İdris Küçükömer: "Sezgisel Bilgi"nin Ustası

İdris Küçükömer, hayatının son yıllarını çok sevdiği Büyükada'da geçirdi. Bu nedenle onu Adalı diye adlandırmak yanlış sayıl­maz.

Küçükömer'in Büyükada'daki mezarından yükselen beyaz mermerden mezar taşında Yunus Emre'den iki mısra kazılıdır:

“Bilmeyen ne bilsin O’nu, / Bilenle­re selam olsun!”

Küçükömer külliyatının* editör­lüğünü üstlenen öğrencisi Yücel

Yaman, Anılar ve Düşünceler cildine yazdığı önsözde amaçla­rının Hoca'yı salt anmak değil, asıl onun düşünce ve tezlerinin geleceğe taşınmasına katkıda bu­lunmaktır.

Külliyatın Anılar ve Düşün­celer cildinde ‘Küçükömer duyarlılığını yaşamış yazar, çizer, okur ve dostlarının anı ve düşün­celeri yer almaktadır. Bunlardan Can Yücel, bu duyarlılığı bir şii­riyle, Tan Oral çizgisiyle diğerleri metinleriyle yansıtmıştır.

Can Yücel, Küçükömer'in ölümü üzerine yazdığı Idris’in Şu İşi adlı şiirini sivil toplum kavramına dair görkemli bir metaforla noktalar: Sen özlediğin sivil topluma gidi­yorsun artık / Herkesin ahretlik olduğu, herkesin çıplak / Ve kıya­mete dek kıyam etmeye âşık...

Tanıklıklar

Anılar ve Düşünceler cildinden seçtiğimiz tanıklıklardaki tekrar­lardan kaçındık. Hoca'nın daha çok Türkiye'ye dair tezlerinin ve düşüncelerinin özgünlüğünü vurgulayan tanıklıkları seçtik.

Ayhan: "Uç beyi"

Ece Ayhan'a göre İdris Küçü­kömer bir 'uç beyi'dir. Düzenin Yabancılaşması eseriyle resmi tarihin ve düşüncenin temelini altüst etmiştir. Ayhan'ın Küçükö­mer portresi şiirseldir: "Bence, bir insan sıkı bir şairse ya da sıkı bir düşünürse herhalde 'uç'ta, yani 'marj'da olmalıdır. Bu nedenle İdris Küçükömer çağdaş düşünceye de katkıda bulunduğu için gerçek anlamıyla ‘marjinal bir düşünür’dür."

Akad: Özgürlüğe götürecek yolda atılmış çığlık

Asaf Savaş Akad’a göre İdris Küçükömer'in yanıtlamadığı, açık bıraktığı esas sorunun doğu despotizminin liberal demokra­siye evrilmesinin mümkün olup olmadığı sorunsalıdır. "Binlerce yıldır kutsal devlet inancı içinden gelen, yöneten kadar yönetilenin de bu kutsamayı içselleştirdiği bir toplum; birey, birey hakları, hukuk, sivil toplum ve piyasa gibi her birinin amacı ve kökeni dev­letin etkinliğini kısıtlamak olan kavram ve kurumlar üretebilir mi? (...) Yoksa merkezi buyurgan devlete kul olma, doğu toplumunu oluşturan insanların genetik kalıtım mekanizmalarına kadar yerleşmiş mi?" Akad'a göre, İdris Hoca'nın tezleri Türkiye insanını özgürlüğe götürecek zor ve meşakkatli yolda atılmış bir çığlık, bir haykırıştır.

Belge: Ortaçağ dervişi

Murat Belge'ye göre İd­ris Küçükömer'in ölümüy­le Türkiye'nin zaten çok fazla olmayan özgün düşünürlerinden birini daha yitirdiğinin altını çiziyor. Düzenin Yabancılaşması eseriyle resmi tarihi ve görüşünü ve büyük ölçüde bu tarihçilikten türeyen geleneksel sol görüşü ters yüz ettiği söylenebilir. İdris Küçükömer'in çalışma tarzında bir "Ortaçağ dervişini hatırlatır bir taraf olduğuna" dikkati çeken Belge, Hoca'nın ömrünün büyük bir kısmında sivil toplum özlemiyle yaşadığını vurgulamaktadır. Hoca'ya göre halkın yığınlaşması militanlık getirir, bu ise sivil aralıkları yok eder.

