Feminist Ekonomi Politik Eleştirisi

Sosyalistleri sıkıştıkları yerden feministler çıkaracak gibi görünüyor. J.K. Gibson-Graham (JKGG) ismi önemli bir erkek zat gibi görünse de, aslında erkek-egemen kültüre akıllı bir çalım atan Katherine Gibson ve Julie Graham adlı iki feminist coğrafyacının 1992'de yarattığı kolektif yazarın adı.

Zeynep Gambetti tarafından çevrilen ve Metis'ten 2008'de çıkması planlanan "Bildiğimiz Kapitalizmin Sonu" adlı kitapta, sendikacısından siyasi parti temsilcisine kapitalist ilişkilere karşı mücadele eden herkese destek olacak kuramsal açılımlar öneriyor Gibson-Graham.

Kapitalizmi abartmak

JKGG'ye göre kapitalizme soldan bakan birçok yazar (çoğu da çok bir erkek) kapitalizmin gücünü abartarak kendilerine mükemmel bir "çokgüçlüdüşman" peydahlıyorlar. Böylece kapitalizm tahlili anti-kapitalist siyasetin önünü tıkayan bir heyhula, büyük harfli bir Kapitalizm yaratıyor.

İşte şöyle her yerde, işte her şeye muktedir, işte bütün ilişkileri şöyle sarıp sarmalamış diyerek damak şaklatıyor bu analistler. Bu tip yaklaşımların anti-kapitalist alanların görülmesini, anlaşılmasını, geliştirilmesini ve güçlendirilmesini engellediğini yazıyor Gibson-Graham. Bir söylem olarak kapitalist hegemonyanın yeniden üretilmesine karşı duruyorlar.

Sermaye-merkezciliği aşmak

Kapitalist hegemonyanın inşasına solcuların da katıldığını düşünüyor Gibson-Graham. Hangi iktisadi süreci tartışırsak tartışalım, kapitalizmi merkeze koyup, üzerine eğildiğimiz şeyi kapitalizme uzaklığı üzerinden anladığımızı savunuyor.

Böylece emek sömürmeden örgütlenen işletmeleri dahi kapitalizme dahil ediyoruz. Kapitalist olamayan alanları gölgeliyoruz, göstermiyoruz, gösterdiğimizde de sermaye-merkezci bir yaklaşımın içine oturtuyoruz. Kuramsal olarak batı-merkezcilik ya da erkek-merkezcilik eleştirisine benzeyen bir tartışma bu.

Feminist ekonomi politik

JKGG'ye göre bu durum en çok kadınları mağdur ediyor. Kapitalizm-dışı etkinliklerin en sık görüldüğü ev-içi-işi, kapitalizmin tali bir hikayesi olarak okunduğu ölçüde, sermaye-merkezci bir yorumla gölgeleniyor. Oysa ekonomi sözcüğünün kendisi (oiko nomos: ev idaresi) ev-içinden geliyor. Ama sonra evi dışlıyor.

Çare olarak sermaye-merkezci olmayan ve kadın emeğini özellikle kapitalizm-dışı alanlarda örgütlenen deneyimlerle görünür kılmak gerektiği tartışılıyor. Yanlış anlaşılmasın, bu sırf kadınlara yarasın diye önerilmiş bir lehine ayrımcı tez değil. Kadınıyla erkeğiyle sermaye-merkezci analizlerin anti-kapitalist yarınlar düşlememizi engellendiğini yazıyor bu iki feminist.

Anti-kapitalist siyaset

Sosyalist siyaset örgütlemek için kapitalizm söyleminden dışarı çıkabilmek, kapitalizme sahip olmadığı güçler atfetmemek gerekiyor. Bu, Gibson-Graham'a göre Marksizmin dışına çıkmak demek değil. Marksizmin içinden bir anti-kapitalist siyaset örgütlemek mümkün. Marksizmi içine düştüğü yanlış "evliliklerden" boşamak gerekiyor. Bunun ilk adımı "ekonomi" denilen şeye olan inancını sorgulamaktan geçiyor.

Sonra kapitalizm-dışı etkinlik alanlarında artı-değerin üretim formlarına bakmak, sınıf süreçlerini (aidiyet kimliği olarak sınıfı değil) iyi incelemek gerekiyor. Marx'm tartıştığı ancak Marksizmin gölgelediği bu alanları kuramsallaştırmak, görünür kılmak ve genişletmek üzerinden bir sosyalist feminist siyaset öneriyor Gibson-Graham. Heyecan verici bir şeyler oluyor. Feministler ezberimizi bozuyor. (KÇ/GG)