da gözaltına aldı.

İktidarla iyi ilişkiler geliştirmek isteyen medya patronlarının tercihinden sonra, son olarak da Gezi süreci ve AKP-Cemaat gerginliği 2013 yılında, 106 gazeteci, yazar ve medya çalışının işine son verilmesi, 37’sinin de istifaya zorlanmasına neden oldu. (*)

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 2’si gazeteci 29 kişinin ve 11 yayın kuruluşunun açtığı davalarda Türkiye’yi toplam 198 bin 935 Avro (507 bin 417 TL) tazminat ödemeye mahkum etti.

Bağımsız İletişim Ağı’nın (BİA) 2013 yılında yayımladığı dört Medya Gözlem Raporları, yıl içerisinde basın ve ifade özgürlüğünün kaydettiği aşamaları Üç Aylık Raporlar haline gözler önüne serdi.

59 tutukludan 34’ü Kürt basınından...

59 gazeteci ve 23 dağıtımcı 2014’e cezaevinde girdi. Gazetecilerin 56’sı ve dağıtımcıların tamamı Terörle Mücadele Kanunu (TMK) ve Türk Ceza Kanunu (TCK) kapsamında “örgüt” bağlantılı olarak hapiste bulunuyor.

59 gazeteciden de 34’ü 'Kürdistan Topluluklar Birliği-Türkiye' (KCK), 'PKK' ve 'DYG'; 9’u 'Devrimci Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi' (DHKP-C); altısı 'Ergenekon'; dördü 'Marksist Leninist Komünist Partisi' (MLKP); biri 'Direniş Hareketi', biri ise İBDA-C davalarından hapiste. İki gazetecinin örgütü bilinmiyor. İki gazeteci Gezi Direnişi operasyonları ile bir gazeteci de “casusluk” iddiasıyla hapiste. 59 gazeteciden 25’i hükümlü, 24’ünün yargılanması sürüyor. 10’u ise 31 Aralık itibarıyla henüz iddianameleri açıklanmadığı için, ne tür iddialarla hapiste tutulduklarını net olarak bilmeden ilk duruşma gününü bekliyor.

Dicle Haber Ajansı'ndan (DİHA) 9 gazeteci hapiste; biri eski çalışan üçü hükümlü, beşi yargılanıyor, biri iddianame bekliyor. Azadiya Welat gazetesinden 9 gazeteci hapiste; altısı hükümlü, biri eski yetkilisi ve iki gazetecinin yargılaması sürüyor. Özgür Gündem'den sekiz gazeteci hapiste; üçü eski çalışan tamamı yargılanıyor. Özgür Halk dergisinden iki gazeteci hapiste; biri hükümlü biri yargılanıyor.

2011’de 104 olan gazeteci ve medya çalışanı sayısı 2012’de 3. Yargı Paketi’nin ve “yaygın veya keyfi tutuklamaların” ulusal ve uluslararası gündeme taşınmasının da etkisiyle 68’e indi. Ancak tutuklu yargılamalar sorunu hiç de çözülmüş sayılmaz.

“Gezi” ile saldırılar 4 kat arttı

2013 yılında 186 gazeteci, bir yayın kuruluşu ve iki İnternet sitesi saldırının hedefi oldu; gazeteciler ve medyaya karşı 15 sözlü saldırı veya tehdit gelişti.

2013’te 12 İnternet sitesi, 6 film, 5 Facebook sayfası, 3 gazete, 1 kartpostal, 1 konser, 1 klibin sansür edilmesi dahil toplam 31 sansür olayı oldu. Akreditasyon yasağı yaygın şekilde uygulandı; bir tek olayda 7 gazete ve 3 TV etkilendi. Hollandalı gazeteci Bram Vermeulen’e ülkeye her girişinde zorluk çıkarıldı; Marmaray arızalarını izlemek isteyen habercilere yasak getirildi.

Bir önceki yıl, gazetecilere ve medya çalışanlarına yönelik 46 fiili ve sözlü, sosyal medya üzerinden yazılı saldırı olayı yaşanmıştı. Bir konser, iki panel engellenmiş, dört gazete, üç ajans bürosu basılmıştı.

