15-16 Haziranın Dayanılmaz Gücü

"15-16 Haziran (1970) Olayları, Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları (DİSK) üyesi işçilerle, onların tutum ve davranışlarını destekleyen Türk-İş'li işçilerin Anayasa'ya sahip çıkışları ve tarihe onurla kazıdıkları bir eylemdir."

DİSK'in kurucu üyesi ve o tarihteki Genel Yürütme Kurulu üyesi Kemal Nebioğlu, Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Tarihi Ansiklopedisi'ndeki değerlendirme yazısına böyle başlıyor.

15-16 Haziran Olayları'na neden olan gelişmeyi Süleyman Demirel'in başbakanlığındaki Adalet Partisi (AP) Hükümeti'nin Çalışma Bakanı Seyfi Öztürk, 11 Mayıs 1970'de Türk-İş'in Erzurum'da toplanan kongresindeki konuşmasında şu veciz ifadeyle dile getiriyordu: "Yakında DİSK'in çanına ot tıkanacak!"

AP Hükümeti 274 Sayılı Sendikalar Kanunu'nda değişiklik yapacaktı. Tasarıyla, bir sendikanın faaliyet gösterebilmesi için iş kolundaki işçilerin üçte birini üye yapması zorunlu hale getiriliyordu.

13 Şubat 1967'de kurulmuş olan DİSK bu yasa ile fiilen kapatılmış olacaktı.

Kanun Tasarısının Meclis'ten geçmesi sırasında kısıtlayıcı hükümlerin gerçekleşmesi için CHP'li ve AP'li "işçi" milletvekilleri cansiperane biçimde çalışmışlardı.

Yasal yollar tıkanıyor

DİSK yöneticileri bu tasarının yasalaşmasını önlemek için parlamento ve hükümetin yanı sıra Cumhurbaşkanı ile yaptıkları görüşmelerden bir sonuç alamadılar.

DİSK Yöneticileri 13 Mayıs 1970 günü Anayasal haklarını sonuna kadar kullanarak direnceklerini ilan ettiler.

Ankara'da yaptıkları temaslardan sonuç alamayan DİSK Heyyeti Çemberlitaş'taki Genel Merkez'de Yönetim Kurulunu ile değerlendirme toplantısı yaptı.

14 Haziran 1970 Pazar günü Lastik İş Sendikası'nın Merter'deki Genel Merkezi'nde büyük bir toplantı yapılacaktı. Bu toplantıya DİSK'e bağlı sendikaların yürütme, yönetim, denetim, onur kurulları ile işyeri temsilcileri bir araya geldiler.

Salonda "ölüm sessizliği" vardı. İlk önce DİSK Yürütme Kurulu üyesi Kemal Nebioğlu konuştu. Yasalarda yapılacak değişikliklerin ne anlama geldiğini anlattı.

Sonra DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler konuşarak Ankara'daki temasları anlattı.

İşçiler sokakta

Bundan sonra da işyeri temsilcileri söz aldılar. Bu yasaya karşı direniş kararı alınmasını istediler. Coşkulu konuşmaların ardından , 15 Haziran Pazartesi günü işyerlerinde şunların yapılması kararlaştırıldı:

*İşçilere yasa değişikliği anlatılacak.

*İşyerlerinden topluca çıkılarak kısa yürüyüşler yapılacak.

15 Haziran günü DİSK'e bağlı işyerlerinde toplantılar yapıldı. Yasa değişikliği anlatıldı. Kısa yürüyüşler yapıldı. Ama bu yürüyüşler bir gün önce Merter'de planlandığı gibi pek kısa olmadı.

Ortakları arasında başbakan Süleyman Demirel'in kardeşi Şevket Demirel'in bulunduğu Kartal Maltepe'deki Haymak Fabrikası işçiler tarafından işgal edildi.

16 Haziran Salı günü İstanbul, İzmit, Gebze, Kartal, Levent, Şişli, Bakırköy, Eyüp, Silahtar, Gaziosmanpaşa bölgelerinde fabrikaları boşaltan işçiler dev yürüyüş kolları oluşturdular.

Kabaran işçi dalgasının içinde devrimci üniversite gençliğinin militanları da vardı.

İşçiler daha önce DİSK'in Merter'deki Temsilciler Meclisi toplantısında alınan kararların "çok ötesine" geçmişlerdi.

Yaşasın işçi sınıfı

15 Haziran günü Kadıköy Hasanpaşa'daki Koç Holding' ait Otosan Fabrikası'dan çıkan kadınlı erkekli 2700 işçi sloganlar haykırarak Ankara Asfaltına (E-5 Karayolu) aktılar: "Savaş Başladı!", "Bütün kininiz işçileri mi?", "Yaşasın işçi sınıfı," "Tüm gericiler ve faşizm kahrolsun!"

16 Haziran sabahı saat:09.00'dan itibaren İstanbul - İzmit yolu, İstanbul'un sanayi bölgelerindeki ana arterler işçi kafileleriyle doldu.

Bu eylemde Türk-İş'e bağlı işler DİSK'e üyesi işçilerden daha çoktular.İki gün boyunca militan işçi kitleleri önlerine gelen asker ve polis barikatlarını aşarak yollarına devam ettiler.

Çıkan olaylarda biri polis olmak üzere 4 kişi öldü. Çok sayıda işçi yaralandı.16 Haziran akşamı Sıkıyönetim'le birlikte sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Fabrikalardan 422 işçi atıldı. 162 kişi tutuklandı.

Açılan davalarda işçi ve sendikacılarla birlikte devrimci öğrenci önderleri de yargılandılar. Ancak kimse mahkum edilemedi. Sıkıyönetim Mahkemesi'nde başlayan davalar sivil mahkemelere aktarıldı.

15-16 Haziran mücadelesi sonucunda Sendikalar Yasası'nın söz konusu değişiklikleri Anaya Mahkemesi tarafından iptal edildi. DİSK sanayi işçilerinin gözünde giderek daha çekici bir mücadele örgütü olarak görülmeye başladı.

Türk-İş'e bağlı işçiler fabrika fabrika DİSK'e geçtiler. Büyük sendikalar Türk-İş'ten koparak DİSK'e katıldılar. O kadar ki, DİSK'i kapatacak değişikliğe olumlu oy veren CHP milletvekili ve Belediye-İş Başkanı Abdullah Baştürk de sendikasıyla birlikte 1977'de DİSK'e katıldı. Bir yıl sonra da DİSK Başkanı oldu.