Çocukları Cezalandırmak Yerine Koruyalım

Çocuk Adalet Sistemi Yapılandırma Girişimi (ÇASYAG) bugün Meclis Adalet Komisyonu'nda görüşülecek olan Çocukları Koruma Kanun Tasarısı'nın geri çekilmesi çağrısı yaptı. Tasarı'nın varolan durumu daha da geriye götüreceği görüşündeki ÇASYAG çocuklarla ilgili tüm düzenlemelerin ayrı bir kanunda toplanmasını istedi.

ÇASYAG sözcüsü Mustafa Ruhi Şirin, "Bu tasarı çocukları tehlikeli gören bir anlayışın ürünü olarak onları ceza hukukunun kontrolü altına almaya çalışıyor" dedi.

"Madem ki çocuklara özgü ayrı bir mahkeme kuruluyor, ayrı bir kanun da hazırlanabilir ve hem uygulamacıların işi kolaylaşır hem de kanun çocuklar açısından ulaşılabilir kılınır."

Şirin'in önerisine göre, "1 Nisan'da yürürlüğe girecek TCK, CMK, CİK ve Denetimli Serbestlik Kanun Tasarısındaki çocuklarla ilgili düzenlemeler çıkartılmalı ve bu tasarı da çocuğun yüksek yararını gözeten bir bakışla toplanmalı".

18 sivil toplum kuruluşu, 23 baronun çocuk hakları komisyonu, 82 hukukçu ve sosyal bilimcinin altına imza attığı eleştiri ve öneriler Adalet Komisyonu üyelerine iletildi.

Çocuklar "ceza yasasına" teslim

Tasarı yasalaşırsa, şu an yürürlükte olan 2253 sayılı Çocuk Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un yerini alacak.

ÇASYAG, çocuklarla ilgili düzenlemelerin dağınık bir biçimde yeni hazırlanan Türk Ceza Kanunu (TCK), Ceza Mahkemeleri Kanunu (CMK), Ceza İnfaz Kanunu (CİK) ve Denetimli Serbestlik Kanun Tasarısı'nda yer aldığına dikkat çekiyor.

Yeni TCK, çocuklar açısından ceza sorumluluğu ve dava, ceza zamanaşımı sürelerini düzenliyor.

Yargılama usulüne ilişkin esaslar CMK ve CİK ile; çocuklara verilecek koruma tedbirleri ise Denetimli Serbestlik Kanun Tasarısı'nda yer alıyor.

Oysa 2253 sayılı kanun bu konuların büyük bölümünü kapsıyordu.

ÇASYAG'dan avukat Seda Akço, çocuklarla ilgili düzenlemelerin dağıtılmasının uygulamacıların önüne karmaşık bir mevzuat konması anlamına geldiğini belirtti.

Yeni düzenlemelerle, kanunla ihtilaf halindeki çocuklar ceza hukukunun alanı içine hapsediliyor. Oysa, varolan 2253 sayılı kanun ceza sorumluluğu olan çocuklar hakkında dahi koruma tedbirleri uygulanabilmesine olanak tanıyor.

Bu tasarı nedeniyle yeni TCK'nın 31. maddesi tekrar gündeme geliyor. Akço, bu maddenin kanunla ihtilaf halindeki çocuklara doğrudan ceza verilmesini öngördüğünü vurguluyor:

"Oysa ÇHS ve çocuk adalet sistemi cezanın en son çare olarak kullanılmasını öngörüyor. Bir hakim, meslek edindirme, kurum bakımı, gözetleme gibi tedbirlerle çocuğun düzelebileceğini düşünürse bu kararları uygulayabiliyordu. Oysa şimdi çocukları alıp doğrudan hapse atacağız, cezalandıracağız. Bu madde mutlaka değişmeli" dedi.

Akço, tasarının, çocuk adalet sistemini oluşturmak yerine halen uygulamada olan ceza kontrol anlayışını yansıttığını söyledi.

Hükümet yükümlülük altında

Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi (ÇHS) gereğince, hükümet çocuklarla ilgili düzenlemeleri ayrı bir kanuna toplamak zorunda.

Türkiye ÇHS'ye 1995'te taraf oldu.