Gevgili: İleri, demokratik bir sivil toplumun yapılışı

Ali Gevgilili'ye göre bir insanın tarihi, belli anlarda, bir düşüncenin, bir özlemin ya da bütün bir toplumsal oluşumun tarihiyle bütünleşir. İdris Küçükömer'i Türkiye'de ileri, demokratik bir sivil toplumun yapılışı kadar ilgilendiren belki de hiçbir şey yoktu.

Dinler: Büyük sezgilerin adamı

A. Hamdi Dinler'e göre İdris Küçükömer “büyük sezgilerin adamı’ydı. Hayatı boyunca dogmalardan uzak kaldı. Düşüncesini geliştirmek ve aklına takılan bir nokta için günlerce uğraş verirdi. Bu özelliği onun hem büyüklüğü hem de zaafıydı.

Balkan: Yargılanmadan cezası verilmişti

Levent Balkan'a göre bir düşünür için en büyük ceza yok sayılmasıdır. Bu ceza suç ile orantılıdır. O halde bu suçun unsurlarını ve işleniş biçimini tespit etmek zorunludur ama bunu yapmak zor ve uzun bir yargılamayı gerektirir. Oysa İdris Küçükömer yargılanmadan cezası verilmiş ve infaz edilmiştir. Küçükömer, kendi deyimi ile üzerinde ambargo olan kişidir.

Naci: Özgün tezler

Fethi Naci, Küçükömer'in özgün tezlerini, münevver, aydın ve entel kavramları üzerinden irdelemektedir.

Ateş: Yalnız işçi sınıfının kaybı değil

Murat Ateş'e göre Küçükömer yalnız işçi sınıfının bir kaybı değil, aynı zamanda kültürüyle, siyasetiyle bağımsız bir hüviyet kazandırmak istediği burjuvazinin de kaybıdır.

Divitçioğlu: Doğru olarak belleneni aşmak için

Sencer Divitçioğlu, arkadaşı Küçükömer’in tezlerini geliştirmek üzere kullandığı yol haritasına, modeline ve yöntemine açıklık getirmektedir. “Bütün çalışmalarının belkemiğini oluşturan, kullandığı Marksist kavramların karşısına bile, anti-anti Marksist (Deyim J. Robinson’undur) bir analizle çıkmayı göze aldı; oralarda oyalanmayıp doğru olarak belleneni aşmak için…”

Aklin: Kehanete varan güçlü sezgiler

Erdoğan Aklin, Hayek, Popper, Küçükömer başlıklı yazısında Küçükömer’in tezlerinin bazen kehanete varan güçlü sezgilerinin bir ürünü olduğunun altını çizmektedir.

Sonsöz

Bu satırların yazarı, İdris Küçükömer’in ‘sezgisel bilgi’nin ustası olduğu kanısındadır. Sezginin, bilimsel çalışma ve bulgularda önemli bir rol oynadığını belirten Küçükömer, bu role dair açılımı Einstein'nden yaptığı bir alıntıyla sağlamaktadır: "Kendisinden salt dedüktif yoldan dünyanın bir görünüşü elde edilebilecek evrensel kanunların araştırılmasında, bu kanunlara varacak mantıki bir yol yoktur. Bu kanunlara ancak sezgi ile varılabilir ki bu sezgi aslında insanların entelektüellik aşkından doğmaktadır”

Bu aşk İdris Küçükömer’e özgüdür. (YÇ/HK)

* Yalçın Çilingir'in yazısı Adalı dergisinin Ağustos 2013 tarihli 98. sayısında yayımlandı.

* * İdris Küçükömer külliyatının ilk baskısı 1994’te Bağlam Yayıncılık’tan izleyen baskılar ise Profil Yayıncılık’tan çıktı. Altı cildin dökümü şöyle: "Batılılaşma-Düzenin Yabancılaşması", "Cuntacılıktan Sivil Topluma", "Halk Demokrasi İstiyor mu?", "Sivil Toplum Yazıları", "İdris Küçükömer’le Türkiye Üzerine Tartışmalar, Anılar ve Düşünceler".