“Hakaret” ve “Başbakana hakaret” cezaları

2013’te, “kişilik haklarına saldırı” veya “hakaret” iddiasıyla 8’i gazeteci toplam 11 kişiye 3 yıl 7 ay 7 gün hapis ve 59 bin 700 TL para cezası verildi. Başbakanın şikayetiyle veya savcılıkların resen hakarete geçmeleri sonucu; 3’ü gazeteci toplam 6 kişi ve bir gazete toplam 11 ay 20 gün hapis 43 bin 500 TL para cezasına çarptırıldı; 3 gazeteciyle ilgili yeni suç duyurusu yapıldı.

2012’de 12'si gazeteci 33 kişi “hakaret” gerekçesiyle 10 yıl 7 ay 16 gün hapis ve 197 bin 180 TL, bir gazete de 4 bin TL para cezasıyla karşılaşmıştı. Başbakan Erdoğan'a hakaret ettiği ve kişilik haklarına saldırdığı gerekçesiyle biri gazeteci 10 kişiye toplam 3 yıl 8 ay 7 gün hapis ve 89 bin 80 TL para cezası verilmişti.

“Terör” cezalarında artış

Özel yetkili Ağır Ceza Mahkemeleri, 38’i gazeteci ve medya çalışanı olmak üzere toplam 56 kişiyi Terörle Mücadele Kanunu (TMK) ve Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) “terör” veya “yasadışı örgüt üyeliği veya yöneticiliği”ne dair hükümlerine dayanarak 1 ağırlaştırılmış müebbet, 2 müebbet hapis, 2 bin 21 yıl, 6 ay 7 gün hapis ve 2 milyon 626 bin 600 TL para cezasıyla cezalandırdı.

2012 yılında 18 hükümlü gazeteciden dört gazeteci müebbet, 13 gazeteci de toplam 147 yıl 7 ay hapse mahkum olmuştu.

Savcılıklar, çeşitli açıklamaları nedeniyle Barış ve Demokrasi Partili (BDP), Halkların Demokrasi Partili (HDP) veya bağımsız milletvekilleri hakkında toplam 43 fezleke düzenledi.

94 gazeteci ve yazar işten çıkarıldı

Genel patron tercihi, Gezi süreci ve AKP-Cemaat gerginliği 2013 yılında, 94 gazeteci, yazar ve medya çalışının işine son verilmesi, 37’sinin de istifaya zorlanmasına neden oldu. Deneyimli gazeteci ve yazarlardan Tuğrul Eryılmaz, Hasan Cemal, Yavuz Baydar, Nazlı Ilıcak, Ayşenur Aslan, Mustafa Sönmez, Amberin Zaman, Ruhat Mengü bu isimlerdendi.

Mahpuslar 68’dan 59’a indi

2013 yılı bittiğinde 59 gazeteci ve 23 dağıtımcı cezaevindeydi. 59 gazeteciden 34’ü ve 23 dağıtımcıdan tümü Kürt medyasını temsil ediyor. 2013 yılında 49 gazeteci ve medya çalışanı gözaltına alındı

2013 yılına ise, tutuklu/hükümlü 68 gazeteci ve 27 dağıtımcı / medya çalışanıyla girilmişti.

AİHM cezaları üç yıldır artışta

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 2’si gazeteci toplam 29 kişinin ve 11 yayın kuruluşunun açtığı davalarda Türkiye’yi ifade özgürlüğü ihlal ettiği, bununla bağlantılı dosyalarda adil yargılama yapmadığı ve uzun süre tutuklu tuttuğu gerekçesiyle toplam 198 bin 935 Avro (507 bin 417 TL) tazminat ödemeye mahkum etti.

2012 yılında Türkiye, 6’sı gazeteci 9 kişiye ve bir kuruma 78 bin 581 Avro (yaklaşık 184 bin TL) ödemeye mahkum edilmişti. 2011 yılında altı kararda verilen cezaların toplamı 105 bin TL idi.

