Karakutuları Ne Kadar Biliyoruz?
Karakutular hakkında ne biliyoruz?
Peki karakutular hakkında ne biliyoruz? Uçaklar paramparça olurken, karakutular nasıl oluyor da sapasağlam bulunabiliyor? Bu kutular nasıl çalışıyor? İşte uçakların kayıt cihazı olan karakutular hakkında sıkça sorulan sorular ve yanıtları:
1-Karakutu ne renkte olur?: Karakutular, en kötü şartlar dikkate alınarak tasarlanmıştır. Bir uçağın enkazında kolay farkedilebilmesi için açık ve çarpıcı renklerde olmalıdırlar. Yani isminin kastettiği renk olan kara ya da siyah renkte olmazlar.
2- Karakutuların şekli nedir?: Karakutular, olası bir kaza sırasında en az hasar görmesi sağlanacak şekilde silindire benzeyen bir yapıdadır. Yani, bilinen "kutu" şeklinde değillerdir.
3- Karakutular ne işe yarar?: Karakutular uçağın elektrik ve mekanik aksamları arasındaki veri iletişimini sürekli kaydederler. Belirli aralıklarla incelemeye alınır ve uçuş sırasında göstergeler ya da devrelerde bir sorun olup olmadığı karakutulardaki veriler incelenerek öğrenilir. Karakutular ayrıca pilot kabinindeki konuşmaları da belirli aralıklarla kaydeder.
4- Nerelerde kullanılırlar?: İlk kullanım alanları uçaklar olmuştur. Ancak savaş uçaklarında güvenlik gerekçesiyle bulunmaz. Gemilerde ve yarış arabalarında da kullanılır.
5- Karakutular nasıl ses kaydı yapar?: Ticari uçakların kokpit bölgesine yerleştirilmiş 4 ana mikrofon vardır. Bu mikrofonlardan biri kaptan pilotundur, ikincisi yardımcı pilotundur, üçüncüsü uçuş mühendisinindir ve sonuncusu ise kokpit bölgesindeki iç sesleri kaydetmek üzere bulunan mikrofondur. Karakutu her 4 mikrofondan gelen sesleri kaydeder.
6- Karakutu uçağın neresindedir?: Karakutular, olası bir darbede, uçağın darbe alacak en son bölgesi olan kuyruk kısmının bu avantajından yararlanılarak, uçağın en arkasına yerleştirilir.
7- Karakutular sesi hangi ortamda kaydeder?: Günümüzdeki modern uçaklar, tıpkı dijital fotoğraf makinelerimizde olduğu gibi, özel hafıza kartuşları kullanırlar. Kapasiteleri ise bugünkü şartlarda en fazla 2 saattir. Ancak şu an havada teyp şeklinde manyetik şeritleri olan ses kayıt cihazları da kullanılmaktadır. Bu cihazlar ise yarım saatlik kapasiteye sahiplerdir.
8- Karakutulardan uçağın düşüş sebebi nasıl anlaşılır?: Karakutuların içindeki kayıt cihazı, modern cihazlar yardımıyla bugün uçuşla ilgili 700 ayrı parametreyi aynı anda kaydedebilir. Uluslararası havacılık kurallarının şart koştuğu hayati önem taşıyan parametre sayısı ise 28'dir. Olası bir uçak kazasının ardından bulunan karakutular, özel araştırma merkezlerinde incelenirler ve karakutulardaki parametre değişikliklerine göre uçuş süreci aynen simule edilir (canlandırır). Simülasyon işlemi kimi zaman çok uzun sürdüğünden, bazı uçak kazalarının düşüş nedeni haftalar sonra açıklanır.
9- Karakutular neden hasar görmez?: Karakutuların olası bir kazada hasar görmeyecekleri tabii ki garanti edilemez. Ancak bazı güvenlik kuralları vardır ki, üreticiler bu şartlara uymak zorundadırlar. Karakutuların kayıt bölümü alüminyum levha ile kaplıdır. Bu levhanın amacı, darbe anında şok emici bir rol üstlenerek, kayıt cihazlarına mümkün olduğunca az darbe iletmektir. Bu levhanın dışında yaklaşık 2.5 santimetre kalınlığında kuru silikon bir tabaka vardır. Bu tabaka, 2.000 derecelik sıcaklıkta, karakutunun 30 dakika ısıdan zarar görmeyecek şekilde koruma işlevi görür. Bu tabakanın dış yüzeyi 7 milimetrelik ısıl-işlemden geçirilmiş paslanmaz çelik ya da titanyumdan yapılmış özel bir metal plaka ile kaplıdır. Bu plaka sayesinde karakutu, yerçekiminin 3.400 katı kadar şiddetli bir darbeye karşı dayanıklı olmalıdır. Ayrıca karakutular, 6 kilometre derinlikte deniz suyundan 30 gün etkilenmeyecek şekilde olmak zorundadırlar. İşte bu şartlar yerine getirilerek üretilen karakutular, uçak kazalarından sonra içindeki bilgilere ulaşılabilir şekilde enkazdan çıkarılırlar.
10- Karakutular nasıl bulunur?: Karakutular, içlerinde sürekli sinyal veren özel bir verici yardımıyla bulunur. 37.5 KHz'de yayılan sinyaller yardımıyla, geniş bir alana yayılmış enkaz parçaları arasından karakutuya ulaşılabilir. İlk aşamada düşüş yerleri belirlenemeyen uçaklar, karakutunun yaydığı sinyal yardımıyla bulunurlar. (MT/YÖ)