İnsan Hakları Derneği (İHD) 31 yaşında.
12 Eylül darbesinin hüküm sürdüğü sıkıyönetim koşullarında kurulan İHD, bugünkü 31 yıl açıklamasında, hak mücadelesini olağanüstü hal (OHAL) koşullarında sürdürdüğünü ifade etti.
Dernek bugün hala, tüzüğünde de yer alan “insan hak ve özgürlükleri konusunda çalışmalar yapmak” amacıyla çalışmalarına devam ediyor.
İHD’den aktivistler insan hak ve özgürlüklerini hayata geçirmek adına 31 yıldır çalışmalarını yürütüyor, raporlar yazıyor, ülkedeki ve dünyadaki insan hakları ile ilgili uygulamaları izliyor, bilimsel incelemeler ve araştırmalar yapıyor.
De5rnek 31 yıldır hak ihlallerine maruz kalanların başvurularını alıyor ve yargı süreçlerini takip ediyor, mağdurlar ve yakınlarına destek veriyor.
98 hak savunucusu
İHD 31 yıl önce, 17 Temmuz 1986’da aralarında tutuklu-hükümlü yakınları, yazar, gazeteci, hekim, hukukçu, mimar, mühendis ve akademisyenlerin yer aldığı çeşitli meslek gruplarına mensup 98 hak savunucusu tarafından kuruldu:
Leman Fırtına, Şaziment Şulekoğlu, Melahat Sarptunalı, Ali Aydemir, Emil Galip Sandalcı, Arslan Başer Kafaoğlu, Murat Kadri Belge, F. Adalet Sümer, Şükran Ketenci, Gencay Gürsoy, M. Nuri Karacan, Adnan Çelik, Sennur F. Çelik, S. Özcan Öktem, Yücel Sayman, Ragıp Zarakolu, H. Alpay Kabacalı, O. Merih Sezen, Z. Ayla Akbal, Bekir Doğanay, Nebi Barlas, Ahmet H. Kırım, M. Ali Özpolat, Kemal İ. Keleşoğlu, Handan Koç, Gülizar Çağlayan, Didar Şensoy, Tahsin Şulekoğlu, Filiz Karakuş, M, İzzet Eray, Srap Yakut, Sacide Çekmeci, Recep Cüre, M. Oktay Akıncı, Mihriban Kırdök, Şükran Akın, Zarif Sel, Hüseyin Ekinci, Neriman Deniz, İbrahim Saydan, Rona Aybay, Aydın Aybay, Sadık Gürbüz, Osman Ergin, Vahide Açan, Işıl Özgentürk, Müşerref Toper, Mahmut Tali Öngören, Fatma Ümit Sezer, Ali Sirmen, Osman Öge, Mehmet Ali Aybar, Ercümennt Tahiroğlu, Aykut Başçıl, Şirin Tekeli, Niyazi Ağırnaslı, Haldun Özen, Yavuz Önen, Cahit Talas, Hıdır Göktaş, Güngör Aydın, Aydın Erdoğan, Jülide Gülizar, Ayşe Sirmen, Cevat Geray, M. Yücel Akıncı, Kazım Bayraktar, Vecihi Timuroğlu, Hüsnü Öndül, İbrahim Tezan, Zeki Tavşancıl, Ahmet Bozkurt Çağlar, Mehdi Bektaş, Fevzi Bahattin Argun, Ahmet Abakay, Nusret Fişek, İbrahim Açan, Ahmet Tahtakılıç, Veli Devecioğlu, Nevzat Helvacı, Akın Birdal, Fatma Çakır, İsmet Özdal Demirdöven, M. Emin Değer, Halit Çelenk, Gülten Akın, Erbil Tuşalp, İsmail Sami Çakmak, Ali Bozkurt, M. Suphi Gürsoytrak, Aziz Nesin, Haluk Bahri Gerger, Hamdi Konur, Hikmet Koçak, İbrahim Yetkin, Nurkut İnan, İsmet Pekdemir, Perihan Akçam.
Hak savunucuları da hak ihlallerine maruz kaldı
İHD yönetici ve üyeleri, insan hak ve özgürlüklerini savunurken, öte yandan devletin ve hakları ihlal eden bazı kesimlerin baskılarına maruz kaldı.
Derneğin 23 üye ve yöneticisi faili meçhul cinayetler sonucu yaşamını yitirdi, yüzlerce üyesi yaralandı.
1998 ve 2002 yıllarında, dönemin genel başkanları, derneğin genel merkezinde, silahlı ve fiziksel saldırıya maruz kaldı.
Derneğin yüzlerce yönetici ve üyesi, insan hakları alanındaki faaliyetlerinden dolayı yargılandı, hapis ve para cezalarına mahkum edildi.
“Ağır tahribatın giderilmesi için…”
Derneğin internet sitesinde, kurucuların amacı şöyle anlatılıyor:
“Kurucular, 12 Eylül 1980 askeri darbesinin ardından siyasi parti, dernek ve sendikaların kapatılması, başta anayasa olmak üzere temel hak ve özgürlüklerle ilgili yasaların iptal edilmesi, toplum üzerindeki baskıcı-otoriter uygulamaların yoğunlaşması ve gözaltında, cezaevlerinde işkence ve kötü muamelelerin had safhaya ulaşması nedeniyle oluşan ağır tahribatın giderilmesine ve toplumun duyarlı olmasına katkıda bulunmak fikriyle harekete geçti.”
İHD, kuruluşundan günümüze dek, genel af, ölüm cezası, savaş karşıtlığı, barış, DGM’ler, düşünce özgürlüğü, gözaltında zorla kaybetmeler, faili meçhul cinayetler, işkence ve kötü muamele, cezaevleri, çalışma yaşamı gibi alanlarda ülke çapında kampanyalar düzenledi.
İHD aynı zamanda Uluslararası İnsan Hakları Federasyonu’nun (FİDH) ve Avrupa-Akdeniz İnsan Hakları Ağı’nın (EMHRN) üyesi; İnsan Hakları Ortak Platformu (İHOP) ve Türkiye İnsan Hakları Vakfı’nın kurucularından. (AS)