RTÜK

Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), 2013’te televizyonlara 324 uyarı, 1.208 para cezası, radyolara da 124 uyarı ve 92 de para cezası verdi. RTÜK,  2012'de radyo ve TV kuruluşlarına 603 uyarı 290 para cezası ve üç program durdurma cezası vermişti. (EÖ/HK)

(*) Ahmet Böken, Ahmet Çavuşoğlu, Alaz Kuseyri, Ali İhsan Varol, Ali Kırca, Alpbuğra Bahadır Gültekin, Alper Görmüş, Altan Burgucu, Amberin Zaman, Atilla Dorsay, Ayça Örer, Ayhan Bölükbaşı, Aylin Duruoğlu, Ayşegül Arıkan, Ayşenur Arslan, Balçiçek İlter, Banu Kurt, Bekir Ağırdır, Burak Ersemiz, Burcu Bulut, Burcu Pırtıl dahil yedi Vatan çalışanı, Bülent Kördemirci, Cahit Koytak, Can Sarıcan, Cem Şengül, Ceren Kenar, Cihan Aktaş, Çiğdem Anad, Çiğdem Toker, Demiray Oral, Dengir Mir Mehmet Fırat, Deniz Alphan, Derya Sazak, Doğan Akın, Ece Öziş, Ediz Alıç, Efkan Bucak, Elçin Yahşi, Elif Ekinci, Erol Katırcıoğlu, Ferhat Kentel, Feyzi Hepşenkal, Funda Tuna, Gizem Karakış , Gülengül Altınsay, Gürbüz Özaltınlı, Gürkan Hacır, Güven Özalp, Hakan Kırboğa, Hakim Türkmen, Halil Berktay, Hasan Ali Sezer, Hasan Cemal, Haydaran Çelik, Hicran Aygün, Hidayet Şefkatli Tuksal, Hilal Ergenekon, Hilmi Hacaloğlu, Hüsnü Mahalli, İbrahim Güneş, İbrahim Haselçin, İclal Aydın, iki TRT çalışanı, İsmail Küçükkaya, İsmail Sağıroğlu, İsmet Özkul, Kurtuluş Tayiz, Kürşat Bumin, Markar Esayan, Mehmet Ali Gökçe, Mehmet Bilber, Mehmet Ocaktan, Mehmet Özdoğan, Melih Altınok, Memet Güler, Merve Türkay, Mesut Gengeç, Mesut Hasan Benli, Metin Karaaslan, Miray Çimen, Mirgün Cabas, Mithat Sancar, Murat Sabuncu, Mustafa Mutlu, Mustafa Sönmez, 12 İMC TV çalışanı, Müjgan Halis, Nafiz Akyüz, Naim Dilmener, Nazlı Ilıcak, Nihal Kemaloğlu, Nilay Örnek, Nilgün Balkaç, Oktay Özdabakoğlu, Oral Çalışlar, Osman Özsoy, Oya Baydar, Ozan Pezek, Özgür Aktaş, Özgür Uzun, Özlem Akarsu Çelik, Pakize Suda, Rahşan Gülşan, Rıfat Başaran, Roni Marguiles, Ruhat Mengi, Sedat Aras, Semra Kardeşoğlu, Serkan Ağca, Sevim Gözay, Seyhan Sevinç, Süreyya Üstünel, Şirin Sever, Tahir Özyurtseven, Tarık Işık, Tayfun Ertan, Tijen Bolulu, Tolga Akıner, Tuba Atav, Tuğçe Tatari, Tuğrul Eryılmaz, Tuncer Köseoğlu, Ufuk Kaan Altın, Uluç Özcü, Vahap Coşkun, Yavuz Baydar, Yıldıray Oğur, Yıldız Yazıcıoğlu, Yurdagül Şimşek, Zeynel Koç, Zülfü Livaneli.

 (**) 2013 yılına ait dört Medya Gözlem Raporunu incelemek için tıklayınız.