Yasa tasarısında kimi olumlu düzenlemeler olduğunu fakat tasarının tümünün geri çekilerek çocuk adalet sisteminin ilkeleriyle uyumlu hale getirilmesi gerektiğini söyleyen ÇSAYAG'ın hükümete önerileri şöyle:

* Değişik kanunlara dağıtılan ve çocuk adaletini ilgilendiren hükümler bir tek Kanun altında toplanmalı ve bu hükümler çocuk hukukunun ilkelerine uygun biçimde yeniden düzenlenmeli.

* Çocuk adaletine ilişkin kurallar çocuk koruma hukukunun bir parçasını oluşturacak biçimde Çocuk Koruma Kanunu ile düzenlenmeli.

Öneri ve eleştiriler

Avukat Seda Akço tasarı ile getirilen değişikliklere eleştiri ve önerilerini kısaca şöyle sıraladı:

* Çocuk mahkemelerinin yapısı, varolan dosya yükünü daha kolay taşıyabilecek şekilde değiştiriliyor. Aynı şekilde, uzmanların çalışacağı, çocuklara özgü çocuk kolluğu ve savcılıklara bağlı çocuk büroları kurulması da ÇASYAG'a göre olumlu gelişmeler.

* Tasarıda kullanılan "suça sürüklenen çocuk" kavramı "kanunla ihtilaf halindeki çocuk" olarak değiştirilmeli. Bu kavram uluslar arası literatürde çocuğu damgalayıcı olarak nitelendiği için kullanılmıyor.

* Evlat edindirme, koruyucu aile, kuruma yerleştirme gibi çocuğu koruyucu tedbirler açıkça tanımlanmalı ve bu tedbirlerin tek bir mahkeme tarafından verilebileceği tasarıya eklenmeli.

* Tasarı, ceza sorumluluğu olmayan çocuklar için güvenlik tedbiri öngörmüş. Anayasa'da güvenlik tedbiri, "suçlu kişiler için ceza yerine uygulanacak yaptırımlar" olarak öngörülüyor. Ceza sorumluluğu olmayan çocuklara suçlu denemez ve yargılama yapılmadan güvenlik tedbiri uygulanamaz. Bu madde çıkarılmalı.

* Eski yasada, ceza sorumluluğu olan çocuklar için ceza yerine tedbir imkânı vardı. Yeni Türk Ceza Kanunu'nda ceza sorumluluğu olan çocuklar için alternatifsiz ceza öngörülmüş. Bu, çocuklar için son derece tehlikeli bir yaklaşım.

* Tasarı, çocukların yetişkinlerle birlikte suç işlemeleri halinde birlikte yargılanmasını öngörüyor. Çocukların işledikleri suçlarda kendilerine özgü makamlarda yargılanmaları esas olmalı.

* Tasarının, 15 yaşından küçüklerin tutuklanmamasını öngören maddesi, önemli bir gelişmeyi içeriyor. Ancak, bu madde de, adli kontrol mekanizması iyi işlerse olumlu sonuç doğurur.

* Tasarıda "sosyal inceleme" yer alıyor, ancak bunun hangi hallerde yaptırılacağı düzenlenmiyor. Sosyal inceleme için bu konudaki bütçe açıkça düzenlenmeli.

* Çocuklar hakkında verilen kararların yerine getirilmesi, "denetim" değil "gözetim kararı" ile olmalı. Çünkü yapılmak istenen, kararın amacına ulaşması için ona rehberlik edecek bir uzmanla birlikte çalışmasının sağlanması. Çocuklar, Denetimli Serbestlik Kanunu dışında bırakılmalı, gözetimin esasları çocuklara özgü bir kanunla düzenlenmeli.(EÜ)

Girişime destek verenler kişiler:

Sosyolog Abdullah Özkan, Av. Gazeteci Adnan Ekinci, Prof.Dr. Adnan Kulaksızoğlu, Doç.Dr. Ahmet Emre Bilgili, Av. Aşkın Yaşar Topuzoğlu, Prof.Dr. Atınç Çoltu, Prof.Dr. Ayla Oktay, Av. Aynur Tuncel Yazgan, Prof.Dr. Ayşe Engin Arısoy, Prof.Dr. Ayşe Sevim Gökalp, Prof.Dr. Ayşen Coşkun, Av. Ayşenur Demirkale, Av. Bahar Gültekin, Beril Sözmen, Av. Berkant Güngör, Berrin Çanlı, Av. Berrin Tezgen, Av. Betül Onursal, Prof.Dr. Bülent Coşkun, Prof.Dr. Bülent Zülfikar, Av. Cafer Koluman, Av. Canan Atabay, Av. Cumhur Arıkan, Denzi Kucur, Emrah Kırımsoy, Psikolog Erçin Kimmet, Stj.Av. Erhan Gezer, Av. Esra Özeren, Av. Evren Topal, Av. Evrim Topal Kurnaz, Av. Fahri Örengül, Av. Fatma Başar, Av. Fatma Ekin, Av. Fatma Ufuk Gürler, Prof.Dr. Feridun Yenisey , Ressam Füsun Canay, Av. Gülçin Tetik, Yrd.Doç.Dr. Handan Yokuş Sevük, Av. Harika Seliçi, Av. Hasan Dağdelen, Stj. Av. Hüseyin Olcay, Av. Işık Umur, İbrahim Betil, Psikolojik Danışman Kadir Akbulut, Av. Leyla Vural, Av. Mehpare Altaylı, Av. Mevlâna İdris Zengin, Mustafa Ruhi Şirin, Av. Nalan Örengül, Av. Necla Acar, Psikolog Nüket Atalay, Av. Ogün Kayacan, Prof.Dr. Oğuz Polat, Stj. Av. Okan Okyay, Prof.Dr. Özcan Köknel, Prof.Dr. Özer Seliçi, Av. Özden Özhan, Av. Özge Yıldız, Av. Özlem Arıkan, Av. Özlem Ejderoğlu, Av. Roşan Hülya Karakoç, Prof.Dr. Sami Arısoy, Av. Seda Akço, Av. Selda Aytekin, Av. Selda Özcan, Doç.Dr. Serdar Değirmencioğlu , Av. Serpil Özok, Prof.Dr. Sevda Uluğtekin, Sosyolog Sevgi Özkan, Prof.Dr. Sevgi Tanın, Yrd.Doç.Dr. Sevgi Usta Sayıta, Av. Sevinç Mutlu, Av. Sibel Gökçe, Av. Şener Taciroğlu, Av. Şükran Eroğlu, Prof.Dr. Şükrü Hatun, S.E. Tuba Güngör, Pedagog Tülay Eraslan, Prof.Dr. Türkan Saylan, Prof.Dr. Türkel Minibaş, Av. Ülkü Alangoya, Doç.Dr. Ümit Biçer , Yusuf Ahmet Kulca, Av. Zafer Kurnaz

Girişime destek veren STK'lar

Adli Tıp Uzmanları Derneği, Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği, ÇİKORED, Çocuğun Özgürlük, Gelişim ve Güzelliğini Destekleme Derneği, Çocuk Vakfı Çocuk Hakları Okulu, Çocuklarla Aynı Çatı Altında (ÇAÇA) Derneği, Dostlar Dayanışma Derneği, İHD Diyarbakır Şubesi Çocuk Hakları Komisyonu, İstanbul Çocuk Meclisi, Özgürlüğünden Yoksun Gençlerle Dayanışma Derneği, Semiha Şakir Vakfı, Sokak Çocukları Rehabilitasyon Derneği, Toplum Gönüllüleri Vakfı, Türk Hukukçu Kadınlar Derneği, Türk Psikologlar Derneği, Türkiye Çocuklara Yeniden Özgürlük Vakfı, Türkiye Hemofili Derneği, Umut Çocukları Derneği, YÖRET Vakfı

Destek veren baroların çocuk hakları merkezleri:

Ankara Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Antalya Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Aydın Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Balıkesir Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Çanakkale Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Denizli Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Diyarbakır Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Elazığ Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Gaziantep Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Hatay Barosu Çocuk Hakları Merkezi, İstanbul Barosu Çocuk Hakları Merkezi, İzmir Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Kahramanmaraş Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Kayseri Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Kocaeli Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Konya Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Manisa Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Mersin Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Ordu Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Sakarya Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Şanlıurfa Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Tekirdağ Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Van Barosu Çocuk Hakları Merkezi.